Уикипедия

Режеп Тайып Ердоған

Түркия Республикасының Президенті
(Рәжәп Тайип Эрдоған бетінен бағытталды)

Режеп Тайып Ердоған (түр. Recep Tayyip Erdoğan, [ɾeˈd͡ʒep tajˈjip ˈæɾdo.an] Файл жайлы ақпарат тыңдау, 26 ақпан 1954 жыл, Ыстанбұл) — түркиялық саяси және қоғам қайраткері, 2003—2014 жылдары Түркия премьер-министрі және 2014 жылдан бері Түркия президенті және Әділет және даму партиясының негіздеушісі.

Режеп Тайып Ердоған
түр. Recep Tayyip Erdoğan
Режеп Тайып Ердоған
Ердоған, 2022 жыл
Лауазымы
Ту
Ту
 Түркияның 12-президенті
Ту
Ту
28 тамыз 2014 жылдан бастап
Премьер-Министр Ахмет Дәуітұлы
Бинали Йылдырым
Ізашары Абдуллаһ Гүл
Ту
Ту
 Түркияның 25-премьер-министрі
Ту
Ту
14 наурыз 2003 — 28 тамыз 2014
Президент Ахмет Неджет Сезер
Абдуллаһ Гүл
Ізашары Абдуллаһ Гүл
Ізбасары Ахмет Дәуітұлы
Ту
Ту
 Ыстанбұл мэрі
27 наурыз 1994 — 6 қараша 1998
Ізашары Нұреттин Сезін
Ізбасары Әли Мүфит Гуртуна
Өмірбаяны
Партиясы Түркия Әділет және Даму Партиясы
Білімі Мәрмәр Университеті
Діні Ислам
Дүниеге келуі 26 ақпан 1954 (1954-02-26) (70 жас)
Ыстанбұл, Түркия
Әкесі Ахмет Ердоған
Анасы Тензиле Ердоған
Жұбайы Әмине Ердоған
Балалары ұлдары Ахмет Бурак және Нежмеддин Біләл
қыздары Эсра мен Сүмейе
Сайты Ресми сайты
Қолтаңбасы Қолтаңбасы
Марапаттары
Режеп Тайып Ердоған Ортаққорда
өңдеу Үлгі құжаттамасын қараңыз

Өмірбаяны, жастық кезеңі

өңдеу

Режеп Тайып Ердоған 1954 жылы 26 ақпанда Касыспаша кварталының Бейоғлы ауданының Қаратеңіз жағалауының жайықтық күзет отбасында дүниеге келген. «Миллиет» газетінің хабары бойынша, өзінің берген сұхбатында шыққан жері Ажерии (Грузия) екеніні айтқан. Жас кезінде лимонад пен тоқаш сатқан. 1965 жылы Ердоған Пийале Пашадағы бастауыш мектепті бітірген. 1973 жылы Ыстамбұлдағы діни имам-хатып лицейін тәмамдаған. В.Ейлеп атындағы лицейді аяқтаған.

Жас кезінде Ердоған жергілікті клубтың жартылай кәсіпқой футболшысы болды. Фенербахче Режепке қол қойғысы келді, бірақ әкесі бас тартты.[1] «Касимпаша» футбол клубының стадионы оның атымен аталған.[2][3]

1976 жылы Ыстанбұлдың Бейоглу ауданындағы Ұлттық құтқару партиясының жастар ұяшығының төрағасы болды, содан кейін сол жылы Ыстанбұлдағы партияның жастар бөлімін басқарды. Осы уақытта (1978 ж.) Ол Эмин Гүлбаранға үйленді. Ердоған 1980 жылға дейін Ыстамбұл көлік ұйымдарында жұмыс істеді. 1980 жылы 12 қыркүйекте елде әскери төңкеріс болып, барлық саяси партияларға тыйым салынды. Сол жылы Ердоғанның қалалық көлік кеңесінің бастығы, отставкадағы полковник оған мұртын қыруды бұйырды, бірақ Режеп бұл әрекеттен бас тартты және нәтижесінде жұмыстан шығарылды. Әскери төңкерістен кейін Ердоған жеке секторда менеджер болып жұмыс істеді. 1981 жылы Мәрмәр университетінің экономика және бизнес ғылымдары факультетін бітірген.[4]1985 жылы партияның Ыстамбұлдық бөлімінің бастығы, жоғары кеңестік партиясының мүшесі болған. Оның саяси көзқарасының қалыптасуына «исламдық cаясаттың» негізін салушы.

