Уикипедия

Facebook

(Фейсбук бетінен бағытталды)

Facebook ([ˈfeɪsˌbʊk], қаз. Фейсбук; 2021 жылғы 28 қазаннан бастап — Meta) — әлемдегі ең ірі әрі ең танымал әлеуметтік желі.

Facebook, Inc.
Facebook сайтының басты беті
Facebook сайтының басты беті
Facebook сайтының басты беті
URL

facebook.com, fb.com, fb.me

Коммерциялық

иә

Сайттың түрі

әлеуметтік желі

Ұраны

Your potential. Our passion. (Сiздiң потенциалыңыз. Бiздiң құштарлық.)

Тіркелу

міндетті

Тіл(дер)і

111 тілде жұмыс жасайды

Кірушілер саны

1,11 миллиард (2013 наурыз)

Сервердің орналасқан жері

 АҚШ: Пало-Альто, Калифорния штаты

Иесі

Марк Цукерберг — бас директор (CEO)
Шерил Сэндберг — атқарушы директоры (COO)
Дэвид Эберсман — қаржы директоры (CFO)

Авторы

Марк Цукерберг, Эдуардо Саверин, Дастин Московиц, Крис Хьюз

Қазіргі статусы

белсенді

Айналымы

▲ $5,0 млрд (2011)

Таза табысы

▲ $1,0 млрд (2011)

2004 жылы Марк Цукерберг өзінің серіктестері Эдуардо Саверин, Дастин Московиц және Крис Хьюзбен біріге отырып Facebook-тың негізін қалаған[1]. Марк Цукерберг 23 жасында өзінің сайтының арқасында әлемдегі ең жас миллиардер болды[2].

Сайттың алғашқы аты TheFacebook деп аталды және ол тек Гарвард университетiнiң студенттерiне ғана қол жетімді болды, кейінірек Бостонның басқа университеттерінің студенттеріне де жол ашылды, ал содан соң .edu доменіндегі электрондық мекенжайы бар АҚШ-тың кез келген оқу орнындағы студенттер де тіркеле алатын болды[3]. 2006 жылдың қыркүйек айынан бастап 13 жастан асқан электрондық поштасы бар ғаламтор пайдаланушыларына қол жетімді болды[3]. 2013 жылдың наурыз айындағы мәлімет бойынша Facebook-ты пайдаланушылар саны 1,11 миллиардты құрайды, олардың көбісі мобильді құрылғыдардың көмегімен кіреді. Facebook-тың 2009 жылғы қаржы айналымы 700 млн АҚШ доллларын құрады[4].

Атқарымдары

өңдеу

Facebook-те өзің туралы фотосуреттер мен мәліметтері бар профиль жасауға, достар шақыруға, хат алмасуға, өз мәртебеңді (статусыңды) өзгертуге, өзіңнің және бөгде адамдардың «қабырғаларына» хабарлама жазып кетуге, фотосуреттер мен бейнежазбаларды жүктеуге, қауымдастықтар құруға (мүдделер бойынша бiрлестiк) мүмкiндiк бередi[5].

2007 жылы Facebook бағдарламашыларға қосымшалар (ойындар, музыканы айырбастау құралдары, фотосуреттермен және тағы басқалар) құрып және бұдан табыс табуды ұсынады. Бұл мүмкiндiктің арқасында сайттың қатысушылары көбейеді[6]. Facebook қолданушыларына өзара әрекеттесе алатын функциялардың жиынтығын ұсынады. Арасындағы өте әйгiлiлері - виртуалды ымдау, фотоальбомдар және таныс қолданушылардың хабарлама тастап кете алатын «қабырға». Қолданушы өз парақшасында жариялалған ақпаратқа қол жеткiзу деңгейін бақылай алады[7].

Тарихы

өңдеу
 
Facebook-тың негізін қалаушы - Марк Цукерберг.
 
Дастин Московиц
 
Шон Паркер
 
Камерон Винклевос
 
Крис Хьюз
Толық мақаласы: Facebook тарихы

Екiншi курс студенті Марк Цукерберг 2003 жылдың 28 қазанында жұптасып орналастырылған фотосуреттерiнде екi адамның тартымдысын әрі сұлуын таңдауға қолданатын Facemash интернет-сайты жасады[8].

