Марбург вирусы
Марбург вирусы – марбургвирустардың монотиптік тұқымдасына жататын филовирустар жанұясының бір түрі. Марбург геморрагиялық қызбасын шақырады. Бұл вирус бастапқыда орталық және шығыс Африкада үлкен және адам емес приматтардың инфекциясы ретінде табылды.[1]
| Марбург вирусы | ||||||||
 Маргбург вирусы. ~100000x үлкейту | ||||||||
| Ғылыми топтастырылуы | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Патшалық | ||||||||
Тип | ||||||||
Класс | ||||||||
Қатар | ||||||||
Тұқымдас | ||||||||
Туыс | ||||||||
Түр | ||||||||
| Халықаралық ғылыми атауы | ||||||||
|
Marburg marburgvirus | ||||||||
|
{{{ХТҚО статусы}}}
| ||||||||
| Балтимур бойынша тобы | ||||||||
|
V: Біржіпшелі (-)РНҚ-сы бар вирустар | ||||||||
| ||||||||
Таксономиясы
өңдеуMarburgvirus және Ebolavirus тектерінің мүшелері бастапқыда қазір жойылған Filovirus тұқымдасының түрлері ретінде жіктелген. 1998 жылы омыртқалы жануарлардың вирустары бойынша кіші комитет вирустар таксономиясы жөніндегі халықаралық комитетке Filovirus тұқымдасын екіге бөлуді ұсынды: Ebola-like virus және Marburg-like virus. 2002 жылы Marburgvirus тұқымдасының жалғыз түрін Lake Victoria marburgvirus деп өзгертуге қосымша заманауи номенклатура (Ebolavirus, Marburgvirus) ұсынылды. 2011 жылы бұл түр қайтадан Marburg marburgvirus деп аталды.[2]
Атаудың «Марбург» бөлігі 1967 жылы Германияның Марбург қаласында алғашқы індет ошағы болған жерден алынған.[3]
Вирусологиясы
өңдеуҚұрылымы
өңдеуВирион құрылымы диаметріне сәйкес ұзын жіп тәрізді бөлшектері бар филовирустарға тән, бірақ ұзындығы айтарлықтай өзгереді, орташа 800-ден 14 000 нм-ге дейін, жұқпалылығы 790 нм шамасында. Вириондар (вирустық бөлшектер) құрамында жеті белгілі құрылымдық ақуыздар бар. Құрылымы жағынан Эбола вирусымен дерлік бірдей болғанымен, Марбург вирусының одан антигендік айырмашылығы бар, басқаша айтқанда, олар жұқтырған организмдерде әртүрлі антиденелердің түзілуін тудырады. Бірінші филовирус ретінде анықталды.[4]
Геномы
өңдеу
Барлық мононегавирустар сияқты, марбург вириондарының құрамында кері полярлығы бар жұқпалы емес, сызықты сегменттелмеген, бір тізбекті РНҚ геномдары бар, оларда кері-комплементарлы 3' және 5' ұштары бар, 5' қалпақшалары жоқ, полиаденилденбеген және коваленттік емес ақуызбен байланысады.[5] Марбург вирусының геномында 19,1 кб өлшемді бір тізбекті (-)РНҚ молекуласы бар.[6]
Табиғи тасымалдаушылар
өңдеуМарбург вирусының резервуар иесі – египеттік жеміс жарғанағы (Rousettus aegyptiacus).[7] Бұл үлкен колонияларда (бірнеше мың адамға дейін) өмір сүретін және өз күндерінде терең және қараңғы үңгірлер мен шахталарды жақсы көретін жеміс жейтін жарғанаттар.[8] Марбург вирусының РНҚ вирусының төмен концентрациясы жеміс жарғанақтары үшін патогенді емес, сонымен қатар сілекей мен зәрде де табылды.[9] Көбінесе жеміс жарғанақтары өмірдің 3-ші айында жұқтырылады, 8 айға дейін вирус организмнен 4—7 айлық жаста белсенді түрде бөлінеді;[10] Марбург вирусының болуы расталған Ніл жеміс жарғанаттарының колониялары Кенияда, Угандада, Конгодо, Сьерра-Леонеде және Гвинеяда тіркелген.[11][12] Адамның инфекциясы жеміс жарғанаттарының колониясы өмір сүретін үңгірлерге барғаннан кейін, сондай-ақ жеміс жарғанақтары секрециясымен ластанған жемістерді жегеннен кейін мүмкін.[13]
Репликациясы
өңдеу
Марбург вирусының өмірлік циклі вирионның жасуша бетіндегі арнайы рецепторларға қосылуынан басталады, содан кейін вирион қабықшасының жасушалық мембраналармен қосылуы және вирус нуклеокапсидінің цитозолға бір мезгілде шығарылуы.