Әділет және даму партиясы

өңдеу
 
Ердоған Данияның Копенгагенге сапары кезінде (2002)

Ердоған армия мен судьялар тарапынан тыйым салынған саяси партиялардың мүшесі болды. Оның ізгілік партиясында дәстүрлі саясаткерлер мен реформашыл саясаткерлер арасындағы партияның сәйкес дискурсы туралы дау болды. Соңғысы жүйенің шегінде жұмыс істей алатын партияны болжады, осылайша Ұлттық тәртіп, Ұлттық құтқару партиясы және әл -ауқат партиясы сияқты оның алдындағы партиялар ретінде тыйым салынбады. Олар топқа еуропалық христиандық демократиялық партиялардың үлгісі бойынша қарапайым консервативті партияның сипатын бергісі келді.

2001 жылы Ізгілік партиясына тыйым салынған кезде, түпкілікті бөліну болды: Нажметтин Ербақанның ізбасарлары Бақыт партиясын (СП) құрды, ал реформаторлар Абдулла Гүл мен Ердоғанның басшылығымен Әділет және даму партиясын (АК) құрды. Реформаны жақтайтын саясаткерлер қатаң исламдық партияны мемлекеттік аппарат ешқашан басқарушы партия ретінде қабылдамайтынын түсінді және олар ислам партиясы түрік сайлаушыларының 20 пайыздан астамына жүгінбеді деп есептеді. АК партиясы исламдық нормалар мен құндылықтарды құрметтейтін, бірақ айқын діни бағдарламасы жоқ, саяси орталықтан жаңа саясаткерлермен (Әли Бабажан мен Мевлют Чавушоғлу сияқты) өзін кең демократиялық консервативті партия ретінде көрсетті. Бұл сәтті болды, өйткені жаңа партия 2002 жылғы жалпы сайлауда 34% дауыс жинады. Ердоған 2003 жылы наурызда Гүл үкіметі саяси тыйым салуды тоқтатқаннан кейін премьер -министр болды.[5]

Саяси өрлеуі

өңдеу

Саяси өрлеу жолы Ыстамбұл қаласының әкімі болуынан басталады. 1996 жылы партия исламдық коалицияға қатысады. 1997 жылы әскери қазғалыстан кейін шектеу қойылып, Ердоғанның өзі ұлттық алауыздықты тұтатушы ретінде 4 айға қамауға алынады. 2001 жылы партиясын қайта қолға алып, 2002 жылдығы париялық сайлауда жеңіске жетеді. Ердоғанның сотталғандығы өзінің өмірінде көп кедергі келтіреді. Өйткені премьер –министр болуға кедергі жасайды. Алайда АҚШ-тың Иракқа жасаған қыспағына қарай үкімет Ердоғанның өміріне қатысты шешім шығарады. Заңды өзгертіп, Ердоғанды үкімет басшысы етіп тағайындайды. Түркия Ирактың солтүстігінде күрттер тұратын жеріне өз әскерін енгізеді. Сонымен қатар Ердоған Түркияның Еуроодаққа мүшелік етуіне өз ықпалын тигізген. 2005 жылы Испанияның премьер–министрі Хосе Луиса Родригес Сапатероның Альянс өркениетін деген талабын қолдап, батыс пен ислам мемлекетері арасындағы ерегісті жоюды көздейді. 2009 жылы Давостағы әлемдік экономикалық форумға қатысады. Ұйғыр көтерілісіне басымдық көрсетуін қатты сынға алады.[6]

Әділет және даму партиясы — Түркияның басты және белді партияларының бірі, үкімет басында партия, 2001 жылы 14 тамыздан бері Тайып Ердоғанның басшылығымен құрылған. Партия көсемі - Режеп Тайып Ердоған. Түркия президенті Абдулла Гүлде осы партияның құрушылардың бірі. Бұл партияның қазіргі таңдағы басты мақсаты, 1980 жылдан кейін әскери төңкерістен кейін, конституцияға әскер басшылардың күшін шектейтін өзгерістер мен толықтырулар енгізу. Партияның ұраны - Барлығы Түркия үшін (Herşey Turkye için). Стандартты түстері: сары мен ақ түстері.

