Сырлыбай Қожасұлы

Сырлыбай Қожасұлы (туған-өлген жылы белгісіз) — әйгілі би әрі батыр, Кіші жүздің Шекті руынан шыққан. Кіші жүзге Әбілқайыр ханның шақыруымен келген Ресей елшісі М.Тевкелевтің отаршылдық пиғылына бірінші болып қарулы қарсылық көрсеткен. Сырлыбай бастаған топ хан ордасына, елшілікке бірнеше рет шабуыл жасап, Әбілқайырды және елшіні қолға түсіруге әрекет жасаған. 1731 жылы 3 қарашада інісі Байғара батыр оққа ұшты. Сырлыбай бастаған қарсылыққа байланысты Сырдарияның құяр сағасына жетіп, бекініс салуды ойластырған Тевкелевтің жоспары іске аспай, хан ордасы мен елшілік 1731–1732 жылдардың қысын Арал теңізінің батысындағы елі сирек Қаратүп жарты аралында өткізген. 1731 жылы басталған қарулы қақтығыстар бір жылдан астам уақытқа созылып, ақыры Әбілқайыр ханның Байғараға құн төлеуімен аяқталды. Араға қазақтың белгілі батырлары Есет пен Бөкенбай түспегенде Ресей елшілігінің сәтсіздікке ұшырауы да мүмкін еді. Тіпті Санкт-Петербургтегі патша сарайы Тевкелевке Уфаға оралуды сұраған. Қазақ батырлары Сырлыбаймен келісіп, 1731 жылы 13 қарашада қолға түскен башқұрт старшыны Таймас Шайымовты босаттырды. Бодандыққа қарсы бұл күрестің күшті болғандығы соншалықты, Тевкелев 1732 жылы 5 қаңтарда вице-канцлер А.Остерманға жазған хатында «...Үш ай бойы басым қылыштың астында болды, олар мені сырттай өлім жазасына кесті...», - деп жазады. Сырлыбайдың қарсылығы, Байғараның өліміне байланысты оқиғалар жазушылар Ә.Кекілбаевтың «Үркер» (1981), «Елең-алаң» (1984), А.Сергеевтің «Санкт-Петербургский посол» (1981) романдарында жан-жақты көркем суреттелген.