Надия Мурад

Надя Мурад
	Надя Мурад
Туған күні	1993
Туған жері	Кочо, Ирак
Жұбайы	Абид Шамдин
Марапаттары мен сыйлықтары	Сахаров сыйлығы (2016), Нобель бейбітшілік сыйлығы (2018), Еуропа Кеңесінің Вацлав Гавел атындағы Ой еркіндігі сыйлығы (2016), Клинтонның Азаматтық ғаламдық сыйлығы (2016), Хиллари Клинтонның әйелдерді бейбітшілік пен қауіпсіздікті ілгерілету сыйлығы (2018), Испанияның Біріккен Ұлттар Ұйымының бейбітшілік сыйлығы (2017), Халықаралық DVF сыйлығы (2019), Bambi Award (2019)

Надя Мурад Басе Таха (күрд. نادیە موراد , араб. نادية مراد , 1993, Кочо, Ирак) – ирактық құқық қорғаушы, Біріккен Ұлттар Ұйымының есірткі және қылмыс жөніндегі кеңсесінің ізгі ниет елшісі, 2018 жылғы Нобель бейбітшілік сыйлығының лауреаты^[1]. 2014 жылы оны Кочо ауылынан ұрлап әкетіп, үш ай бойы Ислам мемлекетінің жауынгерлері құлдықта ұстады^[2].

2016 жылы Time журналы Надя Мурадты әлемдегі ең ықпалды жүз адамның тізіміне еңгізді. Ирак үкметі Надя Мурадтың әлемдік қауымдастыққа ислам мемлекетінің бақылауындағы территориялардағы езид әйелдерінің қауіпті жағдайлары туралы ақпаратты тарату рөлін атап өтіп, оны 2016 жылы Нобель сыйлығына ұсынды. Ол Ирактық және езидтік Нобель сыйлығына ұсынған бірінші әйел^[3].

Надя Мурад – «Надя бастамасы» ұйымының қалаушысы, ол геноцидтен, жаппай қатыгездіктен және адам саудасынан зардап шеккен әйелдер мен балаларға өмірі мен қоғамдастығын сауықтыруға және қалпына келтіруге көмектесуге арналған ұйым. Қазіргі уақытта ол Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Хатшысы тағайындайтын тұрақты даму мақсаттарына байланысты бағдарламаларда заңды қорғаушы ретінде жұмыс істейді.^[4].

Өмірбаян

Ерте жылдар

Надя Мурад 1993 жылы Ирактың солтүстігінде орналасқан Синджар қаласының жанындағы Кочо ауылында езидтердің ықшам тұрғылықты жерінде дүниеге келген^[5]. Оның отбасы ауыл шаруашылықпен айналасқан; Надядан басқа отбасында тағы да 10 бала болған: 8 ұл және 2 қыз. 2003 жылы Надяның әкесі қайтыс болды^[6].

Надя білімді жергілікті мектепте алды. Балалық шағында тарихқа қызықшылуғын көрсеткен және мұғалім болғысы келген. Орта білімді бітірген соң, ол жоғарғы білім беру жұйесіне түскісі келген, бірақта Ислам мемлекеті (немесе ДАИШ) ауылды басып алған соң, Надя университетті бітіре алмады^[7].

Құлдық

2014 жылдың тамыз айында Кочо ауылын Ислам мемлекеті басып алғаннан кейін, Надя исламисттердің езидтерді қудалауының құрбаны болды. Жас әйелдер тобымен бірге Надяны және оның үш жиендерін Ислам мемлекетінің жауынгерлері алып шығып, жыныстық құлдыққа жіберді. Олар Мосул қаласында ұсталған болатын, ол жерден Надя қашуға сәтсіз әрекет жасады, сол үшін оны азаптады. Құлдыққа бірнеше рет сатылды^[8]. Бахида қаласында бола тура, 2014 жылы қараша айында үш айлық тұтқындаудан кейін құл иелерінен қашып құтыла алды.

Белгісіз отбасының көмегі арқасында ол Киркук қаласында орналасқан босқындар лагерінде тұрған ағасына жете алды. Кейін Дахук қаласында орналасқан лагерге жетіп, мыңнан аса басқа босқындармен бірге Германияға жетті. Қазіргі таңда сол мемлекетте өзінің туған әпкесімен тұрып жатыр^[9].

Отбасы

2003 жылы әкесі қайтыс болганнан соң, ол анасымен, 8 ағасы мен және 2 әпкесімен тұрды. Ислам мемлекетінің жауынгерлері Кочо ауылын алған соң Надяның анасын, 6 туған ағасын, 5 жиендерін, тағы да басқа туыстарын ислам дінін қабылдамағандарын үшін өлтірді. Ал туған әпкелерін құлдыққа сатып жіберді^[10].

Надяның отбасынан тек 2 ағасы және 2 әпкесі тірі қалды. Ағалары және бір әпкесі қазір Исламдық Күрдістанда босқындар лагерінде, ал екінші әпкесі – Германияда. Надяның әпкелерін және бір жиенін туысқандары құтқарып алды, бірақ одан басқа екі жиендерінің тағдыры белгісіз болып қалды^[11].