2005 жылы ол Испан Премьер-министрі Хосе Луис Родригес Сапатероның Батыс пен ислам әлемі арасындағы үйкелісті азайтуға бағытталған өркениеттер альянсын қолдады.

2009 жылы ол Давостағы Дүниежүзілік экономикалық форумға қатысты, онда ол Газа секторындағы қорғасын операциясы кезінде Израильдің позициясын қорғаған президент Шимон Пересті қатты сынға алды.[7]

2009 жылдың шілдесінде Аквила қаласында өткен Үлкен сегіздік саммитіне қатыса отырып, ол Қытайды Үрімжідегі ұйғырлардың демонстрациясын қиратқаны үшін қатты айыптады:

  «Геноцид ұйғырларға қарсы іс жүзінде жасалды»  

[8]

2012 жылдың 30 қыркүйегінде Түркия премьер -министрі Режеп Тайып Ердоған өзінің консервативті ислам партиясының құрылтайында өзінің Әділет және даму партиясы барлық мұсылмандар үшін үлгі болатынын мәлімдеді.[9] Ердоған билік партиясының лидері болып қайта сайланды,[10]

2014 жылдың 10 тамызында Ердоған елдегі алғашқы тікелей президенттік сайлауда жеңіске жетті,[11] ол 28 тамызда қызметке кірісті. Ердоған кеткеннен кейін жаңа премьер -министр 21 тамызда биліктегі Әділет және даму партиясының жетекшісі болып сайланған Түркия сыртқы істер министрі Ахмет Дәуітоғлұ болды. Оның президент ретіндегі алғашқы шетелдік сапары Солтүстік Кипр Түрік Республикасына болды.[12]

Профессор Дэвид Гребер 2016 жылдың қаңтар айында «соңғы 3-4 жыл ішінде елде авторитаризмге күрт бетбұрыс болды ... Ердоған басқару формасын президенттікке ауыстырғысы келетін сияқты. іс жүзінде диктатор болыңыз және сіздің билікті берік нығайта аласыз. Түркияда көптеген адамдар бұл туралы айтады»..[13]

2018 жылғы 18 тамызда Анкарада өткен билеуші Әділет және даму партиясының 6-съезі кезінде 1380 делегаттың қолдауымен ол қайтадан партияның басшысы болып сайланды.[14][15]

Түркиядағы әскери төңкеріс әрекеті (2016)

өңдеу
Толық мақаласы: Түркиядағы әскери төңкеріс әрекеті (2016)

2016 жылдың 15-16 шілдесі аралығында түрік армиясының бір бөлігі Түркияда төңкеріс жасауға тырысты, ол сәтсіз аяқталды. Ердоған төңкерісті ұйымдастыруда АҚШ -та тұратын уағызшы Гүленді айыптады. Төңкеріс кезінде Ердоған Мармаристегі наразылардың қолынан өлімнен аз ғана құтылды, ол жерден қонақүйге шабуыл басталар алдында Ыстанбұлға ұшып кетті, оның екі күзетшісі өлтірілді.[16] Көтеріліс кезінде барлығы 238 адам қайтыс болды, тағы 3 мың адам жарақат алды. Көтерілістен жарты ай өткен соң, оның Түркияға қатысы бар деген айыппен ұсталғандардың жалпы саны 26 мың адамға жетті, түрмеде 2839 әскери қызметші болды, 29 полковник қызметтен шеттетілді, оның ішінде 5 генерал. 75 мың адамның төлқұжаты жойылды. Ереуіл басылғаннан кейін Түркияда Еуропалық Одақпен қақтығысты тудырған өлім жазасын қалпына келтіруді, ЕО-ға мүше болу перспективаларын жоғалтуды, сондай-ақ визасыз режимді жоюды талап ете бастады. ЕО мен Түркия.[17]

Түркиядағы президент сайлауы (2023)

өңдеу
Толық мақаласы: Түркиядағы президент сайлауы (2023)