RdRp вирусы нуклеокапсидті ішінара жабады және гендерді оң тізбекті мРНҚ-ға транскрипциялайды, содан кейін олар құрылымдық және құрылымдық емес ақуыздарға ауысады. Marburgvirus L геномның 3' ұшында орналасқан бір промотормен байланысады. Транскрипция геннен кейін аяқталады немесе келесі генге төмен қарай жалғасады. Бұл геномның 3' ұшына жақын гендер ең көп транскрипцияланады, ал 5' ұшына жақын гендер ең аз транскрипцияланады дегенді білдіреді. Сондықтан ген тәртібі транскрипциялық реттеудің қарапайым, бірақ тиімді түрі болып табылады.
Ең көп өндірілетін ақуыз нуклеопротеин болып табылады, оның жасушадағы концентрациясы L геннің транскрипциясынан геномдық репликацияға ауысатынын анықтайды. Репликация нәтижесінде толық ұзындықты, оң тізбекті антигеномдар пайда болады, олар өз кезегінде теріс тізбекті вирус ұрпақтарының геномының көшірмелеріне транскрипцияланады. Жаңадан синтезделген құрылымдық белоктар мен геномдар өздігінен жиналып, жасуша мембранасының ішкі жағында жинақталады. Вириондар жасушадан бластогенез, өз қабықтарын бластогенез жасушалық мембранадан алады. Жетілген ұрпақ бөлшектері циклді қайталау үшін басқа жасушаларды жұқтырады.
Эпидемиологиясы
өңдеуТаралуы
өңдеу2023 жылы Марбург безгегінің 18 ошағы сипатталды,[14][15][16] олардың көпшілігі Африкада болды. Импортталған үш жағдай Германия мен Югославияда (1967), АҚШ-та (2008) және Нидерландыда (2008) тіркелді. Сонымен қатар, «Вектор» ғылыми орталығында (Кольцово, Жаңасібір облысы) зертханалық ластанудың екі жағдайы тіркелді.[17][18]
| Жыл | Ел | Хабарланған жағдайлар саны | Хабарланған өлім саны |
|---|---|---|---|
| 1967 | Германия және Югославия | 31 | 7 |
| 1975 | ОАР | 3 | 1 |
| 1980 | Кения | 2 | 1 |
| 1987 | Кения | 1 | 1 |
| 1988 | КCPО | 1 | 0 |
| 1990 | КCPО | 1 | 1 |
| 1998-2000 | Конго Демократиялық Республикасы | 153 | 128 |
| 2004-2005 | Ангола | 252 | 227 |
| 2007 | Уганда | 3 | 1 |
| 2008 | АҚШ (Угандадан әкелінген корпус) | 1 | 0 |
| 2008 | Нидерланд (Угандадан әкелінген корпус) | 1 | 1 |
| 2012 | Уганда | 15 | 4 |
| 2014 | Уганда | 1 | 1 |
| 2017 | Уганда | 3 | 3 |
| 2021 | Гвинея | 1 | 1 |
| 2022 | Гана | 2 | 1 |
| 2023 | Экваторлық Гвинея | 25 | 11 |
| 2023 | Танзания | 8 | 5 |
| 2024 | Руанда | 26 | 8 |
| 2024 | Украина | 1[19] | 0 |
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Айя Мүтәлі Марбург вирусы: Санитарлық бақылау күшейді (қаз.). Qazaqstan.tv (9 қазан 2024). Тексерілді, 7 қазан 2024.
- ↑ ICTV Taxonomy History for Marburg marburgvirus Мұрағатталған 12 тамыздың 2016 жылы. на сайте ICTV (ағыл.) (Тексерілді 3 шілденің 2016).
- ↑ Алина Кравчук Что известно о новом вирусе Марбург и чем он опасен. Новую вспышку зафиксировали в Руанде (орыс.). РБК Life (3 октября 2024). Тексерілді, 9 қазан 2024.
- ↑ Светлана Ивановна Сыромятникова, Алексей Петрович Пирожков Геморрагическая лихорадка Марбург (орыс.). Инфекционные болезни. Тексерілді, 26 желтоқсан 2015.
- ↑ Order Mononegavirales // Virus Taxonomy—Eighth Report of the International Committee on Taxonomy of Viruses — San Diego, US: Elsevier/Academic Press, 2005. — P. 609–614. — ISBN 978-0-12-370200-5.
- ↑ Büchen-Osmond, Cornelia ICTVdB Virus Description - 01.025.0.01. Marburgvirus. International Committee on Taxonomy of Viruses (25 сәуір 2006).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 9 ақпан 2009.
