Каролайн
Каролайн (ағылш. Caroline Atoll) — Лайн топаралының шығысындағы арал.
| Каролайн ағылш. Caroline Atoll | |
 | |
| Каролайн аралдарының жерсеріктен көрінісі | |
| Сипаттамасы | |
|---|---|
| Аралдар саны | 39 |
| Жалпы ауданы | 3,76 км² |
| Ең биік нүктесі | 6 м |
| Тұрғындар (2005 жыл) | 0 адам |
| Орналасуы | |
| 9°56′00″ о. е. 150°13′00″ б. б. / 9.93333° о. е. 150.21667° б. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 9°56′00″ о. е. 150°13′00″ б. б. / 9.93333° о. е. 150.21667° б. б. (G) (O) (Я) | |
| Архипелаг | Лайн аралдары |
| Акватория | Тынық мұхит |
| Ел |  Кирибати |
 Каролайн Ортаққорда | |
Елсіз маржанды атолл. Кирибати Республикасына құрамына кіреді. Басқаша атауы — Миллениум (немесе Мыңжылдық арал).
Бұл аралды тұңғыш рет 1606 жылы еуропалықтар көрген, кейін 1868 жылы Британияға қосылады және 1979 жылы микронезиялық Кирибати республикасының бір бөлігіне айналады. Бұл – әлемдегі пальмалық вор (шаянның түрі) популяциясының ең үлкен Отаны және теңіз құстары ұя салатын маңызды орын болып саналады. Арал 2000 жылы әлемге танылады.
Географиясы мен ауа райы
өңдеу1500 км-ге созылып жатқан атоллдар тізбегінен тұратын Каролайн атоллы Лайн топаралының оңтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан. Атолл тар лагунаны қоршап жатқан 39 мотудан тұрады. Солтүстіктен оңтүстікке қарай шамамен 9,7 км, шығыстан батысқа қарай 2,3 км-ге дейін созылып жатқан атолл аралдары теңіз деңгейінен 6 м ғана көтеріледі. Олар құм мен ізбесті қабаттардан тұрады.
Каролайн атоллын құрайтын ірі 3 моту бар: Нейк аралы (1,04 км²), Лонг аралы (0,76 км²) және Оңтүстік аралы (1,07 км²). 1988 жылы Анжела мен Камерон Кеплер жүргізген экологиялық зерттеулер кезінде атауларға ие болған қалған кішкентай аралдарды 4 топқа бөлуге болады: Оңтүстік Нейк, Орталық Лиуорд, Оңтүстік Лиуорд және Уиндуорд аралдары.
Ұзындығы 9 км, ені 500 м болатын аралдың ортасындағы лагуна 5-7 м тереңдігі бар қайраң болып табылады. Кедергілі риф пен жағалаудың ара қашықтығы 500 м ,кейбір деректер бойынша 1 км-ден асады. Аралда табиғи айлақтар, шығанақтар және терең бұғаздар жоқ. Аралға Оңтүстік аралының солтүстік-батыс бөлігі арқылы енуге болады.
Каролайн аралында топырақ жоқтың қасы, негізінен риф сынықтары мен құмнан тұрады. Құнарлы жерлері – аралдың оңтүстік бөлігін ғана қамтиды. Топырағы бар деген жердің өзі бірнеше сантиметр қабаттан тұрады. Кирибати республикасының көптеген бөлігі сияқты, Каролайн аралының климаты да тропикалық теңізді, яғни ыстық және ылғалды болып келеді.
Аралдағы орташа жылдық температура +28-32°С. Атолл құбылмалы жауын-шашынды аймақта орналасқан, бірақ жыл сайын шамамен 1500 мм жаңбыр жауады. Тасу деңгейі – 0,5 м. Жел, көбінесе солтүстік-шығыстан соғады.
Каролайн – әлемдегі ең алыста орналасқан аралдардың бірі: ең жақын арал Флинтке 230 км, ең жақын адамдар қоныстанған арал Рождестваға – 1500 км, Кирибати Республикасының астанасы Оңтүстік Тараваға – 4200 км, ал Солтүстік Америкаға – 5100 км қашықтықта орналасқан.
Өсімдіктері мен жан-жануарлары
өңдеуКаролайн атоллы адамдардың ықпалынан тыс пайда болған тропикалық аралдардың бірі. XX ғасырдың екінші жартысында аралға бірнеше экологиялық зерттеулер жүргізілді: 1965 жылы Тынық мұхиты биологиялық бағдарламалар зерттеулерінің қатысушылары, 1974 жылы Лайн аралын зерттеген экспедициялар, 1991 жылы БҰҰ-ның қоршаған ортаны қорғау туралы бағдарламасының қатысушылары зерттеулер жүргізді.
Каролайн аралы өсімдіктерге бай. Атоллдың көпшілік мотуындағы өсімдіктерді 3 аймаққа бөлуге болады. Аралдың жағалауға жақын жерлері гелиотропты аномалиялы, ішкі аудандары күміс турнефорциялы, ал орманды орталық бөлігі үлкен пизониялы болып келеді. Сондай-ақ аралда адамдар алып келген кокосты пальма ағашы өседі.
Арал - теңіз құстарының бірнеше түрі ұя салатын мекен болып табылады. Оның ішінде шамамен 500 000-ға жуық түрі мекендейтін қара біз тұмсық шағала, 10 000-ға тарта түрі бар үлкен фрегат бар. Орталық лагунада тридакналар мен жармалы ұлулардың өкілдері өмір сүреді. Сондай-ақ аралдан шаяндар мен кесірткелердің бірнеше түрлерін кездестіруге болады. Жасыл теңіз тасбақасы аралда жоғалып кету қаупінде тұр.
Аралда адамдар алып келген өсімдіктің 20 түрі белгілі. Мысалы, ипомея.
Тарихы
өңдеуКаролайн атоллы жанартаудың атқылауынан болған деп есептеледі. Ол эрозиядан кейін маржан рифтеріне пана болады. Дегенмен бұл процесті елестету өте қиын, Лайн топаралдарын 40 млн жыл бұрын пайда болған деп болжауға болады. Аралда еуропалықтардың пайда болуынан бұрын полинезиялықтардың өмір сүргендігі туралы айғақтар сақталған. Мысалы, Нейк аралындағы жерленген адамдар мен салтанатты алаңдар табылған. Бірақ олар әлі күнге дейін түбегейлі зерттелмеген.