Президент Режеп Тайып Ердоған қайта сайлану мақсатымен 2023 жылғы президент сайлауына қатысты. Оны қолдап, Әділет және даму партиясының (АКП немесе АК партиясы), Ұлтшыл қозғалыс партиясы (MHP) мен тағы үш шағын партия құрған «Халықтық альянс» пайда болды. Радикалды Күрд Хизболласыменмен[a] байланысы болған Еркін Себеп партиясын (HÜDA PAR) қосқаны үшін Альянс дау туғызды. 2018 жылғы сайлауда Ердоғанға қарсы құрылған Ұлттық Альянс осы сайлау үшін қайта құрылды, оның құрамына 6 саяси партия енді.[19] Бұл алты партия «Алтылар үстелі» деп те аталған. Оның құрамында бар елдегі басты оппозициялық партия Республикалық Халық партиясы сайлаудағы үміткерді бұрын Ердоғанға қарсы басқа да сайлауларға шыққан Кемел Қылышдарұлы таңдады. Альянс Түркияның конституциясын парламенттік басқару жүйесіне қайтаруды мақсат қойды, президенттік жүйе Түркияда 2017 жылғы референдум арқылы орнаған еді.

2023 жылда Түркия және Сирияда орын алған жер сілкіністері кезінде әкімшіліктің баяу әрекеті және жер сілкінісіне дайын емес болған ғимараттардың құрылысына рұқсат берілгені үшін Ердоғаннның президенттігі сынға алынды, және президентікке үміткер Ердоғанның репутациясы төмендеді.[20] Ердоған әкімшілігі тағы 2015 жылдан басталған энтикалық күрдтерге қарсы репрессиялары үшін сынға алынды.[21]

Сайлау күнінен кейін, 15 мамыр күні, нәтижесі шықты, ол бойынша Ердоған 4 9.4% алып, Қылышдарұлынан жоғары дауыс алды, бірақ еш үміткер 50%-дан астам дауыс ала алмағасын 2-айналым жүргізілетіні шешілді. Ол сайлау күнінен 2 аптада, 28 мамыр күні болады.[22]

Ішкі саясат

өңдеу
Толық мақаласы: Көрініс 2023

Күрд қақтығысы

өңдеу
Толық мақаласы: Түрік-күрд қақтығысы

2009 жылы Ердоған 1980 жылдардан бері жалғасып келе жатқан және ондаған мың адам өлген түрік-күрд қақтығысын тоқтату жоспарлары бар екенін мәлімдеді. Еуропалық Одақ қолдаған бұл жоспар бойынша күрд тілінің қолданыс аясы кеңейеді. Мысалы, бұқаралық ақпарат құралдарында және саяси науқан кезінде қолданылуы мүмкін. Сондай -ақ, күрд атаулары бұрын түрікше түрде өзгертілген қалаларға қайтарылады. 2011 жылы 23 қарашада телеарнадан сөйлеген Ердоған 1930 жылдары жасалған, ондаған мың заза мен алевилерді түрік әскерлері өлтірген Дерсим қырғыны үшін кешірім сұрады.[23]

Армян геноцидіне көзқарастар

өңдеу
Толық мақаласы: Армян геноциді

Ердоған тарихшылар, археологтар, саясаттанушылар және басқа да сарапшылар кіретін Түркия-Армения бірлескен комиссиясы тергеу жүргізгеннен кейін ғана Түркия 1,5 миллион армянның өлтірілуін геноцид ретінде мойындайтынын бірнеше рет мәлімдеді.[24][25]

2008 жылдың желтоқсанында Ердоған түрік интеллигенциясының «бізді кешір» науқанын айыптады, оның мақсаты - Түркиядағы армян геноцидінің мәселесіне назар аудару. Ердоған былай деді:

  «Мен бұл науқанды түсінбеймін және қолдамаймын. Біз қылмыс жасаған жоқпыз, сондықтан кешірім сұрайтын ештеңеміз жоқ».  

[26]

Ердоған понтикалық гректердің геноцидіне қатысты осындай ұстанымда. 2006 жылдың мамырында ол Салоникиде осы қылмыстың құрбандарының жүздеген мыңына арналған жаңа ескерткіштің ашылуын айыптады.[27]

Экономика

өңдеу
 
2000-2014 жылдардағы Түркиядағы жұмыссыздық деңгейі.

