Нариман Әбдрахманұлы Аитов

Аитов Нариман Әбдрахманұлы (1925 - 1997 жылдар) - философия ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы әлеуметтік ғылымдар академиясының толық мүшесі. Аитов ресейлік және қазақстандық әлеуметтану ғылымының көрнекті өкілдерінің бірі. Ол 300-ден астам ғылыми жұмыстың авторы. Олардың ішінде 24-тен астамы ғылыми монографиялар. ТМД елдерінің әлеуметтанушыларының арасында Аитов алғаш рет 1964 жылы қоғамның әлеуметтік құрылымын зерттей отырып, әлеуметтік орын ауыстыру мәселесін алға қойды. Сондай-ақ, ғалым тұлғаның әлеуметтік-кәсіби жағдайының құбылмалығы туралы ойды алғаш айтып, дәлелдеп берді. 1987 жылы жарық көрген "Социализм және теңдік" атты еңбегінде Аитов социализм кезіндегі теңдік және теңсіздік мәселелеріне жаңа көз-қарасын білдірді. Аитов әлеуметтік жоспарлаудың аймақтық жүйесі туралы ілімін өзінің 50-ден астам еңбегінде сипаттап берді. Аитов тұрғыңдардың қоныстану мәселесін зерттей отырып, қоныстану қарым-қатынасын қоғамдық қатынастардың ерекше түрі ретінде негіздеуші ғалым.

Ғалым "Қоныстану қарым-қатынастары" атты еңбегінде қоныстану қатынастарын басқарудың әдістері, түрлері жайында түбегейлі зерттеу үлгісін көрсетті. Аитов көп зерттеген саласы - еңбек әлеуметтануы. Техникалық прогрестің әлеуметтік салдарларын әлеуметтанулық тұрғыдан зерттеу қажетілігін ұсынған және әдістерін жасаушы да Аитов болды. Оның "Техникалық прогресс және жұмысшы кадрларының қозғалысы", "Жақсы және жаман жұмыскерлер" атты еңбектерінде жұмыскерлердің еңбекке деген қарым-қатынасына әсер етуші факторлар қарастырылады. Аитов ғылыми-техникалық прогрестің әлеуметтік әсерін зерттей отырып, жұмысшылар мен интеллигенция өкілдерінің кәсіби мобильділігі, жұмыскерлерді жұмыспен қамтамасыз ету мен қайта окыту, еңбектің өмірлік қажеттілікке айналуы сияқты мәселелерді алға қояды. Аитов жоғары және арнайы орта білім беру мәселелері төңірегінде де ой қозғап, 4 кітап пен 26-дан астам мақала жазды. Аитовтың 3 кітабы мен 50 мақаласы шетелде басылып шықты. Ғалымның жетекшілігімен 18 ғылым докторы мен 52 ғылым кандидаты дайындалды. Аитов Ресейде басылып шығатын "Әлеуметтанулық зерттеулер" журналының редколлегия алқасының мүшесі болды. 1989 жылдан бастап өмірінің соңына дейін академик Аитов Қазақстанда еңбек етті. Осы уақыт аралығында оның 8 монографиясы және 5 мақаласы жарық көрді, 12 докторлық, 6 кандидаттық диссертацияға жетекшілік етті.

Аитовтың соңғы еңбектері:

• Қазақстандық ауылдың тағдыры. Алматы, 1991 (К.Ғабдуллинамен бірге).
• Өтпелі кезең қоғамы. Алматы, 1993. Өтпелі кезеңдегі жұмысшылардың еңбекке қатынасы. Алматы, 1994. (Е. Раисовпен бірге);
• ТМД елдерінің түрғындарының әлеуметтік құрылымы. Уфа, 1995.
• Нарық әлеуметтануы. Лекциялар курсы. Алматы, 1995;
• Интеллигенция. Социология бөлімінің студенттеріне арналған лекциялар курсы. Алматы, 1996.
• Әлеуметтану негіздері. Алматы, 1997.
• Тең емес адамдардың теңдігі. Алматы, 1998.
• Білім әлеуметтануы. Алматы, 2000.