Бұған қол жеткізу үшiн Цукерберг Гарвард университетінің компьютер желiсiнiң қорғалатын бөлiмдерiн бұзды және жеке фото бөлінділерді көшiрiп алды. Гарвард сол кезде (фотосуреттерi бар тiзбе және негiзгi мәлiметпен) студенттiк альбомы болмады. Facemash ағымдағы екi сағат ішінде 450 кірулер және 22 000 фото-көрулерді жүзеге асырды[9].

Сайт жылдам жайылып өстi, бiрақ Гарвард әкiмшiлiгi сайтты бiрнеше күнге жауып тастады. Цукерберг әкiмшiлiк қауiпсiздiктi, авторлық құқықты, жеке өмiрдің дербестiгiн бұзғаны үшін айыпталды; жазамен ол қуылу керекті. Ақыр соңында айыптаулар сыдырылды. Цукерберг бастапқы жобаға түйлiктi[10].

Келесi семестр, 2004 жылдың қаңтарында, Цукерберг жаңа веб-сайт үшiн код жаза бастады. 2004 жылдың 4 ақпанында Цукерберг thefacebook.com мекенжайы бойынша TheFacebookты iске қосты[11].

Марк Цукерберг өз идеясының атауын Facebook деп қоюы, жоғары сыныптардағы оқу жылдарына байналанысты болды. Оның оқыған аса танымал Phillips Exeter Academy оқу орнында, жаңадан келіп түскен студенттерге курстастарының фотосуреттері, мекен-жайылары мен телефон нөмерлері жазылған анықтама берілген. Анықтаманың негізгі атауы «The Photo Address Book» болды, бiрақ барлық студенттер оны жай ғана «The Facebook» деп атады[12].

Сайттың iске қосуынан кейiн алты күн өткен соң, Гарвард уиверситетінің жоғары курсының үш студенттері – Камерон Уинклвосс, Тайлер Уинклвосс және Дивья Нарендра - Цукербергке алдандырып тығырыққа кіргізгені үшін, HarvardConnection.com әлеуметтiк желiсiн жасауға көмектесетін сияқты болып алдағаны үшін, оның орынына олардың идеясын қолдана отырып бәсекелесетін өнімді құрғаны үшін айыптады. Олар Harvard Crimson университеттiк газетiне шағым түсіргеннен кейін тергеу басталды. Артынан сотқа Цукербергке қарсы шағым түсірген.

Әлеуметтiк желiдегi мүшелiктер Гарвард колледжiнiң студенттерiмен ғана шектелдi, және онда бiр ай iшiнде гарвардтың студенттерiнiң жартысынан көбі тiркелдi. Содан кейін сайттың өркендеуіне көмектесу үшін Цукербергке Эдуардо Саверин (қаржы директоры), Дастин Московиц (бағдарламашы), Эндрю Мак-Коллум (суретші) және де Крис Хьюз қосылды. 2004 жылының наурызында Facebookтың аумағын Стэнфордқа, Колумбия университетiне және Йеляге дейiн кеңейiткен. Соңыра басқа университеттерде, Бостон университетi, Нью-Йорк университеті, Массачусетс технологиялық институты, содан соң Канада және АҚШ университеттерiнiң көпшiлiгiнде ашылды[13]. 2004 жылдың 4 ақпаны күні Цукерберг TheFacebook-ті мына мекен-жай бойынша іске қосты thefacebook.com[14].

The Facebook компаниясы 2004 жылдың маусымында Пало-Альтоға (Калифорния) көшті. Сол жылы өзінің алғашқы инвестициясын алды. Компания 2005 жылға $ 200 000 АҚШ долларына facebook.com домен атының сатып алуынан кейiн өзінің The артикльін алып тастады. 2006 жылдың 26 қыркүйегiнен бастап электрондық поштасы бар интернеттiң 13 жастан асқан әрбiр қолданушысы үшiн тіркелуге мүмкіндік ашылды[15].

