Николай Николаевич Белослюдов

Николай Николаевич Белослюдов (1880-1943) — суретші. Семей қаласында туып өскен. Белослюдов 1895 жылы Семейдегі 5 кластық қалалық училищені, 1895-99 жылдары Омбы техникалық училищесін бітіреді. 1906 жылдан 1916 жылға дейін жер бөлімі мекемесінің басқармасында топографиялық қызметте болды. Ол бүкіл Сібірді аралап, тарихи-этногр. мәні бар зерттеу жұмыстарын жүргізген. Г. Н. Потанинмен жақын танысып, оның кеңесімен археол-этногр. коллекциялар жинаған, бұл іске өз бауырлары Виктор, Алексейлерді де тартқан. Сөйтіп, өздері жинаған экспонаттардан мұражай ашқан. Белослюдов Семейдегі мұғалімдер семинариясы мен мектептерде сурет, сызу пәндерінен сабақ бере жүріп, қазақ халқының мәдени-рухани байлығын зерттеп, оған ерекше мән бере қарады. Семейдегі орыс география қоғамының тапсыруымен археол.-этногр. мәні зор экспонаттар, қазақтың ауыз әдебиеті, халық әндері үлгілерін жинап, зерттеді. Семейде қазақ мұғалімдерінің қысқа курстарын ұйымдастырып, өнер мен әдебиет, Абай туралы лекциялар оқыды. Абай өлеңдерін орысшаға аударып, оны орыс халқына таныстыруды армандады. Белослюдов 1911 жылы 28 қаңтарда Томскіден Викторға жолдаған хатында: «Г. Н. Потанинмен кездесіп, үйінде әңгімелестім, оған ақын Құнанбаев туралы айттым, ол білмейді екен. Маған Потанин: «Коншинге жазыңдар, ол Абайдың ең таңдаулы өлендерін іріктеп алып, «Сибирская жизньге» бастырып, көпшілік қауымға таныстырсын дейді», - деп жазады. Сол жылғы жазған енді бір хатында: «Витя, сен туралы Потанин газетке жазды. Танысқан боларсың, қандай жақсы. Ол тағы да қазақ әңгімелерін жинап, жазуға жүріп кетті, Томскіден кетерде редактор Наурызовпен Абай Құнанбаевтың өлендерін қарасөзбен аудару туралы сөйлесудің реті келмеді, оған хат арқылы айтамын», - деп жазады. 1912 жылы 9 наурызда Викторға жазған хатында : «Григорий Николаевич қазақ әндерінің әуені жөнінде өз көзқарасын айтты», - деп жазған. Тағы бір 1912 ж. 13 қазанында інісі Викторға «Гребенщиковты тосудамын, онымен Құнанбаевтың өлеңдері туралы сөйлескім келеді. Наурызов болса ештеңе бітірмеген сияқты», - деп жазса, 1912 жылы 23 қарашадағы хатында: «Гребенщиковпен Құнанбаевтың өлеңдерін орыс тіліне аудару туралы сөйлескім келеді» - деп, қайталай ойын білдірсе, сол жылдың 22 желтоқсанындағы хатында Гребенщиковпен кездескенін, қазір ол А. М. Горькийдің хатшысы екенін жазады. Осы саладағы жазысқан хаттарының ұзын саны 900-дей, соның 700-дей хаты Семейдегі Абайдың мемл. қорық-музейінде, 100-ден астамы Қазақстан Ұлттық ҒА-сының сирек қорында, 50 шақтысы Шығыс Қазақстан музейлері мен архивтерінде, біразы Семейдің өлкетану музейінде сақтаулы. Ол М. О. Әуезов, Ж. Шанин, Қ. Сәтбаев, X. Ғаббасов, Ә. Ермеков, Н. Құлжановалармен пікірлес, дос болған. Булар арқылы Абай Құнанбаевты біліп, оның озық ойлы мураларын орыс тіліне аударып, орыс халқына таныстыруды мұрат тұтқан. Абай елеңдері мен муз. мұрасын Г. Н. Потанинге таныстырып, оның пікірін хатқа түсіруде Белослюдовдың сіңірген еңбегі зор.