Кіші Басқан
Кіші Басқан, Үлкен Теректі – Лепсі алабындағы өзен.
| Кіші Басқан өзені | |
|---|---|
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 38 км |
| Су алабының ауданы |
379 км² |
| Су алабы | Лепсі алабы |
| Өзендердің су алабы |
Іле |
| Су ағысы | |
| Бастауы | Жетісу Алатауы |
| • Координаттары | 45°04′02″ с. е. 80°11′55″ ш. б. / 45.06722° с. е. 80.19861° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Сағасы | Үлкен Басқан |
| • Координаттары | 45°22′36″ с. е. 80°08′23″ ш. б. / 45.37667° с. е. 80.13972° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 45°22′36″ с. е. 80°08′23″ ш. б. / 45.37667° с. е. 80.13972° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Орналасуы | |
| Ел |  Қазақстан
|
| Аймақ | Алматы облысы Сарқан ауданы |
Географиялық орны өңдеу
Жетісу облысы Сарқан ауданы жерімен ағады.
Бастауы өңдеу
Бастауын Жетісу Алатауының орта тұсындағы Дальний асуынан алып, Үлкен Басқан өзеніне Екіаша ауылы жанында сол жағалық аңғарынан құяды.
Гидрологиясы өңдеу
Ұзындығы 38 км, су жиналатын алабы 379 км2. Үлкен Басқан өзенімен қосылған кезде Екіаша (Покатиловка) ауылының ауданында өзен Басқан өзенін құрайды, одан әрі Лепсі өзеніне құйылады. Кіші Басқан өзенінің 6 саласы бар. Ол Қараңгүрт және Тереңсей бастаулары қосылғаннан кейін пайда болады. Үлкен Басқанның шатқалында тік беткейлер және шырша орманының шағын аралдары бар. Кіші Басқан өзенінің ең үлкен ағыны - Арчевая өзені. Өзен өз бастауын Шумский мұздығының астында теңіз деңгейінен 4442 м биіктікте алады. Жергілікті "сәукеле" мұздығы - қазақ келінінің бас киімінің атауы деп аталады. Кеңес ғалымы, гляциология кеңестік мектебінің негізін қалаушылардың бірі, Арктика мен Антарктика зерттеушісі, Петр Александрович Шумскийдің құрметіне мұздыққа ғалымның есімі берілді. Мұнда қысы жазы қар. Жазда қарлы шыңның көрінісінен ләззат алуға болады. Жоғарғы және орта ағысындағы жағалау бойы тік жартасты келген. Өзен суы көктем айларында тасиды. Төменгі жағалаулық аңғары шабындыққа және мал жайылымына пайдаланылады.[1]
Кіші Басқан шатқалы өңдеу
[Кіші Басқан шатқалы Жоңғар Алатауының (Жетісу) орталық беткейінің солтүстік жотасында орналасқан. Оңтүстіктен солтүстікке бағытталған шатқал жотаның ең биік бөлігінде. Шатқал Жамбыл мұздығынан басталады. Жоңғар Алатауының ең биік үш шыңы Жамбыл мұздығының шығыс бөлігінде орналасқан: Семенов-Тян-Шанский шыңы – 4622 м, Шумский шыңы – 4442 м және Абай шыңы – 4460 м. Мұздықтың батыс бөлігінде Жамбыл шыңы — 4249 м. Жамбыл мұздығының ұзындығы 4,5 км. Мұздықтар 3100-3300 м биіктікке дейін барады. Шатқалда - Шумский шыңының (4442 м) тау жыныстарының тас сынықтарынан күшті ежелгі жер сілкінісінен пайда болған тас үйінділер. Шатқалдағы орман алқабы 1400-ден 2400 метрге дейін өседі. Семенов-Тян-Шанский шыңының ескі атауы - Басқан шыңы. Шыңының биіктігі теңіз деңгейінен 4622 м. Шың Қазақстан Республикасы мен ҚХР Мемлекеттік шекарасында орналасқан. Батыста шыңнан Аманбөктер асуы – теңіз деңгейінен 3933 м, ол Қазақстаннан Қытайдағы Боро-Тала өзеніне дәліз болып табылады. Жоғарыға алғашқы жорық 1939 жылы в. М. Зиминнің басшылығымен ұйымдастырылды. Шыңды бағындыру мен зерттеудің ресми күні 1959 жылдан 1962 жылға дейінгі күндер болып табылады. Осы кезеңде Б. А. Студениннің, И. И. Ларионовтың және С. С. Абдамбаевтың жетекшілігімен қазақстандық альпинистер 3 экспедиция өткізді.]
Дереккөздер өңдеу
Сыртқы сілтемелер өңдеу
- Алматы облысы туризмінің ресми сайты
- Жоңғар Алатау ұлттық паркінің ресми сайты Мұрағатталған 25 сәуірдің 2020 жылы.
- Жоңғар Алатау