Снаряд-ұшақ

Снаряд-ұшақ немесе Қанатты зымыран — әдетте ядролық зарядпен және реактивті қозғалтқышпен, сондай-ақ ұшуды басқару және оны нысанаға туралау үшін арнайы құралдармен жабдықталған бір рет қолдануға арналган ұшқышсыз қанатты ұшу аппараты.

«Томагавк»

«Yokosuka MXY7 Oka»

Снаряд-ұшақтың негізгі бөліктеріне жойғыш бөлік, басқару аппараты, қозғалтқыш және планер жатады. Снаряд-ұшақтың марштық қозғалтқыштары әуе реактивті класына жатады, яғни тотықтандырғыш ретінде атмосфералық оттегін қолданатын қозғалтқыштар қолданылады.

Снаряд-ұшақтың сыртқы пішіні жойғыш типтегі реактивті ұшаққа ұқсайды. Ол кез келген метеорологиялық жағдайда жер үсті жылжымалы старттық қондырғыларынан, кеменің және сүңгуір кайықтың (су үстіндегі жағдайында) ұшыру қондырғыларынан, сонымен қатар ұшақтардан ұшырылуы мүмкін.

Снаряд-ұшақ нысанаға дейінгі өз жолының негізгі бөлігін қазіргі заманғы реактивті жойғыш ұшақ жылдамдығымен, 15-30 км биіктікте ұшып өтеді де, содан кейін нысанаға шұғыл шүйлігеді.

Снаряд-ұшақ ірі және маңызды нысаналарды: әкімшілік және өнеркәсіп орталықтарын, темір жол тораптарын, теңіз базалары мен порттарды, әскерлер мен техникалардың шоғырлану аудандарын және т.б. жоюға арналады. Снаряд-ұшақты радиолокациялық құралдар аркылы байқап, зенитті ракеталармен, жойғыш ұшақтармен тосып алып, жоюга болады.

Американдық Томагавк қанатты зымыраны

Қанатты зымыран (Крылатая ракета) — бір рет колданылатын, ұшқышсыз қанатты ұшу аппараты. Ол әдетте ядролық зарядты тасиды және ұшуды басқаратын, оны нысанаға бағыттайтын реактивті қозғалтқышпен және арнайы аспаптармен жабдықталады. Қанатты ракетаның негізгі бөліктері: ұрыс бөлігі, басқару аппараты, қозғалтқыш пен планер. Қанатты ракетаның қозғалтқышы әуе-реактивтік, яғни тотықтандырғыш ретінде атмосфераның оттегі пайдаланылатын қозғалтқыш түріне жатады. Сырт тұлғасы жағынан қанатты ракета жойғыш реактивтік ұшақ секідді. Оны жер үсті жылжымалы қондырғылардан, кемелер мен сүңгуір қайықтардың (су бетінен) ұшыру қондырғысынан, сондай-ақ ұшақтардан кез келген метерологиялық жағдайда ұшыруға болады. Нысанаға дейінгі өз жолының негізгі бөлігін қанатты ракета 15-30 км биіктікте көлденең, казіргі реактивтік жойғыштардың жылдамдығынан әлдеқайда төмен 900-1000 км/сағ жылдамдықта ұшады.Бұндай жылдамдық керемет болып көрінгенімен қазіргі заман талабында өте төмен себебі қазіргі жойғыштардың ең баяуы МиГ-19 жылдамдығы 1419 км/сағ. Алайда қанатты зымыранның негізгі көзірі оның өте төмен ұшуында. Өйткені кез-келген әуе қорғанысы радарлары 20 м ден төмен биіктіктегі нысандарды байқай ала алмайды. Осы себепті қанатты зымырандар қазіргі супер-күштердің қолшоқпарына айналды. Қанатты зымыран ірі де маңызды нысаналарды: әкімшілік және өнеркәсіптік орталықтарды, темір жол тораптарын, теңіз базалары мен порттарын, әскерлер мен ұрыс техникасының шоғырланған аудандарын, т.б. талқандауға арналады. Қанатты зымыран жоғарыда айтылғандай төмен ұшуына байланысты радиолокация құралдарымен анықталуы аса қиын бірақ мүмкін емес деп айтуға да болмайды. Оны жақын қашықтыққа арналған зенитті зымырандармен жоюға болады.

Қанатты зымырандардың жіктелуі

Қанатты ракеталар мынадай негізгі белгілеріне қарай бөлінеді:

1. траектория түріне қарай — қалықтайтын снарядты ұшақтар және ауыспалы биіктікте ұшатын зымырандар;
2. қозғалтқыш санына қарай — 1 қозғалтқышты және 2 қозғалтқышты зымыран;
3. аэродинамикалық cызбасына қарай — басқару жүйесі бір-бірімен перпендикуляр бір немесе екі жазықтықта жататын зымыран;
4. басқару жүйесіне қарай жеке, навигадиялық, телебасқарылатын және өздігінен бағытталатын;
5. әскери міндетіне қарай "Жер — Жер", "Кеме — Жер", "Әуе — Жер", ұшқышсыз барлау жасайтын зымырандар класы болып бөлінеді.

Ресейлік Калибр қанатты зымыраны