2007 жылының 24 қазанында Microsoftтiң $ 240 миллион долларға Facebookтың 1, 6 % акцияларының алғаны туралы жариялады, ал компания 15 миллиард долларларға бағаланды. Microsoft Facebookке халықаралық хабарландыруларды орналастыруға рұқсат алды. Facebook 2008 жылдың қазанында Дублинде өзінің халықаралық штаб-пәтерiнiң ашылуы туралы жариялады. 2009 жылдың қыркүйегiнде пайда табысы туралы тұңғыш рет жариялаған[12][15]. 2010 жылдың қарашасында SecondMarket Inc мәліметтері бойынша компанияның құны $ 41 миллиард АҚШ долларын құрады. Сайып келгенде, Facebook АҚШ-тағы интернет-компаниялардың арасында үшiншi (Google және Amazonнан кейiн) орынға ие болды. 2011 жылдың 2-шi қаңтарында The New York Times газетінің мәліметі бойынша Facebookтың құны 50 миллиард АҚШ долларына жеттi. Осыған сәйкес мәлiметпен 2012 жылға компаниясының IPO өткiзуiн жоспарланады[16].

2009 жылдан кейiн Facebook трафигі қарқынды өсті. 2010 жылдың 13 наурызында Facebookтың Googl-ге қарағанда қатысушылары көптеп болды. Сонымен бiрге Facebook сегiз жеке нарықтарында - Филиппин, Австралия, Индонезия, Малайзия, Сингапур, Жаңа Зеландия, Гонконг және Вьетнамдағы жетекші әлеуметтiк желi болды, осы уақытта басқа брендтер тек қана жеке нарықтарда озып келе жатқан, олар Үндістандағы Google Orkut, Жапониядағы Mixi.jp, Оңтүстік Кореядағы CyWorld, Yahoo-дың Тайвандағы өнімі Wretch.cc[16].

2011 жылдың наурыз айында мынадай хабар тараған: Facebook әр түрлі себептермен күніне сайттан жуықтағанда 20 000 профиль өшіреді екен. Олар әр түрлі бұзақылықтар, соның ішінде спам тарату, контенттен бас тарту, кәмелет жасқа толмағандардың қолданылуы және т.б[17].

2011 жылдың басында өзінің жаңа штаб-пәтері, бұрынғы кампус Sun Microsystems Менло-Парк қаласы, Калифорния штатына көшу туралы хабарлаған[18][19].

Қазақстандағы жағдайы

өңдеу
 
Facebook-тің Қазақстандағы қолданушыларының жас айырмалығына диаграмма[20].
 
Facebook-тің Қазақстандағы қолданушыларының еркектер мен әйелдердің үлесі[20].

Қазіргі таңда, Facebook-тің қазақ тілді толық нұсқасы бар. Facebook интерфейсін қазақ тіліне аударуға атсалысуға мүмкіндік берілді. Аудармашылар қазақ тілді нұсқасын жасауға атсалысты. Пайдаланушылар қазақ тілді нұсқасын пайдалана алады.

2011 жылдың қараша айына дейінгі көрсеткіш бойынша, SocialBakers атты facebook әлеуметтік желісіне сараптама жасайтын ұйымның хабарлауынша (http://www.socialbakers.com/facebook-statistics/kazakhstan  (ағыл.)) Қазақстан facebook әлеуметтік желісін қолданатын елдердің ішінде 100 орынға көтерілді. Соңғы мәліметтер бойынша Қазақстанда 340 660 адам аталған әлеуметтік желінің қызметін қолданады[20][21].

2011 жылдың 6 айында 51 480 қазақстандық facebook әлеуметтік желісіне қосылған. Әлеуметтік желіні Қазақстанда еркектерге (47%) қарағанда әйелдер (53%) көбірек қолданады.

Қазіргі кезде Facebook-ке тіркелгенде басқа әлеуметтік желілерден достарыңды шақыру қызметі қосылған. Осы қызмет Facebook-те қазақстандық интернет қолданушылар көбеюіне септесіп отыр. Қазақстанда 18-24 жас аралығындағы азаматтар facebook желісін қолданатындардың ең үлкен тобын құрайды. Қазақстан Орталық Азия елдері ішінде бірінші орынды алып отыр. Соңғы айларда facebook қолданушылар санының көбеюін Mail.Ru акцияларының Лондон Қор биржасында сатылуымен байланыстырушылар бар. Facebook иелері ресейлік ақпараттық-ойын сауықтық порталдың минориталды акциясын сатып алған[22].