2002 жылы Ердоған Кемал Дервиш реформасынан кейінгі рецессиядан енді ғана қалпына келе бастаған түрік экономикасын мұра етті. Ердоған қаржы министрі Әли Бабажанды макроэкономикалық саясатты қамтамасыз етуде қолдады. Ердоған елге көптеген шетелдік инвесторларды тартуға тырысты.[28] 2002-2012 жылдар аралығында Түркия экономикасына салынған инвестициялар ЖІӨ -нің нақты өсімін 64% -ға және жан басына шаққандағы ЖІӨ -нің 43% -ға өсуіне әкелді. 2002 жылдан 2012 жылға дейінгі кезеңдегі АҚШ долларының инфляциясын есепке алмайтын көпшілік көпшілік алдында жарияланды.[29]

Білімі

өңдеу

Ердоған Білім министрлігінің бюджетін 2002 жылғы 7,5 миллиард лирадан 2011 жылы 34 миллиард лираға дейін ұлғайтты, бұл бір министрлікке бөлінген республикалық бюджеттің ең үлкен үлесі болды. Жалпыға міндетті білім беру мерзімі сегіз жылдан он екіге дейін ұлғайтылды. 2003 жылы Түркия үкіметі ЮНИСЕФ -пен бірге «Қыздар мектебі» деп аталатын науқан бастады. (түр. Haydi Kızlar Okula!)[30]. Бұл науқан барлық қыздарға, әсіресе Түркияның оңтүстік-шығысында сапалы бастауыш білім беру арқылы бастауыш сыныптардағы гендерлік алшақтықты жоюға бағытталған.[31]

2005 жылы Түркия парламенті 2003 жылға дейін университеттерден шығарылған студенттерге рақымшылық жасады.[32] Рақымшылық академиялық немесе тәртіптік себептер бойынша жұмыстан шығарылған студенттерге қатысты қолданылды. 2004 жылы оқулықтар ақысыз болды, ал 2008 жылдан бастап Түркияның әр провинциясында өз университеті бар. Ердоған премьер -министр кезінде Түркияда университеттер саны екі есеге жуық өсті: 2002 ж. 98 -ден 2012 жылдың қазан айында 186 -ға дейін.[33]

Конституциялық реформа

өңдеу

2017 жылы 16 сәуірде Түркияда конституциялық референдум өтті, онда Түркия Конституциясына 18 түзетуді мақұлдау мәселесі көтерілді. Түзетулер президенттік республикаға көшуді және соған сәйкес президенттік билікті күшейтуді, сондай -ақ парламент депутаттарының санын көбейтуді және судьялар мен прокурорлардың Жоғарғы кеңесін реформалауды қарастырады. Референдум нәтижесінде сайлаушылардың 51% -дан астамы түзетулерге дауыс берді.[34]

Түзетулер 2019 жылдың 3 қарашасына белгіленген жаңа президенттік және парламенттік сайлаудан кейін күшіне енуі керек еді, бірақ 2018 жылдың 18 сәуірінде Ердоған елде кезектен тыс президенттік және парламенттік сайлауды 2018 жылдың 24 маусымына белгіледі. Сайлау нәтижесі бойынша Ердоған 52% -дан астам дауыс жинады, ал оның жетекшілігіндегі АК партиясы парламентте көпшілік дауыс алды.[35]

Сыртқы саясат

өңдеу

Ердоған - Өркениеттер Альянсының негізін қалаушылардың бірі. Оны құру бастамасын 2005 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының 59 -Бас Ассамблеясында Испания премьер-министрі Хосе Луис Родригес Сапатеро ұсынған. Бастаманың мақсаты - ұлтаралық, мәдениетаралық және дінаралық диалог пен өзара әрекеттестікті орнату арқылы экстремизмге қарсы халықаралық әрекетті күшейту. Альянс Батыс пен Ислам әлемі арасындағы үйкелісті төмендетуге ерекше назар аударады.

Еуро одағы

өңдеу
 
Ердоған премьер -министр ретінде барған елдер.

