Көгіс-Тегіс дастаны

“Көгіс - Тегіс” – батырлық дастан. Белгілі жырау Мұрын Сеңгірбайұлынан жазылып алынған “Қырымның қырық батыры” деп аталатын жырлардың бір тобына “Қарадөң батыр және оның ұрпақтары” жатады. Бұл жыр топтамасында Қарадөңнен бастап, оның үрім-бұтақтары саналатын батырлар жайында сөз болады. “Көгіс - тегіс” осы шоғырға жатады. Көгіс – Бегістің, Тегіс – оның досының ұлы. Әкелерінен келе жатқан салтты сақтап, бұл екеуі де дос болады. Бір күні Тегіс әкесінің жоқтығына мұңданып, себебін анасынан сұрайды. Әкесінің батыр болғанын, бірақ қалмақпен бір соғыста қаза болғанын біледі. Тегістің бұл жайын Көгіс әкесінен естиді. Он бір жасқа келген екі дос өздеріне лайық ат таңдап мініп, ноғайлы еліне тізесі көп батқан Андыз хан бастаған қалмаққа аттанады. Жекпе-жек шайқаста қалмақ ханы өліп, әскерлері жеңіліс табады. Екі батыр соғыста үлкен ерлік көрсетеді. Жауларын жеңіп, елге оралады. “Көгіс - Тегіс” елдің еркіндігі жолындағы күресті жырлаған, жас ұрпақты отаншылдыққа баулитын мәні зор жырлардың бірі.