Мансап және белсенділік

Надя Мурад Вена қаласында, 2018 жыл

Надя Мурад АҚШ президенті Доналд Трамппен, 7 шілде 2019 жыл

16 желтоқсан күні 2015 жылы Надя Мурад Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесінде адам саудасы туралы көпшілікке айтты^[12]. Ол Кеңестің тарихында адам саудасы туралы айтқан бірінші адам болды. Мурад елші ретінде адам саудасы мен босқындар туралы жергілікті және әлемдік ақпараттық-түсіндіру бастамаларында қатысады^[13].

2016 жылы қыркүйек айында адвокат Амал Клуни Біріккен Ұлттар Ұйымының есірткі және қылмысқа қарсы іс-қимыл бюросында сөз сөйлеп шықты, содан соң 2016 жылы маусым айында Надя Мурадты ДАИШ командирлеріне қарсы сот ісінде клиент ретінде ұсыну туралы шешім қабылдады^[14] ^[15] ^[16]. Амал Клуни ДАИШ-тың әрекеттерін «өндірістік масштабтағы зұлымдықтың бюрократиясы» деп сипаттады, өйткені оның ойынша адам саудасы қазіргі таңда онлайн Фейсбук арқылы жұмыс істейді^[17]. Ал Мурадқа осы жұмыс барысында үлкен қауіп төнді^[18].

2016 жылы қыркүйек айында Нью-Йорк қаласында Тина Браун ұйымдастырған шарада Надя өзінің «Надя бастамасы» деген жобасын көпшілікке жариялады. Жоба геноцид құрбандарына көмек көрсетуге арналған^[19]. Дәл сол уақытта Надя Біріккен Ұлттар Ұйымының адам саудасынан аман қалғандардың жөніндегі алғашқы ізгі ниет елішісі болды^[20].

3 мамыр 2017 жылы Надя Мурад Ватикан қаласында Рим Папасы Франциск пен архиепископ Галлахермен кездесті. Кездесу барысында Надя ДАИШ тұтқынында жүрген езидтерге көмектесуге және Иракта орналасқан азшылықтардың автономиялық аймағын құру мәселелерін талқылады^[21].

7 қараша 2017 жылы Надя туралы «Соңғы кыз: Менің тұтқындауым және менің Ислам мемлекетіне қарсы күресім туралы оқиға» Crown Publishing Group баспасы кітап жариялады^[22] ^[23].

Ал 2018 жылы режиссер Александрия Бомбах Надя туралы «Менің иығымда» атты деректі кино шығарды^[24] ^[25] ^[26].

2019 жылы Надя Мурад Діни бостындықпен айналысатын Министірлікке^[27] ашық мәлімдеме жасады, ол өзінің оқиғасы және 3 тамыз күні 2014 жылы болған шабуылдан кейін езидтердің басынан өткен қиындықтар туралы айтты^[28]. Надя Мурад діни құдалаудан аман қалған азаматтарға көмек көрсету делегациясының мүшесі болды. Делегация құрамында 17 шілде 2019 жылы Надя АҚШ президенті Доналд Трамппен кездесті, ол өзінің отбасы мүшелерінен, оның ішінде анасынан және алты ағасынан айырылғаны туралы жеке оқиғасымен бөлісіп, Доналд Трампты бір нәрсе жасауды өтінді^[29].

Надия Мурадтың БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінде Лалиш, Линиш ғибадатханасында сөйлеген сөзі, Нинава

Жеке өмірі

2018 жылы тамыз айында ол Абид Шамдин атты езид азаматына күйеуге шықты. Оның жұбайы да құқық қорғаушы^[30].

Марапаттар

Андрей Сахаровтың ой еріктігіне арналған сыйлығы (Ламия Аджи Башармен бірге, 2016 жыл)
Вацлав Гавелдың құрметіне аталған адам құқықтарын қорғау сыйлығы (2016 жыл)
Нобель бейбітшілік сыйлығы (2018 жыл)

Бамби сыйлығы (2019 жыл)

Библиография

Надя Мурад: «Соңғы кыз: Менің тұтқындауым және менің Ислам мемлекетіне қарсы күресім туралы оқиға» (7 қараша 2017 жыл) ISBN 978-0-349-00974-2 (ағылшын тілінде)
Надя Мурад: «Мен сенің дауысыңмын: Ислам мемлекетінен қашып, зорлық-зомбылық пен құлдыққа қарсы күрескен қыз» (31 қазан 2017 жыл) ISBN 978-3-426-21429-9 (неміс тілінде)

Фильмография

«Менің иығымда», режиссер Александрия Бомбах, 2018 жыл
«Ôtages», продюссер Garai Gold Production, Марокко

Дереккөздер

[1] ttps://old.nobelprize.org/pea-press.pdf?_ga=2.201315175.873660876.1538722964-1765660518.1538398809 Мұрағатталған 5 қазанның 2018 жылы.