European Voice Ердоғанды өз елінде жүргізіліп жатқан реформалар үшін «2004 жылғы еуропалық» деп атады 2005 жылдың 3 қазанында Түркияның ЕО -ға қосылуы туралы ресми келіссөздер басталды.[36] Түркияның ЕО -ға ықтимал мүше болуы туралы келіссөздер 2009 және 2010 жылдары түрік порттары Кипрдегі кемелер үшін жабылған кезде тоқтатылды. Сонымен қатар, негізгі құқықтар мен бостандықтарды сақтау ЕО -ға кіруге кедергі келтіретін Түркия үшін проблема болып қала береді.[37]

Ресей

өңдеу
 
Ньюпорттағы САКҰ саммиті, 2014 ж

Ғасырлар бойы Түркия мен Ресей аймақтағы үстемдік үшін бәсекелес болды. Бүгінде екі ел арасындағы қарым -қатынаста бәсекелестіктен гөрі ынтымақтастық принципі басым. 2002 жылы Түркия мен Ресей арасындағы тауар айналымы 5 миллиард АҚШ долларынан асты. 2011 жылдың соңына қарай бұл көрсеткіштер 32 миллиард АҚШ долларына дейін өсті.

2004 жылдың желтоқсанында Ресей президенті Владимир Путин Түркияға сапармен келді. Бұл қазіргі орыс-түрік қатынастары тарихындағы алғашқы президенттік сапар болды. Алдыңғы сапарды 1972 жылы КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Төрағасы Николай Подгорный жасаған.

2005 жылдың қарашасында Путин Түркияда бірлесіп салынған «Көгілдір ағын» газ құбырының салтанатты ашылуына қатысты.[38]

Бірқатар жоғары деңгейдегі сапарлардан кейін кейбір маңызды екіжақты мәселелер бірінші орынға шықты. Екі ел де «көп өлшемді ынтымақтастыққа» қол жеткізуді өздерінің басты мақсаты ретінде қарастырады, әсіресе энергетика, көлік және армия.

2010 жылдың 12 мамырында Анкара мен Мәскеу энергетика мен басқа да салалардағы ынтымақтастықты дамыту туралы 17 келісімге қол қойды, оның ішінде Түркияның бірінші атом электр станциясын салу және Қара теңізден теңізге дейін созылатын мұнай құбырына жауапты кәсіпорындарды қолдау туралы келісімдер. Жерорта теңізі.

Екі елдің көшбасшылары туристерге визасыз жүру туралы келісімге де қол қойды. Туристер елде 60 күнге дейін визасыз жүре алады.

Апатқа ұшыраған Су-24 ұшағының айналасындағы оқиға

өңдеу

2015 жылы 24 қарашада түрік жауынгерлік ұшағы Сирияның аспанында ресейлік Су-24 ұшағын атып түсірді; ұшқыш Олег Пешков ұшып кету кезінде қайтыс болды. Осыдан кейін Ресей Түркияға санкция енгізіп, визасыз режимді жойды. 2016 жылдың 27 маусымында Ердоған президент Путинге жолдауында ұшқыштың қайтыс болуына байланысты көңіл айтып, отбасынан кешірім сұрады. Кейбір бұқаралық ақпарат құралдары бұл эпизодты ұшақтың құлауы үшін ресми кешірім сұрау деп қате түсінеді.[39][40][41] Ердоған мен Путин телефон арқылы сөйлескеннен кейін Ресей басшысы Түркияға келетін туристерге әкімшілік шектеулерді алып тастауды және сауда -экономикалық саладағы ынтымақтастықты қалпына келтіруді бұйырды.[42]

Терроризмді қолдайды деген болжам

өңдеу
Толық мақаласы: Түркиядағы тәртіпсіздіктер (2013)

2015 жылдың 2 желтоқсанында Ресей Қорғаныс министрлігі Режеп Ердоған мен оның отбасына «Ислам мемлекеті» тобы өндірген Сирия мен Ирак мұнайын Түркияға заңсыз өндіруге және тасымалдауға қатысы бар деп айыптады. Бұған қоса, департамент Ердоғанға қару мен оқ -дәрілерді сатты, сондай -ақ лаңкестерге қаржылық қолдау көрсетті деп айыптады.[43]

