Рассел-Эйнштейн манифесі

Рассел-Эйнштейн манифесі - ғалымдардың Пагуош қозғалысының негізін қалаған, атомдық соғыстың қаупі және ядролық дәуірде жаңаша ойлау қажеттігі жөніндегі қүжат. Рассел-Эйнштейн манифесі қабылдануының бастамасын көтерген Б.Рассел, ол атом ғасырының қаупін талқылау мақсатында әлемнің ірі әрі көрнекті ғалымдарын халықаралық конференцияға жиналуға шақырып, үндеу мәтінін құрастырды. А.Эйнштейннің беделі мен ықпалын ескерген Рассел онымен құжат жобасын талқылады. Эйнштейн қайтыс болардан бірер күн бұрын оны құптап, қол қойды. Рассел-Эйнштейн манифесін Рассел 1955 жылы 9 шілдеде Лондонда жариялады. Бұл үндеуді қолдап, қол қойғандар: М. Борн, П. Бриджмен, Л. Инфельд, Ф. Жолио- Кюри, Г. Мёллер, Л. Поллинг, С. Пауэлл, Дж. Ротблат, X. Юкава.

Бертран Рассел

Альберт Эйнштейн

Ғалымдар қоғамның құрамдас бөлігі бола отырып, басқа азаматтар сияқты әртүрлі саяси көзқарастар мен пікірлерді ұстанады. Дегенмен, өз қызметінің ерекшелігіне қарай, өркениет тағдырына жауапкершілікті толығымен сезінеді. Сондықтан да негізгі себептерінің бірі атом қуатын табу болған қырғи-қабақ соғыс көптеген ғалымдардың, оның ішінде, ядролық қару жасауға қатысқандардың да наразылығын туғызды. Ғалымдар өздерінің ғылыми жаңалықтарының салдарына жауапкершіліктерін сезіне отырып, саясаткерлерге үшінші дүниежүзілік соғысты бастауға жол бермеу мақсатында ықпал етуге талпынды. Құжат авторлары нақтылы қадамдарды белгіледі: "Біз... бүкіл әлемнің ғалымдарын және әлемдік қауымдастықты төмендегі резолюцияны қабылдауға шақырамыз: "Болашақ бүкілдүниежүзілік соғыста міндетті түрде ядролық кару қолданылатын болады, бұл қару бүкіл адамзатқа қауіп төндіретіндіктен, біз барлық елдердің үкіметтерін мемлекеттер арасындағы дау-жанжалдар ешқашан соғыс жариялау арқылы шешімін таппайтынын түсініп, жариялы түрде одан бас тартуларына шақырамыз. Біз олардың барлық даулы мәселелерді шешудің бейбіт жолдарын қарастыруын талап етеміз". Рассел-Эйнштейн манифесі бейбітшілік пен қарусыздануды жақтайтын Пагуош қозғалысының негізін ғана қалап қойған жоқ, сонымен қатар, 1980-ші жылдары КСРО-да жарияланған "жаңаша ойлауға" да себеп болды. Ғылыми жаңалықтарды және әскери саладағы жаңа техниканы қолдану саласындағы ғылыми-техникалық прогресс саяси шешімдердің алдын орап, маңызды халықаралық келісімдер қабылдауды тежейді. Сондықтан да Рассел-Эйнштейн манифесі мәтінінің негізгі тұжырымы ғалымдардың үнемі өзінің әлеуметтік жауапкершілігін түсінуін, ал саясаткерлердің қатаң қисынға бағынатын өркениетті сақтау мен дамытуға бағытталған шешімдер қабылдай алуы мен қалауы қажеттігін меңзейді. Рассел-Эйнштейн манифесі 1995 ж. Нобель бейбітшілік сыйлығына ие болған Пагуош қозғалысының шеңберінде аса маңызды саяси шешімдер қабылдауға мұрындық болды.

Қараңыз

Пагуош қозғалысы "Жаңаша ойлау".