Хронология

өңдеу

2009 жыл

өңдеу

13 маусымнан бастап қолданушыларға өз парақшаларының қалаған мекен-жайын алу (http://www.facebook.com/facebook) мүмкіндігіне ие болды (http://www.facebook.com/profile.php?id=20531316728[23]).

2010 жыл

өңдеу

30 қыркүйекте компания әлеуметтiк желiсiнде жоспарланатын Skype интернет-телефония қызметімен келiсiмге қол қойды.

7 қазанда топтардың жаңадан жасалған интерфейсi ұсынылған. Интерфейс әзірлеушілер жаңа туындыны адамдар арасында жылдам әрі қауіпсіз түрде мәлімет алмасуына мүмкіндік береді деп күтілуде. Жаңа топтардың ерекшелiктерi: құжаттарды бірлескен түрде өңдеуге, топтық чатқа, электрондық пошта арқылы хабарлама жариялауға мүмкіндік береді.

15 қарашаның 16 қарашаға қараған түні Facebook басшысы Марк Цукерберг меншiктi пошталық қызметтiң iске қосуы туралы презентация барысында ресми жариялады[24].

2011 жыл

өңдеу

2011 жылдың 16 қаңтарында «Алтын глобус» кинопремиясын 86-інші салтанатты рәсімінде 2010 жылдың «Үздік фильмі» атағын иеленді, бұл драматуралық жанрдағы көрініс Дэвид Финчераның «Әлеуметтiк желi» фильмі. «Әлеуметтiк желi» - Facebookтiң жасалу тарихы туралы фильм[25].

6 шiлде күнгі презентацияда Марк Цукерберг Skype платформасындағы бейнечаттың iске қосылғаны туралы жариялады[26].

Компания

өңдеу
 
Пало-Альтодағы штаб-пәтері
 
Facebook-тың басты беті, әрі сол жерден тіркелуге болады.
 
Facebook танымалдылығы. Facebook-тің 2004 жылғы 1 милион қолданушылары 2011 жылы 750 милионға жетті.
 
Facebook - қолданушылар жас айырмашылықтары бойынша келтірілген.

Меншікті иелері

өңдеу

Қалған 30%-ы капитал салымшыларының арасында бөлініп алынды[27][28].

Басқару

өңдеу

Маңызды басқару қызметшi Шерил Сандберг (COO ) және Дональд Грэм (төраға ), Крис Кокс (өнiм бойынша вице-Президент) тұрады. 2011 жыл сәуiрiне Facebook-тың күйі бойынша 2000 қызметкерден астам және 15 елдердегi өкiлдiгi есептейдi[29].

Кіріс

өңдеу

Facebookтың табыстарының көпшiлiгi жарнамадан түседi[30][31]. Демек, Microsoft Facebook-тың эксклюзивтiк әрiптесi болып табылады, Facebookтың баннер жарнамасының қызмет көрсетуi үшiн Microsoftтiң түгендеуiн жарнамаларда бар болатын тек қана жарнамалық хабарлаулар қызмет көрсетедi[32].

Операциялар

өңдеу

2011 жылы дерек өңдеу орталығының тапсырысы Facebook-тың салыстырғанда қазiргi дерек өңдеу орталықтарымен энергия тұтыну айтарлықтай ("38% төмен") төмендейдi[33].

Аккаунтты өшіру

өңдеу

Facebookтың пайда болғанынан бастап алғашқы жылдан-ақ әлеуметтiк желiден өз мәлiметтерiңді толық алып тастауға мүмкіндіктің болмауы турасында қолданушылар наразылықтарын айтты[29].

2009 жылы аккаунтты толығымен өшіру қызметін ойлап тауып, іске қосты. Баптаулар жүйесінен аккаунтты өшіруге болады, сонымен қатар сіз туралы мәліметтер сақталады, бірақ бұл мәліметтерді Facebook қолданушылары көре алмайды. Қолданушы өз есімімен сайтқа кейінірек кіргенде мәліметтер қайта қалпына келеді. Өз аккаунтыңыз толықтай өшіру және қайта қалпына келтірмес үшін арнайы қалыпты (форманы) толтыруыз қажет[34].

