Мандинго (халық)
Мандинго (малинке, малинка, маненка, манденка, манденга, мандинко)[1] — Батыс Африкада тұратын халықтар тобы (оңтүстік Гамбия, Гвинеяның солтүстік және солтүстік-шығысы, батыс Мали, Кот-д’Ивуар, Сенегал және Гвинея-Бисау).[2] Жалпы саны 4,2 миллион адам.[3]
| малинке, малинка, маненка, манденка, манденга, мандинко | |
| Мандинго | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
4,2 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
мұсылмандар, анимистік нанымдар мен ата-бабалар культі |
Тілі өңдеу
Манде тілдерінің Солтүстік тобына жататын тілдерде сөйлейді.[4]
Діні өңдеу
Діні бойынша көпшілігі мұсылмандар, кейбір аймақтарда ежелгі анимистік нанымдар мен ата-бабалар культі сақталған.[5]
Тарихы өңдеу
1 мыңжылдықта қазір мандинго халықтары мекендеген аумақта бірқатар мемлекеттер болды. Араб деректеріне сүйенсек, Малинка құрған Мали мемлекеті 14 ғасырда жоғары өркендегені белгілі. Кейіннен Сонгай мемлекетінің құрамына енді. 17-18 ғасырларда бірқатар бамбара мемлекеттері болды.[6]
Кәсібі өңдеу
Дәстүрлі кәсібі – қолмен атқарылатын егіншілік. Дәнді дақылдарды (тары, құмай, фонио, жүгері, күріш) ерлер, бақша, дәмдеуіштерді әйелдер өсіреді. Сонымен қатар құс өсіріледі, ірі қара өсіреді. Қолөнерден – ұсталық, керамика, тоқымашылық дамыған. Көптеген мандинголар қалаларда тұрады, өнеркәсіпте және қызмет көрсету саласында жұмыс істейді, зиялы қауым қалыптасты.[7]
Өмір салты өңдеу
Дәстүрлі әлеуметтік бөлініс – тотемизм белгілері бар патрилатералды рулар, 2 эпигамдық топқа біріктірілген. Халықтың ерекше әлеуметтік топтары (касталар) - жауынгер егіншілер, темір ұсталары, тері илеушілер, гриот әңгімешілері бар. Жас класстары, құпия, аңшылық одақ белгілері сақталған.
Дәстүрлі елді мекендері - көп балалы отбасылар тұратын кварталдары бар ауылдар. Тұрғын үйлері саман, дөңгелек немесе тікбұрышты, конустық немесе тегіс төбесі бар.
Дәстүрлі киімі - бубу (кең жеңді халат).
Негізгі тағамдары – ет, балық және көкөніс соустары қосылған күріш, маниок және тары ботқасы.
Халық ауыз әдебиеті өте бай: ертегілер, мақал-мәтелдер, ғұрыптық және тұрмыстық әндер мен билер, тарихи эпос.[8]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ МАНДИНГО https://slovaronline.com/browse/8a6c24e6-c2c6-388b-b85c-eb7097e8d591/%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%BE
- ↑ Определение "Мандинго" в Большой Советской Энциклопедии http://bse.sci-lib.com/article073387.html
- ↑ Мандинго http://bfsibguti.ru/mandingo/
- ↑ МАНДИНГО http://www.aggregateria.com/M/mandingo.html
- ↑ Большая Советская энциклопедия Мандинго https://my-dict.ru/dic/bolshaya-sovetskaya-enciklopediya/54860-mandingo/
- ↑ Мандинго http://www.etnosy.ru/node/1190
- ↑ Народы и культуры Мандинго https://travel-journal.ru/ethno/40/977/
- ↑ народы мира/Мандинго http://www.etnolog.ru/people.php?id=MNDG