Реактивті қозғалтқыш

Реактивтік қозғалтқыш — жұмыстық дененің бастапқы энергиясын сол дененің реактивтік ағынының кинетикалық энергиясына түрлендіру арқылы тарту күшін тудыратын құрылғы. Қозғалтқыш соплосынан жұмыстық дененің сыртқа қарай ағып шығуы нәтижесінде жұмыстық дене ағынының тербелісі түрінде реактивті күш пайда болады. Реактивтік ағынның кинетикалық энергиясына түрленетін энергия химиялық, ядролық, электрондық, т.б. болуы мүмкін. Қазіргі кезде реактивтік қозғалтқыштарда алғашқы энергия көзі ретінде көбінесе химиялық энергия пайдаланылады. Реактивтік қозғалтқыштың негізгі бөлігі — жану камерасы. Оның бір жағында жанған жұмыс денесі үдемелі жылдамдықпен (реактивтік ағын түрінде) ұшып шығатын сопло болады. Реактивті қозғалтқыштардан тарту күші жоғары турбореактивті қозғалтқыштың алғашқы сұлбасын орыс инженері Н. Герасимов ұсынған (1909). Олар ғарышқа массасы ондаған тоннадан асатын ғарыш кемелерін, басқа да қажет жүктерді жеткізу үшін қолданылады.

Реактивтік қозғалтқыш

Жұмыс істеу принципі

Жоғарғы қысым және температурадағы газ жану камерасының алдыңғы камерасына сопло орналасқан артқы қабырғасына қарағанда көп қысым күшін тудырады. Сондықтан олар сопло арқылы үлкен жылдамдықпен сыртқа шығарылады да, ракетаны алға қарай қозғалысқа келтіреді.

Реактивті қозғалтқыштардың класстары

Реактивтік қозғалтқыштардың айналадағы ортаны жұмыс қажетіне пайдалану не пайдаланбауына қарай екі классқа жіктеледі:

• Әуе реактивті қозғалтқыштар — жанармайдың атмосферадан алынатын оттегімен тотығу энергиясын қолданатын жылу қозғалтқыштары. Бұл қозғалтқыштарда жану өнімдері мен атмосферадан алынған ауаның басқа да компоненттері жұмыс денесі болып табылады.
• Ракеталық қозғалтқыштар —жұмыс денесінің барлық құрушылары қозғалтқышпен жабыдықталған аппараттың бортында болады және кез келген ортада, соның ішінде ауасыз ортада жұмыс істей алады.

Реактивті қозғалтқыштың құрылымдық бөліктері

Кез келген реактивті қозғалқыштың кем дегенде екі құрылымдық бөлігі болуы керек:

• Жану камерасы («химиялық реактор») — мұнда жанармайдың химиялық энергиясы бөлініп, газдардың жылулық энергисына айналады. Оның бір жағында жанған жұмыс денесі үдемелі жылдамдықпен (реактивтік ағын түрінде) ұшып шығатын сопло болады.
• Реактивті сопло («газды туннель») — мұнда газдардың жылулық энергиясы кинетикалық энергияға айналады және газ жоғары жылдамдықпен шыққан кезде реактивті тарту күші пайда болады. Қозғалтқыш соплосынан жұмыстық дененің сыртқа қарай ағып шығуы нәтижесінде жұмыстық дене ағынының тербелісі түрінде реактивті күш пайда болады.

Қолдану саласы

Қазіргі заманда космосты игеру мақсатында, метеоролигялық мақсаттарда, түрлі радиустағы әскери ракеталарда қолданылады.