Маңқа

Маңқа (Malleus) — өте қауіпті індет, жылқы, есек, қашыр, т.б. ауырады. Аурудың қоздырғышы таяқша тәрізді Pseudomonas malleі микробы. Бұл індетті қазақ халқы танау маңқасы, без маңқасы және көкірек маңқасы деп үш түрге бөледі. Ауру жедел және созылмалы болады. Жасырын кезеңі 3 — 21 күн. Ауырған жылқының ыстығы көтеріліп, қалтырайды, танауынан су ағып, көбіне астыңғы жақ сүйегінің астындағы түйіндер ісіп кетеді, кеңсірігінің кілегей қабықтары қызарып, ұсақ бөртпе жаралар пайда болады. Олардан қанды ірің ағады, лимфа түйіндері іріңдеп, жара жарылып кетеді. Ауру өршіген кезде кеңсірік желбезектері қанды іріңге толады. Терінің тесілген жерінен желім тәрізді ірің ағады, кейде аяқтары жуандап, ісіп кетеді. Созылмалы түрімен ауырған мал арықтап, жылдам болдырады. Ауырған жылқылардың көзіне маллеин дәрісін тамызу арқылы аллерг. әдіспен оның маңқа не мандам ауруына шалдыққандығы анықталады. Ауру жемшөп, астау арқылы сау малдарға жұғады. Адамдарға да жұғуы мүмкін. Маңқамен ауырған жылқының етін жеуге болмайды. Маңқаның жедел түрімен ауырған адамдардың 100%-ы, ал созылмалы түрімен ауырғандардың 50%-ы жазылмайды, нақты емі жоқ. Ауруы анықталған жылқының етін өртейді не көміп тастайды. Қора-жайды, әбзелдерді зарарсыздандырады. Дәстүрлі қазақ емінде танау шеміршегі айналасында ірің, бөрткендер байқалғанда емшілер жыланды бөліп, малға жұтқызып жіберетін немесе тірі кесірткені аттың танауына тиіп тұратындай етіп кекіліне байлап қоятын болған. Маңқа басталғаны біліне қалса суыт жүріп келген атты құдық суына шомылдырып, таң асырып, танауына тұз бен тотияйын үгіндісін, құрғақ темекіні үрлеген. Көктөбет, ақсырғақ, т.б. дәрілік шөптерді сиыр сүтіне шылап, жемдорбаға салып, аттың басына ілген.