[2] ttps://www.newsweek.com/nadia-murad-isis-sex-slavery-yazidi-438421

[3] ttps://www.bbc.com/news/world-europe-45759669

[4] ttps://www.unsdgadvocates.org/nadia-murad-basee-tahal(қолжетпейтін сілтеме)

[5] ttps://novayagazeta.ru/articles/2016/01/10/66989-171-nas-berut-naprokat-pokupayut-poluchayut-v-podarok-187

[6] ttps://novayagazeta.ru/articles/2016/01/10/66989-171-nas-berut-naprokat-pokupayut-poluchayut-v-podarok-187

[7] ttps://novayagazeta.ru/articles/2016/01/10/66989-171-nas-berut-naprokat-pokupayut-poluchayut-v-podarok-187

[8] ttps://www.independent.co.uk/news/people/isis-sex-slave-nadia-murad-un-goodwill-ambassador-a7311221.html

[9] ttps://nationalviews.com/nadia-murad-facts-biography-history-yazidi-women-isis-sex-slavery

[10] ttps://novayagazeta.ru/articles/2016/01/10/66989-171-nas-berut-naprokat-pokupayut-poluchayut-v-podarok-187

[11] ttps://novayagazeta.ru/articles/2016/01/10/66989-171-nas-berut-naprokat-pokupayut-poluchayut-v-podarok-187

[12] ttp://webtv.un.org/meetings-events/watch/nadia-murad-basee-taha-isil-victim-on-trafficking-of-persons-in-situations-of-conflict-security-council-7585th-meeting/4665835954001 Мұрағатталған 26 желтоқсанның 2018 жылы.

[13] ttps://www.washingtontimes.com/news/2016/sep/19/amal-clooney-takes-on-isis-at-un/

[14] ttps://www.washingtontimes.com/news/2016/sep/19/amal-clooney-takes-on-isis-at-un/

[15] ttps://www.nbcnews.com/news/world/amal-clooney-takes-isis-clear-case-genocide-yazidis-n649126

[16] ttps://people.com/celebrity/amal-clooney-says-she-and-george-discussed-taking-on-isis/

[17] ttp://webtv.un.org/meetings-events/watch/appointment-ceremony-of-ms.-nadia-murad-basee-taha-as-unodc-goodwill-ambassador-for-the-dignity-of-survivors-of-human-trafficking-on-the-occasion-of-the-international-day-of-peace/5128825128001#full-text Мұрағатталған 26 желтоқсанның 2018 жылы.

[18] ttp://webtv.un.org/meetings-events/watch/nadia-murad-basee-taha-isil-victim-on-trafficking-of-persons-in-situations-of-conflict-security-council-7585th-meeting/4665835954001 Мұрағатталған 26 желтоқсанның 2018 жылы.

[19] ttps://web.archive.org/web/20170131081319/http://uncommonunion.com/nadias-initiative/

[20] ttps://www.unodc.org/unodc/en/frontpage/2016/September/human-trafficking-survivor-nadia-murad-named-unodc-goodwill-ambassador.html?ref=fs1

[21] ttps://web.archive.org/web/20171028134504/http://www.nadiamurad.org/blog/2017/5/8/a-meeting-with-his-holiness-pope-francis

[22] ttps://web.archive.org/web/20171227172859/http://www.nadiamurad.org/nadias-memoir/2017/8/17/the-last-girl

[23] ttps://twitter.com/NadiaMuradBasee/status/922532535091040256

[24] ttps://variety.com/2018/film/reviews/on-her-shoulders-review-1202679005/

[25] ttps://www.indiewire.com/2018/01/on-her-shoulders-review-nadia-murad-yazidi-sundance-2018-1201917595/

[26] ttps://www.rogerebert.com/reviews/on-her-shoulders-2018

[27] ttps://www.state.gov/404

[28] ttps://www.forbes.com/sites/ewelinaochab/2019/07/24/nadia-murad-explains-the-blueprint-to-help-religious-communities-in-iraq/?sh=57e7356316ea

[29] ttps://edition.cnn.com/2019/07/19/politics/nobel-peace-price-yazidi-oval-office/index.html

[30] ttps://www.american.edu/sis/news/20191216-isis-destroyed-his-community-now-he-advocates-for-survivors.cfm

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

Надя Мурад

Туған күні	1993 (1993)
Туған жері	Кочо, Ирак
Жұбайы	Абид Шамдин
Марапаттары мен сыйлықтары	Сахаров сыйлығы (2016), Нобель бейбітшілік сыйлығы (2018), Еуропа Кеңесінің Вацлав Гавел атындағы Ой еркіндігі сыйлығы (2016), Клинтонның Азаматтық ғаламдық сыйлығы (2016), Хиллари Клинтонның әйелдерді бейбітшілік пен қауіпсіздікті ілгерілету сыйлығы (2018), Испанияның Біріккен Ұлттар Ұйымының бейбітшілік сыйлығы (2017), Халықаралық DVF сыйлығы (2019), Bambi Award (2019)