2016 жылдың 26 ​​наурызында Guardian Иордания королі Абдалла II мен американдық парламентарийлердің әңгімесінің стенограммасын алды. Монарх «террористердің Еуропаға бет алуы - түрік саясатының бір бөлігі» деді. Король сонымен қатар Ердоғанның «аймақтың мәселелері радикалды исламизм әдістерімен шешілетініне сенетінін» айтты.[44]

Марапаттамалары

өңдеу

Ескертпелер

өңдеу
  1. ↑ Ливандық Хизбуллаһмен еш қатысы жоқ[18]

Дереккөздер

өңдеу
  1. ↑ Fenerbahçe Erdoğan'ı transfer etmek istemiş  (түрік.). Milliyet (1 сәуір 2013). Тексерілді, 9 шілде 2013.
  2. ↑ Life story. AK Parti Official Web Site. Тексерілді, 29 тамыз 2008.
  3. ↑ "Recep Tayyip Erdoğan". Britannica Online Encyclopedia. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/913988/Recep-Tayyip-Erdogan. Retrieved 29 August 2008. 
  4. ↑ Реджеп Тайип Эрдоган: политический портрет. Русская служба Би-би-си (4 қараша 2002). Тексерілді, 21 қаңтар 2017.
  5. ↑ Erdogan's Towering Role in the AKP  (ағыл.), turkeyanalyst.org (12 March 2008).
  6. ↑ Премьер-министр Турции: над уйгурами-мусульманами совершён геноцид Мұрағатталған 12 шілденің 2009 жылы., News.Bakililar.az, 11 шілде 2009 ж.
  7. ↑ Перепалка между Пересом и Эрдоганом в Давосе Мұрағатталған 4 ақпанның 2009 жылы.
  8. ↑ Премьер-министр Турции: над уйгурами-мусульманами совершён геноцид Мұрағатталған 12 шілденің 2009 жылы., News.Bakililar.az, 11 шілде 2009 ж.
  9. ↑ Эрдоган считает свою партию примером для всех мусульман
  10. ↑ Премьер Турции Эрдоган переизбран лидером правящей партии. РИА «Новости» (30 қыркүйек 2012). Тексерілді, 21 қаңтар 2017.
  11. ↑ ИТАР-ТАСС: Международная панорама — Кандидатом на пост премьер-министра Турции стал глава МИД Ахмет Давутоглу
  12. ↑ Resmî Diplomatik İlişkiler Sürecini Kuzey Kıbrıs’tan Başlatıyoruz Мұрағатталған 18 мамырдың 2015 жылы.
  13. ↑ Эксперт: Реджеп Тайип Эрдоган подавил оппозиционную прессу, а теперь взялся за учёных
  14. ↑ агентство "Анадолу". В Анкаре проходит 6-й съезд правящей Партии справедливости и развития Турции. Тексерілді 20 тамыздың 2018.
  15. ↑ Korrespondent.net. Эрдогана переизбрали на пост лидера правящей партии в Турции  (орыс.). Тексерілді 20 тамыздың 2018.
  16. ↑ Росбизнесконсалтинг, 4 августа 2016. Число задержанных после мятежа в Турции увеличилось до 26 тыс. человек
  17. ↑ Вести, 19 июля 2016. Эрдоган в интервью CNN рассказал, как едва не погиб во время переворота
  18. ↑ BEKDIL, Burak Turkey’s Hezbollah: Erdoğan’s new ally  (ағыл.) (10 May 2023). Тексерілді, 14 мамыр 2023.
  19. ↑ Түркияда президент және парламент сайлауы өтіп жатыр  (қаз.). Азаттық радиосы (14 мамыр 2023). Тексерілді, 14 мамыр 2023.
  20. ↑ BEKDIL, Burak Erdoğan says sorry for earthquake rescue delays  (ағыл.). POLITICO (27 February 2023). Тексерілді, 14 мамыр 2023.
  21. ↑ Karwan Faidhi Dri What can Kilicdaroglu offer Turkey’s Kurds?  (ағыл.). Rûdaw (11 March 2023). Тексерілді, 14 мамыр 2023.
  22. ↑ COSKUN, Orhan, TOKSABAY, Ece and KOCUKGOCMEN, Ali Turkey faces runoff election with Erdogan leading  (ағыл.). Reuters (15 May 2023). Тексерілді, 14 мамыр 2023.
