Мәз болады болысың...

«Мәз болады болысың...» — Абайдың 1889 жылы жазған өлеңі.

Әрқайсысы 4 тармақты 12 шумақтан тұрады. Мазмұны, мәні жағынан ақынның «Болыс болдым мінекей...» шығармасымен үндес, сарындас. Олеңде болыс болған қазақтың мінез- қүлқы үшінші жақтан суреттеледі. Ақын болыстың қолымен жасаған нақты ісін ғана емес, сонымен қатар оның көп сырын бүгіп, бүркөп жатқан ішін де ашып керсете отырып, адам мінезін ашудың ұтқыр да ұтымды тәсілін шебер пайдаланады. Ұлықарқаға қақса, мәз болып, иығына шекпен жапса, шат болып, әр жерде жоқты-барды шатып, күпініп, қампайып, шалқып жүрген болыс әлдебір қуанышы үшін үй-ішін, ауыл-аймағын түгел өурелеп, өбігерге тұсіреді. Ол ісі оңға басса, күлмеңдеп, өлең қағып, көзін аспанға еліртіп әурөлеңіп-ақ қалады, қасқайып, мақтанға салынады, бас пайдасы, қүлқын қамы үшін біреулерді қақпанға тұсіруді ойлайды, оның жені келіп ел ішінен бір дәмдіні татып, еңеші майлана қалса, қолын шапалақтап жас баладай қуанады.

Болыстың ісі әлгіндей болып суреттелгенде, оның қуанышының түрі мынадай түрде айшықталады. Ақын болыстың ісі мен ішін бірде жарыстырып, бірде даралап әрі саралап көрсетіп алған соң, оны өз тарапынан бағалауға ауысады. Болыстың жаман қылықтарын оқырмандарының көз алдына көлденең тартады да, ақын ойлы жанға болыстан да, оның ықпалынан да алыс болуға кеңес береді. «Миың болса, жолама, Бос желіғіп шапқанға» дей келіп, жамандықтан қашқанның жаман болмайтынына меғзейді. Өлеңнің соңында өзіне-өзі мәз болып, өз буына өзі піскен надан болыстың өзге түгіл, өзінің табан жолына да жарығын тұсіре алмайтын қараңғылығына, оның ісініңде, өзініңде баянсыз, опасыздығына білім нұры, ғылымжарығы қарама-қарсы қойылады.

Өлең шалыс уйқасты үлгіде жазылған. Алғаш 1909 ж. Санкт-Петербургте жарықкөрген «Қазақ ақыны Ибраһим Құнанбайүғылының өлеңі» атты жинақта жарияланды. Басылымдарында аздаған текстологиялық өзгерістер кездеседі. 1933 жылғы жинақта 10-шу- мақтыңЗ-жолы «Өлең қағып желбірер», 1939 жы- лғы басылымда «Өлең қағып елірер» болса, кейінгі жинақтарда бұл жол Мүрсейіт қолжазбалары не- гізінде «Өлең қағып елбірер» делінген. Мүрсейіт қолжазбаларында5-шумақтың4-жолы«Бір тәттіні татқанға» деп алынса, жинақтарда 1909 жылғы басылым негізінде «Бір дәмдіні татқанға» деп берілген.

Туынды қарақалпақ, қырғыз, орыс, өзбек, үйғыр т. б. тілдерге аударылған.