FBML

өңдеу

XHTML-белгілерінің әртүрлілігін көрсететін FBML (Facebook Markup Language Fundamentals) деген интерфейс белгілерінің арнайы тілді қосымша бар екен. Бұл қосымша Facebookтың интерфейсiнiң дайын элементтерiн қолдану мүмкiндiгiн жеткiзiлiп берiледi.

Facebook мәдениетте

өңдеу
  • 2010 жылдың «Әлеуметтiк желi» фильмі Facebookтың жасалу тарихына арналған[35].
  • «Оңтүстiк бақ» мульттоптамасы, 14 маусым, 4 серия (1404), «You have 0 friends» [36][37].
  • «Компьютершiлер» сериалы, 3 маусым, 5 серия (Friendface)[38].
  • «Дәрiгер хаус» сериалы, 7 маусым, 10 серия. Facebook емес, (негізінде онда Facebook емес, басқа атауы бар әлеуметтiк желi, бiрақ дизайнмен ұқсас)[39].
  • «Сүтішерлер» сериалы, 3 маусым, 10 серия[40].
  • Д. Киркпатриктің кітабы « Әлеуметтік желі. Facebookтың негізін қалаушы $4 миллиард доллар мен 500 миллион досты қалай тапты»[41][42].

Дереккөздер

өңдеу
  1. ↑ Information For Parents and Educators. Тексерілді, 22 қараша 2011.
  2. ↑ Eldon, Eric. 2008 Growth Puts Facebook In Better Position to Make Money, VentureBeat (желтоқсан 18, 2008). Тексерілді желтоқсан 19, 2008.
  3. ↑ a b Facebook F8: Redesigning and hitting 800 million users, LA Times (September 22, 2011). Тексерілді 24 қыркүйектің 2011.
  4. ↑ Андрей Колесов 23 жаста миллиардер? ИТ бұл мүмкін!  (орыс.). PC Week (01.11.2007). Тексерілді, 13 маусым 2009.
  5. ↑ Carlson, Nicholas. At Last – The Full Story Of How Facebook Was Founded, Business Insider (March 5, 2010).
  6. ↑ Five million Facebook users are 10 or younger, ConsumerReports.org (мамыр 10, 2011). Тексерілді мамыр 15, 2011.
  7. ↑ Facebook Platform Launches  (ағыл.). Facebook Developers (27 мамыр 2007 ж.). Тексерілді, 5 мамыр 2010.
  8. ↑ Kazeniac, Andy. Social Networks: Facebook Takes Over Top Spot, Twitter Climbs, Compete Pulse blog (ақпан 9, 2009). Тексерілді ақпан 17, 2009.
  9. ↑ Geier, Thom, Jensen, Jeff; Jordan, Tina; Lyons, Margaret; Markovitz, Adam; et al.. THE 100 Greatest Movies, TV Shows, Albums, Books, Characters, Scenes, Episodes, Songs, Dresses, Music Videos, and Trends that entertained us over the 10 Years, Entertainment Weekly (желтоқсан 11, 2009).
  10. ↑ facebook.com – Quantcast Audience Profile. Quantcast.com (сәуір 29, 2011). Тексерілді, мамыр 15, 2011.
  11. ↑ Wells, Roy. 41.6% of the U.S. Population has a Facebook account, Social Media Today (тамыз 8, 2010). Тексерілді 6 қаңтардың 2011.
  12. ↑ a b "Facebook’s Mark Zuckerberg: Hacker. Dropout. CEO. " Дереккөз қатесі: Invalid <ref> tag; name "fastcompany.com" defined multiple times with different content
  13. ↑ Hoffman, Claire The Battle for Facebook. Rolling Stone (28 маусым 2008). Басты дереккөзінен мұрағатталған шілде 3, 2008. Тексерілді, 5 ақпан 2009.
  14. ↑ Seward, Zachary M.. Judge Expresses Skepticism About Facebook Lawsuit, The Wall Street Journal (25 шілде 2007). Тексерілді 30 сәуірдің 2008.
  15. ↑ a b Locke, Laura. The Future of Facebook (шілде 17, 2007). Тексерілді 13 қарашаның 2009.
  16. ↑ a b Kaplan, Katherine Facemash Creator Survives Ad Board. The Harvard Crimson (19 қараша 2003). Тексерілді, 5 ақпан 2009. Дереккөз қатесі: Invalid <ref> tag; name "facemash survives" defined multiple times with different content
