Кордофан халықтары
Кордофан халықтары — Судан Республикасындағы Кордофан таулы үстіртінің халықтары.[1] Оларға: 1) Кордофанның солтүстік және солтүстік-батысында тұратын таулы нубиялықтар, 2) кордофан тілдері деп аталатын халықтар екі топқа бөлінеді: Кордофанның шығыс шетіндегі коалиб-тагой және үстірттің оңтүстігіндегі кадугли-кронго. Олардың әрқайсысы өз кезегінде бірнеше ұсақ халықтардан тұрады (коалиб, моро, литоро, кадугли, т.б.), 3) Шығыс Суданның оқшауланған тілдерінде сөйлейтін шағын халықтар, няманг, темаини, катла және басқалары.[2] Жалпы саны 1 миллионнан астам адам. (2008, бағалау).[3]
| Кордофан халықтары | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
1 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Тілі өңдеу
Кордофан тілдерінде сөйлейді (көбіне Нигер-Конго макроотбасысына кіреді).[4] Көпшілігі араб тілінде сөйлейді.[5]
Діні өңдеу
Дінге сенушілер: сүнниттік мұсылмандар, бір бөлігі – дәстүрлі сенімдер.[6]
Тарихы өңдеу
Кордофан халықтары 11-14 ғасырлардағы арабтардың, тайпалардың қозғалысы кезінде тауларға ығыстырылған Суданның ежелгі байырғы тұрғындарының қалдықтары, олар құл саудасынан қатты зардап шекті.[7]
Кәсібі өңдеу
Негізгі кәсібі - егістік немесе суармалы егіншілік, ірі қара және ұсақ мал өсіру, жабайы акациялардан араб сағызын жинау. Тары, арпа, жүгері, жержаңғақ, күнжіт, қауын өсіріледі. Ерлер учаскелердегі бұталарды тазартады, егістіктерді өңдейді, мал жайып, сауады, әйелдер тұрғын үй маңындағы бақшалар мен егістіктерді өңдейді, араб сағызы мен жабайы жемістерді жинайды. Мыс пен күмістен зергерлік бұйымдар жасау, керамика, былғары, ағаш, сүйек және мүйіз өңдеу өнеркәсібі дамыған.[8]
Өмір салты өңдеу
Әлеуметтік ұйымның негізгі бірлігі – үлкен отбасы қауымдастығы. Отбасылар тобы басында ақсақалы бар экзогамдық руды құрайды. Неке патрилокальды. Туыстық есеп патрилинейлік, талоди мен кадугли-кронго матрилинейлік дәстүрлерді сақтайды.
Елді мекендері шағын және жинақы. Тұрғын үйлері дөңгелек, қабырғалары саз балшықтан, төбесі конустық, қамыс немесе сабаннан жасалған.
Ерлер киімі – ақ кең шалбар мен туника тәрізді жейде. Әйелдер қара түсті көйлектер, металл әшекейлер пайдаланады.
Азық-түліктері - ащы дәмдеуіштері бар тары және арпа бәліштері, сүт ботқасы, көкөністер, жемістер, құрма.[9]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Значение КОРДОФАНСКИЕ НАРОДЫ в Большой советской энциклопедии, БСЭ https://slovar.cc/enc/bse/2007346.html
- ↑ Кордофанские народы http://www.etnosy.ru/node/1153
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2096293
- ↑ Кордофанские народы https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/592878
- ↑ Советская историческая энциклопедия http://slovariki.org/sovetskaa-istoriceskaa-enciklopedia/8539
- ↑ Современная энциклопедия КОРДОФАНСКИЕ НАРОДЫ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/5478-%D0%9A%D0%9E%D0%A0%D0%94%D0%9E%D0%A4%D0%90%D0%9D%D0%A1%D0%9A%D0%98%D0%95%20%D0%9D%D0%90%D0%A0%D0%9E%D0%94%D0%AB
- ↑ Советская историческая энциклопедия \ Конс - Коре https://enc.biblioclub.ru/Termin/1505212 Мұрағатталған 20 маусымның 2023 жылы.
- ↑ Народы и культуры Кордофанские народы https://travel-journal.ru/ethno/38/801/
- ↑ народы мира / Кордофанские народы http://www.etnolog.ru/people.php?id=KORD