Уикипедия

Иранның әкімшілік бөлінісі

Иран әкімшілік тұрғыдан остандарға (парсы: استان‎) бөлінеді. Әр останның басшылығында генерал-губернатор (парсы: استاندار‎ — остандар) отырады. Монархия кезінде остандарды шах тағайындайтын, қазіргі таңда оларды Ішкі істер министрлігі тағайындайды және Ислам республикасының президенті бекітеді.[1].

Остандар жоғары деңгейлі әкімшілік-аумақтық бірліктер болып табылады және олар 324 шаһрестанға (парсы: شهرستان‎) бөлінеді; келесі аумақтық деңгей — бахш, олардың саны 740-тан астам. Бахштар дехестандарға — бірнеше ауылдарды біріктіретін ауылдық аймақтарға бөлінеді. Шахрестан басшылығындағы губернаторларды және бахштардың басшылығындағы бахшдарларды Иран Ішкі істер министрлігі тағайындайды. Дехестандардағы басқарушы билік дехдари кеңестерінің қолында, оларды дехдарлар басқарады.[1]

Иран үкіметінің 2012 жылғы мәліметтеріне сәйкес елдегі әкімшілік-аумақтық бөліністер саны [2]:

Қазақша атауы Парсы атауы Саны
Остан (аймақ) استان ostān 31
Шаһрестан (облыс) شهرستان shahrestān 402
Бахш (аудан) بخش bakhsh 999
Қала شهر shahr 1,167
Дехестан (ауылдық аймақ) دهستان dehestān 2,512

Тарихы

өңдеу

1950 жылға дейін мемлекет аумағы 12 останға бөлінген болатын. 1950—1960 жж. олардың саны 10 болды. 1970-жылдардың ортасына қарай 23 остан болды.

1979 жылы Керманшаһ останының атауы Бахтаран болып өзгертілді. 1986 жылы Орталық остан Тегеран және Маркази остандарына бөлінді. 1990 жылы Бахтаран останының атауы Керманшах болып қайта өзгертілді. 1993 жылы Ардебил останы Шығыз Әзербайжан останы құрамынан бөлінді. 1995 жылы Тегеран останы құрамына Құм останы бөлінді. 1996 жылы Занжан құрамынан Қазвин останы бөлінді. 1997 жылы Мазандаран құрамынан Гүлстан останы бөлінді. 2004 жылы ең ірі остан — Қорасан үш останға бөлінді: Солтүстік Қорасан, Ризауи Қорасан және Оңтүстік Қорасан. Шамалы бөлігі Язд останы құрамына өтті.

2010 жылы 23 маусымда Тегеран останы құрамынан орталығы Кередж қаласы болып табылатын жаңа Альборз останы бөлінді.[3].

Иран остандары

өңдеу
 


№ Остан атауы Әкім. отрталығы Шахрестандар Халқы,
(2006) адам.[4]		 Ауданы,
км²[4]		 Тығыздығы
, адам/км²
01 Тегеран Тегеран 12 12 046 916 12 981 928,04
02 Қом Қом 1 1 046 737 11 526 90,82
03 Орталық (Маркази) Эрак 10 1 351 257 29 130 46,39
04 Қазвин Қазвин 5 1 143 200 15 549 73,52
05 Гилян Решт 16 2 404 861 14 042 171,26
06 Ардебил Ардебил 9 1 228 155 17 800 69,00
07 Занжан Занжан 7 964 601 21 773 44,30
08 Шығыс Әзербайжан Тебриз 19 3 603 456 45 650 78,94
09 Батыс Әзербайжан Урмия 14 2 873 459 37 437 76,75
10 Күрдістан Сенендедж 9 1 440 156 29 137 49,43
11 Һамадан Һамадан 8 1 703 267 19 368 87,94
12 Керманшаһ Керманшаһ 13 1 879 385 24 998 75,18
13 Илам Илам 7 545 787 20 133 27,11
14 Лұрстан Хорремабад 9 1 716 527 28 294 60,67
15 Хузистан Ахваз 18 4 274 979 64 055 66,74
16 Чахармақал және Бахтияри Шехре-Корд 6 857 910 16 332 52,53
17 Кугилуя және Буйир-Аһмад Ясудж 5 634 299 15 504 40,91
18 Бушеһр Бушеһр 9 886 267 22 743 38,97
19 Парс Шираз 23 4 336 878 122 608 35,37
20 Құрмұзған Бендер-Аббас 11 1 403 674 70 669 19,86
21 Сейістан және Белужстан Захедан 8 2 405 742 181 785 13,23
22 Керман Керман 14 2 652 413 180 836 14,67
23 Язд Язд 10 990 818 129 285 7,66
24 Исфаһан Исфаһан 21 4 559 256 107 029 42,60
25 Симнан Симнан 4 589 742 97 491 6,05
26 Мазандаран Сари 15 2 922 432 23 701 123,30
27 Гүлстан Горган 11 1 617 087 20 195 80,07
28 Солтүстік Қорасан Боджнурд 6 811 572 28 434 28,54
29 Ризауи Қорасан Мешхед 19 5 593 079 144 681 38,66
30 Оңтүстік Қорасан Бирдженд 4 636 420 69 555 9,15
31 Эльбурс Кередж 1 1 375 450 5 833 235,80
Барлығы 324 70 495 782 1 628 554 43,29

