Стандарттау жұмыстарының тиімділігі

Стандарттау жұмыстарының тиімділігі одан қоғам көлемінде (халық шаруашылығында) алынған пайда мөлшерінің осы пайдаға қол жеткізуге жұмсалған қаржыға қатынасы түрінде анықталады.

Стандарттау жұмыстарының тиімділігі мына мақсаттарда анықталады:

-нақтылы стандарттау жұмыстарын мемлекеттік және мемлекетаралық стандарттау жұмыстарының жоспарларына қосудың орынды екенін дәлелдеу үшін;

-стандарттарға енгізілуі мүмкін шешімдердің ішінен оңтайлысын таңдап алу үшін;

-стандарттау саласындағы жұмыстың нәтижелілігін бағалау үшін.

Стандарттау жұмыстарының тиімділігі оның мынандай негізгі түрлерімен сипатталады:

1. экономикалық;
2. техникалық және ақпараттық;
3. әлеуметтік.

1. Экономикалық тиімділік көрсеткіштері ретінде қолданылады:

-пайда (э). - нақтылы стандартты (стандарттар топтарын) халық шаруашылығында қолданғанда оған сәйкес жекелеген өнімге жұмсалатын жалпы шығын мөлшерінің азаюы;

-шығын (з) – нақтылы стандартты (стандарттар топтарын);

-халық шаруашылығында қолданғанда оған сәйкес жекелеген өнімге жұмсалатын жалпы. шығын мөлшері;

-жекелеген өнімге (қызметке) шаққандағы экономикалық тиімділік - стандартталатын өнімді өндіру, сату, қолдану және жою кезеңдерінде жекелеген өнімнен алынатын пайда (э) мен жұмсалған шығын (з) айырымы түрінде анықталатын көрсеткіш;

-стандарттау жұмыстарының экономикалық тиімділігі нақтылы стандартты (стандарттар топтарын) қолданудан халық шаруашылығында алынған экономикалық пайданың жұмсалған шығынға қатынасы түрінде анықталады.

Экономикалық тиімділік стандарттардың мына түрлерін әзірлегенде және қолданғанда анықталуы тиіс: А) өнімге (қызметке) техникалық талаптар немесе шарттар тағайындалатын стандарттарды; Б) процеске (жұмысқа) арналған стандарттарды; С) бақылау әдістеріне арналған стандарттарды.

Стандарттардың экономикалық тиімділігіне қатысты бірер мысал. Ресейде тоңазытқыштарға қатысты стандартты енгізгенде олардың әрқайсысынан жылына 200 кВт-қа дейін өнім түсіп отырады. Тоңазытқыштар әр үйде қолданылатынын ескерсек, үнемделетін электр энергиясының мөлшері жаңа электр станциясын салғанмен пара-пар.

Материалдарды тот басудан (коррозиядан), тозудан және биологиялық бүлінуден қорғауға арналған стандарттарды әзірлеу және қолдану жылына 600-800 млн. теңге шамасында пайда түсіреді.

2. Техникалық тиімділік негізге алынатын (ұйымдық-техникалық, жалпы техникалық) стандарттарға қатысты анықтау ұсынылады.

Стандарттау жұмыстарының техникалық тиімділігі

Стандартты қолданудан алынатын техникалық пайданың салыстырмалы көрсеткіштері түрінде анықталуы мүмкін.

Мысалы, қауіпсіздік деңгейінің артуы, материалдың және энергиялық сыйымдылықтардың азаюы, т.б.

Стандарттау жұмыстарының ақпараттық тиімділігі қоғамға қажетті өзара түсіністікке, ақпаратты түсіну біркелкілігіне қол жеткізеді және осы жағдайларға шаруашылық субъектілерінің бір-бірімен келісімдік құқықтың қатынастарында және халықаралық ғылыми-техникалық, сауда-экономикалық қатынастарын мемлекеттік басқаруда да жету.

3. Әлеуметтік тиімділік негізгі тәжірибеде қолданылатын өнімге (қызметке, процеске) қойылатын міндетті талаптардың көпшіліктің денсаулығына, тұрмыс деңгейіне және басқа да әлеуметтік маңызы бар жағдайларда оң өзгерістер әкелуінде. Мысалы, өндірісте жарақаттану, ауырып қалу деңгейлерінің төмендеуі, т.б.

Әлеуметтік тиімділікті тікелей есептеп шығару көп жағдайда қиын немесе мүмкін емес. Мысалы, балалар тағамдарына қатысты стандарттар тобын әзірлеу және қолдану көп мөлшерде шығын шығаруға байланысты. Бірақ та стандарттау жұмыстары негізінде қол жеткізіп отырған балалардың денсаулығының жақсаруы - үлкен әлеуметтік жетістік.