Кәукен Кенжетайұлы Кенжетаев
Кәукен Кенжетайұлы Кенжетаев (шын есімі Әбдірахым; 25 сәуір 1916, Павлодар облысы Баянауыл ауданы - 15 наурыз 2008, Алматы) — кеңестік және қазақстандық актер, опера әншісі, театр режиссері педагог - профессор. Қазақ КСРнің Халық артисі (1959). «Платинды Тарлан» тәуелсіз сыйлығының және Халықаралық Айматов сыйлығының иегері.[1]
Кәукен Кенжетайұлы Кенжетаев | |||||||||||
Жалпы мағлұмат | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Туған күні | |||||||||||
Туған жері | |||||||||||
Қайтыс болған күні | |||||||||||
Қайтыс болған жері | |||||||||||
Азаматтығы | |||||||||||
Мамандығы | |||||||||||
Белсенді жылдары | |||||||||||
Марапаттары |
|
Өмірбаяны
өңдеуАрғын тайпасның Сүйіндік руының Айдабол бөлімінен шыққан.[2]
- 1936 – 41 жылы Мәскеу консерваториясының жанындағы қазақ студиясында оқыды.
- 1950 жылы Алматы консерваториясын бітірген.
- 1942 – 46 жылы Хабаровскідегі шекарашылар ансамблінде қызмет етті.
- 1946 жылдан Қазақ опера және балет театрының әншісі.
Мәскеуде өткен Қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігіне қатысқан (1958).
Ойнаған рольдері
өңдеу- Тарғын, Жалбыр, Бекежан, Семен (Е.Г. Брусиловскийдің “Ер Тарғын”, “Жалбыр”, “Қыз Жібек”, “Дударайында”)
- Жанбота (М.Төлебаевтың “Біржан-Сарасында”)
- Эскамильо (Ж.Бизенің “Карменінде”)
- Князь Игорь (А.П. Бородиннің “Князь Игорінде”)
- Руслан (М.И. Глинканың “Руслан мен Людмиласында”)
- Демон (А.Г. Рубинштейннің “Демонында”)
- Алеко (С.В. Рахманиновтың “Алекосында”)
- Амонасро (Дж.Вердидің “Аидасында”) партиялары – К-тың әншілік, орындаушылық талантын әр қырынан ашқан образдар болды.
Кинодағы рольдері
өңдеуКенжетаев 1957 жылдан кинофильмдерге түсіп
- әнші-артист ретінде:
- “Біздің сүйікті дәрігер”
- Бауыржан Момышұлы (“Ел басына күн туса”)
- Нұртаза (“Ән қанатындада”)
- Танабай (“Тұлпардың ізінде”)
- Жапас (“Таудағы шынарда”)
- қарт (“Қызыл тас заставасында”)
- Базарбай (“Қыз Жібекте”)
- Қазанғап (“Боранды бекетте”), т.б. рөлдерімен көрермендер ықыласына бөленді.
- режиссер ретінде:
- “Жерге қайта оралу”
- Брусиловскийдің “Ер Тарғын”, “Жалбыр”, “Қыз Жібек”, “Амангелді”
- С.Мұхамеджановтың “Айсұлу”
- Е.Рахмадиевтің “Алпамыс”
- П.И. Чайковскийдің “Қарғаның мәткесі”, т.б. операларды қойды.
Фильмографиясы
өңдеу- 1938 - Еділ-Еділ - эпизод
- 1957 - Біздің сүйікті дәрігер - әнші-артист
- 1964 - Тұлпардың ізі - әке
- 1966 - Ән қанатында - Нұртаза
- 1967 - Ел басына күн туса - соғыс ардагері
- 1968 - Балалық шаққа саяхат - Ұзақбай
- 1969 - Мәншүк туралы дастан - әке
- 1969 - Қызыл тас заставасында - қарт
- 1969-1970 - Қыз Жібек - Базарбай
- 1970 - Ақ шаршы алаң - Сұлтан Серғалиұлы
- 1974 - Бұлақ - эпизод
- 1975 - Дала гүрсілі - эпизод
- 1975 - Гауһартас - әке
- 1977 - Кездеспей кеткен бір бейне - эпизод
- 1977 - Бүркіттің соңғы жылы - Хоортай
- 1995 - Боранды бекті - Қазанғап
Шығармалары
өңдеуЛибреттолары:
өңдеу- “Алпамыс”
- “Алдар Көсенің айласы”
- “Қалқаман – Мамыр”
- “Сапар”
- “Баян жүрек”
- “Құсни – Хорлан”
- “Кемпір мен шал”, т.б. опералар либреттоларының авторы
Аудармалары
өңдеу- “Сильва”
- “Тыныш шаңырақ”
- “Фигароның үйленуі” операларының либреттоларын қазақ тіліне аударған.
Шығармалары
өңдеу- “Дархан дарын”
- “Мәжит Бегалин”
- “Высокий дар призвания” (орыс тілінде) атты кітаптары жарық көрген.
Педагогтық жұмысы
өңдеу1979 жылдан Ұлттық өнер академиясында дәріс береді. Кенжетаев концерттік-орындаушылық өнерімен де халыққа жақсы танымал. Репертуарында қазақтың халық әндерімен қатар, орыс, украин, татар, өзбек халықтарының халық әндері, сондай-ақ, Батыс Еуропа композиторларының шығармалары (ариялар, романстар, әндер) бар.
Гастрольдік сапармен Польша, Моңғолия, Румыния, Түркия, Грекия, Египет, Сирия, Ливан, т.б. елдерде болды.
Мемлекеттік марапаттары
өңдеу- «Қазақ КСР Еңбегі сіңген артисі» құрметті атағымен және 1959 жылы «Қазақ КСР Халық артисі» құрметті атақтарымен марапатталған.
- 1959 жылы Еңбек Қызыл Ту Ордені
- 1986 жылы Қазақ төңкерісі Ордені
- Еңбек Қызыл Ту орденімен екеінші мәрте марапатталған.
- «Отан соғысы» ІІ дәрежелі Ордені
- КСРОның бірнеше медалдарымен марапатталған.
- 1985 жылы профессор (құрметті ғылыми атағы берілген);
- 1996 жылы тәуелсіз Қазақстан Республикасының жоғарғы марапаты «Парасат ордені» мен марапатталған.
- Тәуелсіз «Платинды Тарлан» сыйлығының лауреаты
- Айматов атындағы халықаралық сыйлығының лауреаты
- ҚР Ең жоғарғы мемлекеттік марапаты «Отан ордені» мен марапатталған.[3][4]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998. ISBN 5-89800-123-9
- ↑ massaget.kz Сұлтанмахмұт сүйген сұлу (қаз.) (6 қараша 2017).
- ↑ Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009. ISBN 978-601-01-0268-2
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, IV-том