Саяси оппозиция

Саяси оппозиция - үстемдік етуші тәртіп қызметінен тыс қалған мүдделер мен құндылықтарды білдіруді мақсат тұтатын саяси институт. Саяси оппозиция қызметі саяси тәртіпті тұрақсыздандыратын факторлардың кең тараған түрі болып есептеледі. Оппозиция саясаттағы "сыни рухты" білдіруші күш.

Оппозиция қосыл

Оппозиция дегеніміздің өзі латын тілінен аударғанда қарсы қою дегенді білдіреді және екі мағынада қолданылады. Кең мағынада бұл саясатта үстемдік құрушы пікірге нақты бір топ-тардың немесе жеке тұлғалардың қарсы шығуы, оларға өздерінің әлеуметтік-саяси көзқарастарын қарсы қоюы. Ал тар мағынада оппозиция ресми мемлекеттік бағытпен келіспейтін, елдің қоғамдық-саяси және әлеуметтік-экономикалық дамуының балама жолын ұсынатын нақты саяси партиялар мен қоғамдық қозғалыстар, саяси ұйымдардың қызметінен көрініс табады.

Саяси оппозицияның қалыптасу себептерінің қатарына қоғамдағы әлеуметтік жіктелу, ұлттық теңсіздік, сайлау жүйесіндегі кемшіліктер, тұрғындардың үстемдік етуші мемлекеттік құрылысқа көңіл толмаушылығы, элита қатарындағы жікшілдік жатады.

Қазіргі заманда оппозиция қатарында өздерінің қоғамдық жағдайын жақсартуға ұмтылушылармен қатар, наразылықтың психологиялық аспектісі маңызды деп есептейтін топтар да бар. Сондықтан, оппозицияны құрайтын топтар ды екіге бөлуімізге болады. Бірі материалдық бағыттағы топ, екіншісі материалдық емес бағыттағы топ.

Материалдық бағыттағы топқа әлеуметтік мәртебесі төмен топтар немесе әр түрлі этникалық, діни, т.б. азшылықтар жатады. Бұл қарсылық көрсету тобындағылар үшін қарсылық көрсету әлеуметтік белсенділік инструменті. Олар өздерінің алдына әлеуметтік мәртебесін, жағдайын жақсарту жолында нақты мақсаттар қояды. Мысалы, Қырғызстандағы қарсылық көрсетуші топтың негізін қалыптасып отырған әлеуметтік-экономикалық жағдайға байланысты осы материалдық бағыттағы топ құрады.

Материалдық емес бағыттағы топ жоғары мәртебедегі топ өкілдерінен тұрады. Бұл топ өкілдері үшін оппозициялық қызмет инструменталдық сипатта емес, олар әлеуметтік және психологиялық энергия алу, өз-өздерін тұлға ретінде көрсету мақсатында қолданылады.

Оппозициялық қозғалыстың қызмет етуі тек демократиялық қоғамға тән құбылыс. Себебі, тоталитарлық саяси тәртіптерде жетекші партия рөлі басқа саяси құрылымдардың өмір сүруіне мүмкіндік бермейді. Өтпелі қоғамдарда оппозиция дамушы, қозғаушы күшке және маңызды сауықтырушы факторға айналады. Оппозиция саяси үрдістің негізгі субъектілерінің бірі болуына байланысты оның әлеуметтік құндылығын түсінбеу қоғамның саяси жүйесін әлсіретуі мүмкін.