Математикалық физика

Математикалық физика — физикалық құбылыстардың математикалық моделінің теориясы.

Математикалық физика физиканың матем. модельдерді құру салаларымен тығыз байланыста болады. Математикалық физика 17 ғ-дың соңында И.Ньютонның классикалық механика негіздерін, бүкіл әлемдік тартылыс заңын, жарық теориясын жасаудағы еңбектерінде көрініс тапты. 18 — 19 ғ-ларда М. ф. Ж.Лагранж (1736 — 1813), Л.Эйлер (1707 — 1783), П.Лаплас (1749— 1827), Ж.Фурье (1768 — 1830), К.Гаусс (1777 — 1855), Георг Фридрих Бернхард Риман (1826 — 1866), М.В. Остроградский (1801 — 1861), т.б. ғалымдардың зерттеулерінен орын алды. 19 ғасырдың 2-жартысынан бастап математикалық физика электрдинамикада, акустикада, серпімділік теориясындағы, гидродинамикадағы,аэродинамикадағы әр түрлі физикалық өрістер мен толқынды функцияларда математикалық модель құру кезінде қарастырылды. Бұл құбылыстардың математикалық моделі көбіне жеке туындылы дифференциалдық теңдеулер арқылы жазылып, Математикалық физиканың теңдеуі деп аталды. Математикалық физиканың математикалық модельдерін өрнектеуге интегралдық теңдеулер, дифференциалдық теңдеулер, ықтималдықтар теория, потенциал теориясы, т.б. математиканың салалары қолданылды. Кванттық физика мен салыстырмалық теория саласындағы теориялық зерттеулер ЭЕМ-нің және кері есептердің кеңінен қолданылуына байланысты Математикалық физиканың зерттеу саласының ұлғаюын талап етті. Математиканың дағдылы бөлімдерімен қоса операторлар теориясы, жалпыланған функциялар теориясы, көп комплексті айнымалы функциялар теориясы, топологиялық және алгебралық әдістер қолданыла бастады. Математикалық физика есептерін құрастыру физикалық құбылыстардың қарастырылып отырған бөлімінің негізгі заңдылықтарын сипаттайтын математикалық модель құру болып табылады. Сонымен қатар, физикалық құбылыстардың тікелей заңдарына ғана бағынатын, ал қосымшаларын есепке алмайтын заңдар қарастырылады. Мысалы, әр түрлі физикалық құбылыстар ортақ қасиетке ие болса, онда оларға бір математикалық модель қолданылады. Көп жағдайда құрылған модельдің ақиқаттығын Математикалық физиканың кері есебі арқылы түсіндіруге болады. Математикалық физика есептері құрылған модельдің белгілі заңдылықтарымен қоса, әлі де белгісіз заңдылықтарын ашуға мүмкіндік береді.

Дереккөздер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том