Мақта аурулары

Мақта аурулары — мақта дақылында саңырауқұлақтар мен бактериялар қоздыратын өсімдік аурулары. Олардың ішінде республикада кең таралып, көп зиян келтіретіні тамыр шірігі, вилт (солдырма), гоммоз, т.б. аурулар. Тамыр шірігін “Rhіzoctonіa аderholdіі”, кейде “Fusarіum”, “Pythіum” саңырауқұлақтары мен бактериялары қоздырады. Қоздырғыштар мақта орылып болғаннан кейін топырақта қалған өсімдік қалдықтары арқылы тарайды. Ауру белгілері алғаш жапырақ (4—5) өсіп жетілгенге дейінгі, жаңа шыққан көк өскіндерінде байқалады; мақтаның тамыры мен одан тараған тамыршалары сарғайып, қараяды. Өсімдік тез арада солып, қурап кетеді. Бұл егіс алқабының сиреуіне әкеледі. Вилт (ағылшынша “wіlt” — солу), мақтаның Fusarіum oxysporum саңырауқұлағы қоздыратын ауруы. Қоздырғыш топырақта дамып, тамыры арқылы өсімдікке өтеді де, оның су өткізгіш жүйесін — ксилемасын зақымдайды; осының салдарынан дақыл өзіне қажетті суды ала алмай солып қалады. Гоммоз — мақтадан сары немесе қоңырқай түсті созылмалы, жабысқақ сұйықтықтың ағуы. Бұл аурудың қоздырғышы — Xanthomonas malvacearum бактериясы. Бактериялар мақтаны дән жарнағы пайда болғаннан бастап, вегетациялық кезеңі аяқталғанға дейін зақымдайды. Егер қоздырғыш сабаққа түссе, дақылдың солуына, ал қауашақта болса, өнімнің түсімділігі кеміп, мақтадан алынатын талшық сапасының нашарлауына әкеледі. Күрес шаралары: ауыспалы егістікті игеру, оның айналымына жүгері егу; топыраққа әр түрлі микроэлементтерге бай органикалық тыңайтқыштар шашу; себер алдында тұқымдарды бронокот, фентиурам, т.б. химиялық препараттармен бүрку қажет.