  17. ↑ Facebook deletes 20,000 underage profiles daily, IBN Live (March 24, 2011). Тексерілді 24 наурыздың 2011.
  18. ↑ Parr, Ben (ақпан 7, 2011). "These Are Facebook's New Offices [PHOTOS]." Mashable (New York). Retrieved сәуір 6, 2011.
  19. ↑ Brundage, Sandy (ақпан 8, 2011). "Facebook moving headquarters to Menlo Park: Social-networking giant to move into former Sun/Oracle campus" Мұрағатталған 15 мамырдың 2013 жылы.. The Almanac (Menlo Park, CA).
  20. ↑ a b c http://www.socialbakers.com/facebook-statistics/kazakhstan
  21. ↑ Қазақстан Facebook бойынша100 орынға көтерілді(қолжетпейтін сілтеме)
  22. ↑ http://www.kerekinfo.kz/blog/urimtal/910.html Мұрағатталған 11 қаңтардың 2012 жылы. Қазақстан Facebook қолданушылары бойынша 213 елдің ішінде 103-орында
  23. ↑ DiPersia, Blaise Coming Soon: Facebook Usernames. The Facebook Blog (маусым 9, 2009). Тексерілді, маусым 13, 2009.
  24. ↑ Facebook басты беті және оның жаңа поштасы Мұрағатталған 16 шілденің 2012 жылы.
  25. ↑ Search Privacy. Facebook. Тексерілді, маусым 13, 2009.
  26. ↑ Лос-Анджелесте «Алтын глобус» кинопремиясынвң лауреаттарын мадақтады
  27. ↑ Facebook's friend in Russia, Fortune (4 қазан 2010). Тексерілді желтоқсан 18, 2010.
  28. ↑ Facebook пен Skype бірігуге шешім қабылдады  (орыс.). HTnew.ru (30/09/2010). Тексерілді, 13 маусым 2009.
  29. ↑ a b Facebook Factsheet. Тексерілді, сәуір 10, 2011.
  30. ↑ Facebook’s Ad Revenue Hit $1.86B for 2010
  31. ↑ Facebook Revenue Will Reach $4.27 Billion, EMarketer Says
  32. ↑ Product Overview FAQ: Facebook Ads. Facebook. Тексерілді, 10 наурыз 2008.[dead link]
  33. ↑ Zuckerberg makes surprise appearance at new Prineville, Ore. Facebook data center (сәуір 16, 2011). Тексерілді сәуір 16, 2011.[dead link]
  34. ↑ Facebook-ке тіркелдіңіз бе? Шатасып қалуызда мүмкін, habrahabr.ru, 13 қаңтар 2008 жыл
  35. ↑ Oldest Tweeter talks cuppas and casserole on Twitter at 104 (мамыр 15, 2009).
  36. ↑ Millson, Alex. Stars pay tribute to world's oldest Twitter user Ivy Bean after she dies aged 104 (шілде 28, 2010).
  37. ↑ Gray, Melissa. Ivy Bean, 'world's oldest Twitter user,' dead at 104, CNN (шілде 28, 2010). Тексерілді шілде 31, 2010.
  38. ↑ The IT Crowd series 3 DVD review. Den Of Geek.com (March 22, 2009). — «Anyone who passes more than 15% of their working day on Facebook will love the 'Friendface' episode in series 3, which gently suggests that the likes of Friends Reunited and Facebook have a tendency to dig up situations – and people – that were buried with good reason»  Тексерілді, маусым 7, 2010.
  39. ↑ Trenholm, Rich. Egyptian names baby 'Facebook', CNET News (ақпан 22, 2011).
  40. ↑ Olivarez-Giles, Nathan. Israeli newborn named 'Like' in tribute to Facebook, Los Angeles Times (мамыр 16, 2011).
  41. ↑ The Social Network (2010). Internet Movie DataBase. Тексерілді, шілде 3, 2010.
  42. ↑ Racheff, Jeffery. Mark Zuckerberg Calls The Social Network Inaccurate, Limelife (20 қазан 2010).

Сыртқы сiлтемелер

өңдеу
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Facebook&oldid=3306446» бетінен алынған