Морена

Морена (французша moraіne), мореналық шөгінділер – тікелей глетчер мұзынан және әр түрлі пішінді тау жыныстарынан жиналған шөгінділер. Морена беткейлерден мұздық аңғарына келіп түсетін әр түрлі пішінді материалдардан және мұздық астындағы тау жыныстарының сыдырылып қирауынан пайда болады. Осыған байланысты Мореналар беткейлік, ішкі және түптік түрлерге бөлінеді. Беткейлік Морена қырат беткейлерінен келген материалдардан тұрады. Алғашында ол мұздық бүйір бойымен биікт. 20 – 30 м қырқалар түрінде орналасады. Ол бүйірлік Морена деп аталады. Көрші екі аңғардың мұздықтары біріккенде, олардың көрші бүйірлік Мореналарынан орталық Морена жаралады. Ішкі Морена мұздықтардың жарықшақтары ішіне жиналған пішіні әр түрлі материалдардан пайда болады. Ол өзгеріске түспей бастапқы күйін сақтайды. Түптік Морена мұздық астындағы тау жыныстарының механикалық қирауынан пайда болған материалдардан жаралады. Бұл материалдар уатылып, сызғыланып, жылтырланып, әр түрлі өзгеріске ұшырайды. Мореналар, негізінен, антропоген мұз басуы кезеңінде орын алған аймақтарға тән. Морена құрамына дөңбектастан сазға дейінгі әр түрлі материал кіреді; түзілімдері бедердің әр түрлі геоморфологиялық элементтерін құрайды. Геоморфологияда Морена үш түрге ажыратылады: көшпелі Морена, шөгінді Морена және Мореналық төбелер, жалдар, белестер.

Моренаның жалпы көрінісі.

Моренаның түрлері

Моренаның мынандай түрлері болады:

• Жағалық морена
• Бүйірлік морена
• Ішкі морена
• Түп морена
• Ертедегі морена
• Шеткі морена
• Лёсс тәрізді морена
• Негізгі морена
• Беткі морена
• Түпкі морена
• Көлденең морена
• Ұзынша морена
• Аралас морена
• Орталық морена

Тағы қараңыз

• Друмлиндер