Колпаковский гүлжаханы

Колпаковский иридодиктиумы
	;
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:	Өсімдіктер;
Бөлімі:	Гүлді өсімдіктер;
Табы:	Дара жарнақтылар;
Сабы:	Asparagales;
Тұқымдасы:	Iridaceae;
Кіші тұқымдасы:	Iridoideae;
Тайпасы:	Irideae;
Тегі:	Iris;
Кіші тегі:	Hermodactyloides;
Түрі:	Iris kolpakowskiana;
Екі-есімді атауы
	Iris kolpakowskiana; Эдуард Людвигович Регель
Синонимдері
	Alatavia kolpakowskiana (Regel) Rodion.; Iridodictyum kolpakowskianum (Regel) Rodion.; Xiphion kolpakowskianum (Regel) Baker;

Колпаковский иридодиктиумы (лат. Iridodictyum kolpakowskianum) – құртқашаштар тұқымдасына жатататын, таралу аймағы тарылып бара жатқан гүлді өсімдік.

Батыс Тянь-Шань тауларында (Талас Алатауы, Өгем жотасы, Қаржантау жотасы, Қазығұрт), Қаратау, Қырғыз Алатауы, Шу-Іле таулары мен Іле Алатауында кездеседі. Соңғы жылдары Жоңғар Алатауының оңтүстік сілемінен (Арқарлы, Алтынемел) табылды. Қазақстан жерінен тыс Өзбекстан мен Қырғызстанның шекаралас аудандарында таралған. Шөлейттері тау етегінде, далалы беткейлерде, бұталар арасында және сирек аршалы ормандарда өседі.

Көбіне тұқымымен және вегетативті (ұсақ пиязшықтармен) көбейеді. Көп санды популяциялары Ақсу-Жабағылы қорығы мен Іле Алатауы етегінен табылған. Алғашқы жағдайда 10-ға дейін, одан кейінгі жағдайда бір шаршы метр жерде 25 гүлдеп тұрған өсімдік есепке алынды. Өте танымал, көктемдегі алғашқы гүлдердің бірі. Қар ерігеннен соң, оңтүстік бәйшешегінен кейін гүлдейді (Алатау бәйшешегі). Көбіне оның негізгі реңі ашық күлгін, бірақ жиілеу көк, қою қызыл, қара қошқыл және тіпті таза ақ түсті де болады. Мәдени түрде жақсы өседі (бірінші рет 1878 жылы өсіріліп байқалған). Көшеттері үшінші-төртінші жылдары гүлдейді. Саны адам әрекетінің орынсыз күшеюі әсерінен қысқарып отыр. Саяжай құрылыстары үшін игеріліп жатқан жұмыстар және сату үшін гүлдеген өсімдіктерді жаппай жинау (көбіне пиязшығымен бірге жұлады) үлкен зиянын тигізіп отыр. 1977 жылы заңдалған жинау мен сатуға тыйым салу шаралары іс жүзіне асып отырған жоқ. Жинауға қатаң тыйым салып, мәдени өсіруді жолға қою керек. Ақсу-Жабағылы қорығы мен Алматы қорығында, сонымен қатар Іле Алатауы ұлттық паркінде қорғалады^[1]^[2]

Дереккөздер өңдеу

↑ Қазақстан өсімдіктер әлемінің асыл қазынасы.
↑ Iridodictyum kolpakowskianum - Иридодиктиум Колпаковского.

Бұл — биология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.

[1] Қазақстан өсімдіктер әлемінің асыл қазынасы.

[2] Iridodictyum kolpakowskianum - Иридодиктиум Колпаковского.

[1]

[2]