  23. ↑ Turkey apologises for 1930s killing of thousands of Kurds (24 қараша 2011). Тексерілді 24 қарашаның 2011.
  24. ↑ A Conversation with Recep Tayyip Erdogan. Council on Foreign Relations (27 қыркүйек 2007). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 мамыр 2012. Тексерілді, 29 шілде 2012.
  25. ↑ Turkish Prime Minister talks about Armenian genocide. YouTube (9 ақпан 2008).
  26. ↑ Tait, Robert. Turkish PM dismisses apology for alleged Armenian genocide (18 қараша 2008). Тексерілді 1 шілденің 2011.
  27. ↑ Erdogan Pressures Karamanlis on Pontic Genocide Memorial Мұрағатталған 21 тамыздың 2016 жылы. (May 15th, 2006)
  28. ↑ The Turkish Model of Government. Canadians for Justice and Peace in the Middle East (наурыз 2012). Басты дереккөзінен мұрағатталған 24 наурыз 2012. Тексерілді, 28 қараша 2015.
  29. ↑ Rodrik, Dani How well did the Turkish economy do over the last decade (20 маусым 2013). Тексерілді, 28 қараша 2015.
  30. ↑ Compulsory education to be increased to 12 years in Turkey (5 қаңтар 2012). Тексерілді 30 қарашаның 2015.
  31. ↑ Haydi Kızlar Okula! The Girls' Education Campaign in Turkey. UNICEF. Тексерілді, 30 қараша 2015.
  32. ↑ Amnesty For University Students (24 ақпан 2005). Тексерілді 30 қарашаның 2015.
  33. ↑ Şahin: Üniversite Sayısı 186’ya Ulaştı haberi  (түрік.). Haberler.com (3 қазан 2012). Тексерілді, 30 қараша 2015.
  34. ↑ Желтов М. В. Конституционный референдум в Турции: восход Эрдоганского султаната. ИнтерИзбирком. Аналитический портал о выборах в мире (19 мамыр 2017). Тексерілді, 19 мамыр 2017.
  35. ↑ Ердоған кезектен тыс президенттік сайлау шақырады
  36. ↑ Tümü, Haberin Erdoğan named European of the Year. NTV-MSNBC (1 желтоқсан 2004). Тексерілді, 29 қараша 2015.
  37. ↑ Turkey 2012 Progress report. European Commission (10 қазан 2012). Тексерілді, 28 қараша 2015.
  38. ↑ Turkey-Russia relations, euractiv.com (17 қараша 2005). Тексерілді 29 қарашаның 2015.
  39. ↑ Эрдоган извинился перед Путиным за сбитый Су-24. Росбизнесконсалтинг (27 маусым 2016).
  40. ↑ Реджеп Эрдоган: «Я говорю: извините». Известия (27 маусым 2016).
  41. ↑ Я говорю: "Извините": опубликован текст послания Эрдогана Путину. Life (27 маусым 2016).
  42. ↑ Россия отменит ограничение на посещение Турции туристами. Росбизнесконсалтинг (29 маусым 2016).
  43. ↑ Минобороны РФ: руководство Турции вовлечено в незаконное получение сирийской нефти от ИГ
  44. ↑ Guardian: король Иордании рассказал о роли Турции в терактах в Европе
  45. ↑ Түркияның Премьер-министр "құрметті азаматы" Тегерана. ИА REGNUM (02.02.2009).
  46. ↑ Саакашвили наградил Эрдогана Орденом Золотого руна Мұрағатталған 21 мамырдың 2010 жылы.
  47. ↑ СМИ.ru | Премьер-министр Турции — почетный доктор МГИМО
  48. ↑ Нурсултан Назарбаев вручил Реджепу Тайипу Эрдогану орден «Алтын Кыран» за вклад в развитие и укрепление двусторонних отношений Мұрағатталған 12 тамыздың 2014 жылы.

Тағы қараңыз

өңдеу

Сілтеме

өңдеу
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Режеп_Тайып_Ердоған&oldid=3355837» бетінен алынған