Жобалар

өңдеу

Қазіргі таңда жаңа остандарды құру жобалары қаралуда: Талыш (Гилян мен Ардебилден)[5], Тебес (Яздтан), Эрдестан (Исфағаннан), Сейістан және Белужстан останын Систан останы және Белужстан остандарына бөлу, Парсты Батыс және Шығыс Парсқа және Тегераннан астаналық аумақ құры және тағы басқа жобалар.

Жаңа әкімшілік бірліктердің түрін құру туралы жобалар бар. 2014 жылы Иранның Ішкі істер министрі Джевад Насериан жаңа әкімшілік аумақ түрі — мантагені енгізу туралы хабарлаған болатын. Әр мантаге құрамына бірнеше остан кіруі керек деп жоспарлануда. Алайда жаңа әкімшілік бірлік остандар орнына келіп, олар мүлдем алынып тастала ма, әлде тек жаңа жоғарғы деңгедегі бірлік болып қана ене ме, әлі белгісіз. Сонымен қатар жаңа әкімшілік бірліктердің атаулары да белгісіз. Барлығы 5 мантагені құру жоспарлануда:[6]:

  1. Тегеран, Қазвин, Мазандаран, Симнан, Гүлстан, Эльбурс, Құм;
  2. Исфаған, Парс, Кугилуя және Буйир-Аһмад, Чахармақал және Бахтияри, Құрмұзған және Бушеһр;
  3. Батыс Әзербайжан, Шығыс Әзербайжан, Ардебил, Занжан, Күрдістан и Гилян;
  4. Керманшаһ, Илам, Лұрстан, Һамадан, Маркази и Хузистан;
  5. Ризауи Қорасан, Оңтүстік Қорасан, Солтүстің Қорасан, Керман, Язд, Сейістан және Белужстан

Жоспарланған остандар

өңдеу
  • Талыш останы— Ардебил мен Гилянның бқліктерінен[7][8][9].
  • Солтүстік Күрдістан останы — Шығыс Әзербайжан останына [10].

Дереккөздер

өңдеу
  1. ↑ a b Государственный и Политический строй Ирана
  2. ↑ Данные МВД ИРИ Мұрағатталған 3 мамырдың 2012 жылы.
  3. ↑ Majlis extends term of councils, votes for new province  (ағыл.), Tehran Times (24.06.2010). Тексерілді 23 қаңтардың 2012.
  4. ↑ a b Provinces of Iran  (ағыл.)
  5. ↑ НОВОЕ АДМИНИСТРАТИВНОЕ ДЕЛЕНИЕ ИРАНА
  6. ↑ طرح جدید وزرات کشور برای تقسیم منطقه ای ایران فاقد کارشناسی ملی و مطالعات میدانی است
  7. ↑ Положение талышей в Иране. — Страница 2 — ::AzeriTriColor-Форум:: Мұрағатталған 18 ақпанның 2014 жылы.
  8. ↑ Талыши не у дел — Культурно-информационый портал «Движение Свободный Лезгистан» Мұрағатталған 14 қаңтардың 2012 жылы.
  9. ↑ Талыши-четвертый по численности народ на Кавказе — История — Каталог статей — Официальный сайт РОО «Талышская диаспора» Мұрағатталған 1 ақпанның 2014 жылы.
  10. ↑ Идея «Северного Курдистана»

Сыртқы сілтемелер

өңдеу
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Иранның_әкімшілік_бөлінісі&oldid=3357797» бетінен алынған