Кәукен Кенжетайұлы Кенжетаев

(Кәукен Кенжетаев бетінен бағытталды)

Кәукен Кенжетайұлы Кенжетаев (шын есімі Әбдірахым; 25 сәуір 1916, Павлодар облысы Баянауыл ауданы - 15 наурыз 2008, Алматы) — кеңестік және қазақстандық актер, опера әншісі, театр режиссері педагог - профессор. Қазақ КСРнің Халық артисі (1959). «Платинды Тарлан» тәуелсіз сыйлығының және Халықаралық Айматов сыйлығының иегері.[1]

Кәукен Кенжетайұлы Кенжетаев
Сурет
Жалпы мағлұмат
Туған күні

25 сәуір 1916 (1916-04-25)

Туған жері

Ресей империясы, Павлодар уезі, Баянауыл ауданы

Қайтыс болған күні

15 наурыз 2008 (2008-03-15) (91 жас)

Қайтыс болған жері

Алматы, Қазақстан

Азаматтығы

 Ресей империясы
 КСРО
 Қазақ КСР
 Қазақстан

Мамандығы

актер, опера әншісі, театр режиссері педагог - профессор

Белсенді жылдары

1940 - 1995 жылдары

Марапаттары
Қазан төңкерісі ордені Еңбек Қызыл Туы ордені Еңбек Қызыл Туы ордені Отан соғысы 2ші дәреже
Германияны жеңгені үшін медалі КСРО Еңбек ардагері медалі Ленин 100 жыл Ұлы отан соғысына 65 жыл медалі

Өмірбаяны

өңдеу

Арғын тайпасның Сүйіндік руының Айдабол бөлімінен шыққан.[2]

Мәскеуде өткен Қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігіне қатысқан (1958).

Ойнаған рольдері

өңдеу
 
К.Кенжетаев Қыз Жібек операсындағы Бекежан рөлінде
  • Тарғын, Жалбыр, Бекежан, Семен (Е.Г. Брусиловскийдің “Ер Тарғын”, “Жалбыр”, “Қыз Жібек”, “Дударайында”)
  • Жанбота (М.Төлебаевтың “Біржан-Сарасында”)
  • Эскамильо (Ж.Бизенің “Карменінде”)
  • Князь Игорь (А.П. Бородиннің “Князь Игорінде”)
  • Руслан (М.И. Глинканың “Руслан мен Людмиласында”)
  • Демон (А.Г. Рубинштейннің “Демонында”)
  • Алеко (С.В. Рахманиновтың “Алекосында”)
  • Амонасро (Дж.Вердидің “Аидасында”) партиялары – К-тың әншілік, орындаушылық талантын әр қырынан ашқан образдар болды.

Кинодағы рольдері

өңдеу
 
К.Кенжетаев Амангелді операсындағы Амангелді рөлінде

Кенжетаев 1957 жылдан кинофильмдерге түсіп

  • әнші-артист ретінде:
    • “Біздің сүйікті дәрігер”
    • Бауыржан Момышұлы (“Ел басына күн туса”)
    • Нұртаза (“Ән қанатындада”)
    • Танабай (“Тұлпардың ізінде”)
    • Жапас (“Таудағы шынарда”)
    • қарт (“Қызыл тас заставасында”)
    • Базарбай (“Қыз Жібекте”)
    • Қазанғап (“Боранды бекетте”), т.б. рөлдерімен көрермендер ықыласына бөленді.
  • режиссер ретінде:
    • “Жерге қайта оралу”
    • Брусиловскийдің “Ер Тарғын”, “Жалбыр”, “Қыз Жібек”, “Амангелді”
    • С.Мұхамеджановтың “Айсұлу”
    • Е.Рахмадиевтің “Алпамыс”
    • П.И. Чайковскийдің “Қарғаның мәткесі”, т.б. операларды қойды.

Фильмографиясы

өңдеу

Шығармалары

өңдеу

Либреттолары:

өңдеу
  • “Алпамыс”
  • “Алдар Көсенің айласы”
  • “Қалқаман – Мамыр”
  • “Сапар”
  • “Баян жүрек”
  • “Құсни – Хорлан”
  • “Кемпір мен шал”, т.б. опералар либреттоларының авторы

Аудармалары

өңдеу
  • “Сильва”
  • “Тыныш шаңырақ”
  • “Фигароның үйленуі” операларының либреттоларын қазақ тіліне аударған.

Шығармалары

өңдеу
  • “Дархан дарын”
  • “Мәжит Бегалин”
  • “Высокий дар призвания” (орыс тілінде) атты кітаптары жарық көрген.

Педагогтық жұмысы

өңдеу

1979 жылдан Ұлттық өнер академиясында дәріс береді. Кенжетаев концерттік-орындаушылық өнерімен де халыққа жақсы танымал. Репертуарында қазақтың халық әндерімен қатар, орыс, украин, татар, өзбек халықтарының халық әндері, сондай-ақ, Батыс Еуропа композиторларының шығармалары (ариялар, романстар, әндер) бар.

Гастрольдік сапармен Польша, Моңғолия, Румыния, Түркия, Грекия, Египет, Сирия, Ливан, т.б. елдерде болды.

Мемлекеттік марапаттары

өңдеу
  • «Қазақ КСР Еңбегі сіңген артисі» құрметті атағымен және 1959 жылы «Қазақ КСР Халық артисі» құрметті атақтарымен марапатталған.
  • 1959 жылы Еңбек Қызыл Ту Ордені
  • 1986 жылы Қазақ төңкерісі Ордені
  • Еңбек Қызыл Ту орденімен екеінші мәрте марапатталған.
  • «Отан соғысы» ІІ дәрежелі Ордені
  • КСРОның бірнеше медалдарымен марапатталған.
  • 1985 жылы профессор (құрметті ғылыми атағы берілген);
  • 1996 жылы тәуелсіз Қазақстан Республикасының жоғарғы марапаты «Парасат ордені» мен марапатталған.
  • Тәуелсіз «Платинды Тарлан» сыйлығының лауреаты
  • Айматов атындағы халықаралық сыйлығының лауреаты
  • ҚР Ең жоғарғы мемлекеттік марапаты «Отан ордені» мен марапатталған.[3][4]

Дереккөздер

өңдеу
  1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998. ISBN 5-89800-123-9
  2. massaget.kz Сұлтанмахмұт сүйген сұлу  (қаз.) (6 қараша 2017).
  3. Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009. ISBN 978-601-01-0268-2
  4. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, IV-том