Нұрбану сұлтан

Нұрбану сұлтан (осман. نور بانو سلطان‎ — Nûr Banû Sultan, түр. Nurbanu Sultan; 1525 жыл — 7 желтоқсан 1583 жыл) — II Сәлімнің әйелі (хасеки сұлтан), III Мұраттың анасы (уәлиде сұлтан).

Нұрбану сұлтан نور بانو سلطان Хасеки сұлтан Уәлиде сұлтан
Лауазымы
Ту Уәлиде сұлтан
15 желтоқсан 1574 — 7 желтоқсан 1583
Ізашары	Айша Хафса сұлтан
Ізбасары	Сафие сұлтан
Өмірбаяны
Діні	Христиандық, кейін Ислам
Дүниеге келуі	1525 Парос аралы, Венеция республикасы
Қайтыс болуы	7 желтоқсан 1583 (1583-12-07) Константиние, Османлы империясы
Жерленді	II Сәлім мазары, Ыстамбұл
Жұбайы	II Сәлім
Балалары	Ұлдары: III Мұрат Махмұт шаһзада Қыздары: Айша сұлтан Фатима сұлтан Гауһархан сұлтан Есмахан сұлтан

Өмірбаяны

III Мұрат тұсында

III Мұраттың анасы Уәлиде Нұрбану сұлтанның гаремдегі беделі артты, алайда алғашқы 4 жыл II Сәлімнің әпкесі Михримах сұлтан гаремнің басшысы болды. Михримах сұлтан гаремді анасы Хасеки Хүррем сұлтан ажалынан кейін және өз ажалына дейін 1558-1578 жылдары 20 жыл биледі. Ақырында, Михримах сұлтан 1578 жылы қайтыс болған соң, Уәлиде Нұрбану сұлтан гаремнің жаңа басшысы болды. Нұрбану сұлтанның гаремдегі тұтас билігі оның ажалына дейін, 1583 жылға дейін, жалғасты. Сонымен қатар Нұрбану сұлтан мемлекеттік істерге де ықпалы зор болды, себебі III Мұрат мемлекеттік мәселелерге қатысты шешімдер қабылдаған кезінде анасының кеңесін тыңдайтын. Паоло Контарини дожға жазған хатында былай дейді:

Сұлтан Мұраттың анасы Нұрбану сұлтан Османлы сарайында Мұрат көп сүйенетін кеңестерді беретін адам болған. Мұрат өз саясатын, негізінде, анасы кеңестерінің негізінде құрайтын, себебі оның ойынша, ол (Нұрбану) секілді ешкім сондай данагөй әрі адал кеңес бере алмайды, осы жерден оған (Нұрбануға) және оның ерекше қасиеттері мен адамгершілігіне деген қадірлеушілік пен құрмет

III Мұраттың тұсында "қатындар сұлтанаты" өз жалғасын тапты, себебі сұлтанға анасынан басқа сүйікті күңі де зор ықпал етті. Сұлтан өз күңін өте қатты сүйді, бірақ Сафиенің ықпалын төмендету үшін Нұрбану сұлтан Мұратқа басқа да күңдер жіберіп отырды. Бұл Уәлиде сұлтанның қолынан келсе де, ақырында сұлтан үшін Сафие ең сүйікті күң болып қала берді. 1583 жылы Нұрбану сұлтан қайтыс болған соң, Сафие өз беделін сезіне бастады. Анасы жанындай жақсы көрген III Мұрат анасының жаназасын зор сән-салтанатпен өткізді және Мимар Синанға анасының құрметіне мешіт салуға әмір берді. Мешіт Әтік Уәлиде мешіті деген атау алды. Джанфранческо Моросини айтуы бойынша:

Нұрбану сұлтан өлер алдында баласына нағыз билікке қатысты кеңестер берді, олар саналылық пен сақтыққа толы, тіпті оларды бір шебер, ақылды әрі өте тәжірибелі мемлекеттік қайраткерден берген деп ойлауға да болады. Анасы Мұратқа әділеттілікті кідірмей орнатып, сонымен бірге өз құлдарына әділетті болуды, алтынға деген сараңдығын жоюды, ал ең бастысы, өзінің баласы Мехметке бас-көз болуға кеңес берді

Уәлиде сұлтан қайтыс болған соң, Моросини сол жайлы өзінің Венециядағы депешасына жеткізді:

Ол өзінде ерекше ақкөңілділікті, ерлікті әрі даналықты біріктіретіндігін бәрі бірауыздан келіседі

III Мұрат өз анасын қатты қадірлеп, жақсы көретін.

Өнерде

• «Сүлеймен сұлтан» телехикаясы (2011-2014, Нұрбану сұлтан рөлінде — Мәруа Болуғур)