- ↑ Jonathan S. Towner, Xavier Pourrut, César G. Albariño, Chimène Nze Nkogue, Brian H. Bird Marburg Virus Infection Detected in a Common African Bat. — PLOS ONE, 2007 жыл 22 тамыз. — б. e764. — ISSN 1932-6203. — doi:10.1371/journal.pone.0000764
- ↑ Kwiecinski GG, Griffiths TA. Rousettus egyptiacus. — Mammalian Species. — б. 1-9.
- ↑ Jonathan S. Towner, Brian R. Amman, Tara K. Sealy, Serena A. Reeder Carroll, James A. Comer Isolation of Genetically Diverse Marburg Viruses from Egyptian Fruit Bats. — PLOS Pathogens, 2009 жыл 31 шілде. — Т. 5. — б. e1000536. — ISSN 1553-7374. — doi:10.1371/journal.ppat.1000536
- ↑ Brian R. Amman, Serena A. Carroll, Zachary D. Reed, Tara K. Sealy, Stephen Balinandi Seasonal Pulses of Marburg Virus Circulation in Juvenile Rousettus aegyptiacus Bats Coincide with Periods of Increased Risk of Human Infection. — PLOS Pathogens, 2012 жыл 4 қазан. — Т. 8. — б. e1002877. — ISSN 1553-7374. — doi:10.1371/journal.ppat.1002877
- ↑ Brian R. Amman, Brian H. Bird, Ibrahim A. Bakarr, James Bangura, Amy J. Schuh Isolation of Angola-like Marburg virus from Egyptian rousette bats from West Africa. — Nature Communications, 2020-01-24. — б. 510. — ISSN 2041-1723. — doi:10.1038/s41467-020-14327-8
- ↑ Marat Makenov, Sanaba Boumbaly, Faya Raphael Tolno, Nouminy Sacko, Leno Tamba N’Fatoma {{{тақырыбы}}}. — doi:10.1101/2022.11.03.514981v1
- ↑ Brian R. Amman, Amy J. Schuh, César G. Albariño, Jonathan S. Towner Marburg Virus Persistence on Fruit as a Plausible Route of Bat to Primate Filovirus Transmission. — Viruses. — Т. 13. — б. 2394. — ISSN 1999-4915. — doi:10.3390/v13122394
- ↑ Sylvester Languon, Osbourne Quaye Filovirus Disease Outbreaks: A Chronological Overview. — Virology: Research and Treatment. — Т. 10. — б. 1178122X1984992. — doi:10.1177/1178122X19849927
- ↑ Fara R. Koundouno, Liana E. Kafetzopoulou, Martin Faye, Annick Renevey, Barrè Soropogui Detection of Marburg Virus Disease in Guinea. — New England Journal of Medicine. — doi:10.1056/NEJMc2120183
- ↑ Marburg virus disease - Guinea (ағыл.).(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ V. V. Nikiforov, Iu I. Turovskiĭ, P. P. Kalinin, L. A. Akinfeeva, L. R. Katkova [A case of a laboratory infection with Marburg fever]. — Zhurnal Mikrobiologii, Epidemiologii I Immunobiologii. — б. 104–106. — ISSN 0372-9311.
- ↑ «Другого способа лечения нет и сейчас» Русские жертвы Эболы: расследование Даниила Туровского (орыс.).(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Боец ВСУ завёз на Украину из Польши смертельный вирус Марбург (орыс.).
Әдебиеттер
өңдеу- Kuhn, Jens H. Filoviruses - A Compendium of 40 Years of Epidemiological, Clinical, and Laboratory Studies. Archives of Virology Supplement, vol. 20 — Vienna, Austria: SpringerWienNewYork, 2008. — ISBN 978-3211206706.
- Ryabchikova, Elena I.; Price, Barbara B. Ebola and Marburg Viruses - A View of Infection Using Electron Microscopy — Columbus, Ohio, USA: Battelle Press, 2004. — ISBN 978-1574771312.
- Klenk, Hans-Dieter; Feldmann, Heinz EBOLA and MARBURG VIRUSES - Molecular and Cellular Biology — Wymondham, Norfolk, UK: Horizon Bioscience, 2004. — ISBN 978-0954523237.
- Klenk, Hans-Dieter Marburg and Ebola Viruses. Current Topics in Microbiology and Immunology - Ergebnisse der Mikrobiologie und Immunitätsforschung, vol. 235 — Berlin, Germany: Springer-Verlag, 1999. — ISBN 978-3540647294.
- Martini, G. A.; Siegert, R. Marburg Virus Disease — Berlin, Germany: Springer-Verlag, 1971. — ISBN 978-0387051994.
Қосымша әдебиеттер
өңдеу- Biohazard, a book by Ken Alibek
- The Coming Plague, a book by Laurie Garrett ISBN 0-374-12646-1
- Plagues and Peoples, a book by William McNeill ISBN 0-8446-6492-8
- The Hot Zone, a book by Richard Preston ISBN 0-385-47956-5