Мес

Мес – теріден жасалған ыдыс. Қымыз, шұбат, айран, іркіт сияқты сүт тағамдарын құяды. Көбінесе ешкінің, бұзаудың бітеудей сыдырылған терісінен жасайды. Оны жасаудың жолы былай: терінің жүнін, шелін алып, иленген соң талдың қабығымен, қынамен бояйды және ыстайды. Ішіндегі сусынды кесе, аяққа құюға ыңғайлы болу үшін местің аузына асықты жіліктің екі басынан кесіп өткізіп қояды. Мес жолаушылар, көшіп-қонушыларға, бақташыларға сусын құйып алып жүреуге өте ыңғайлы ыдыс. Мес ұлт ұғымында толу, жинау мағынасын білдіреді. Білімдар ақын-этнограф Мәшһүр-Жүсіп Көпеев қолжазбаларының жинағын "Мес" деп атаған.

Сөздің шығу төркіні

Парсы тілінде: мәшк — мес мағынасын бергенімен бұл туынды. Түптей келгенде, парсы тіліндегі «мәшк», қазақ тіліндегі «мес»— ыдысқа тиісті атауды, сол ыдыстың жасалуына себепші болған мал атауынан алынған. Мысалы, парсы тілінде миш — қой, ал Л. Будаговтың көрсетуінше ,«мишь» сөзі парсы тілінде «құйрықты қой» мағынасын бергендігін байқаймыз. Қалай болғанда да парсы тіліндегі «қой» мағынасындағы «миш» сөзі «мес» болып ыдысқа атау қалпына көшкен. Қырғыз тілінде де «меш» қалпында тұлғаланып, қазақ тіліндегі мағынаны меншіктенеді.