Лад

Лад — дыбыс қатарындағы дыбыстардың өзара қарым-қатынас жүйесі. Лад дыбыстарының басқышты жүйемен орналасуы оның гаммасын құрайды. Лад жүйесіндегі әрбір басқыштың сапа жағынан бір-бірінен айырмашылығы болады. Әр басқыш өзіне тән ладтық функция атқарады. Ол басқыштардың ауысу (тұрақсыздан - тұрақтыға) қасиетіне негізделген. Бұл заңдылық дыбыс акустикасына, психологиялық, физиологиялық себептерге, адамның музыканы қабылдау ерекшелігіне, логикалық жүйемен ұғынуына тәуелді болады. Басқыш тұрақты тоника деп аталып, ол Ладтың музыкадағы ролі оның мажорлық және минорлық сипатына байланысты. Музыкада бірнеше лад жүйелері бар. Олар тарихи түрде дамып отырады. Әр халықтың музыка мәдениетіне Ладтың жалпыға ортақ қасиеттері болумен қатар, оның өзіндік нақышы мен ұлттық бояуы қалыптасады. Қазақ музыкасында пентатоникалық, диатоникалық және тағы басқа күрделі Лад жүйелері кездеседі.

Халықтың музыкасындағы лад түрлері:

• Мажорға жақын:
  • Иониялық - натуралды мажормен сәйкес;
  • Лидиялық - натуралды мажордың 4-ші дыбысы 0,5 тонға көтерілген;
  • Миксолидиялық - натуралды мажордың 7-ші дыбысы 0,5 тонға төменделген;

• Минорға жақын:
  • Эолиялық - натуралды минормен сәйкес;
  • Дориялық - натуралды минордың 6-шы дыбысы 0,5 тонға көтерілген;
  • Фригиялық - натуралды минордың 2-ші дыбысы 0,5 тонға төменделген;
  • Локриялық - натуралды минордың 2-ші, я 5-ші дыбыстары 0,5 тонға төменделген.