Сырлытам кесенесі (Іңкәрдария)

Іңкәрдариядағы Сырлытам кесенесі
	Іңкәрдариядағы Сырлытам кесенесі
Жалпы мәлімет
Статусы	Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші
Түрі	қала құрылысы және сәулет
Орналасуы	Қызылорда облысы, Сырдария ауданы
Жөнделген уақыты	2000 ж

Сырлытам кесенесі (Іңкәрдария) – Қызылорда облысының республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері тізіміне енген қала құрылысы және сәулет өнерінің ескерткіші.

Басқа мағыналар үшін Сырлытам кесенесі деген бетті қараңыз.

Орналасқан жері

Сырдария ауданы, Іңкәрдария ауылы, ауылдан оңтүстікке қарай 25 км жерде.

Кезеңі

XIII ғ.

Сипаты, тарихи деректер мен аңыздар

Іңкәрдариядағы Сырлытам кесенесі – Алтын Орда кезеңіндегі сәулет өнерінен қалған тағы да бір таңғажайып ескерткіш. "Сырлытам" немесе "жұмбақ үй" атауы оның нақты кімге арналғандығы белгісіз дегенді білдіреді. Қазіргі таңда тек жорамалдауға болады. Кесене кішігірім төртбұрышты (қабырғаларының ені 10 м) күмбезді құрылыстан, жақсы сақталған биік порталдан тұрады, күйдірілген саздан істелген тақтайшалармен безендірілген. Қабырғалары мен күмбезі күйдірілген кірпіштен тұрғызылған. Көлемді, бірақ қарапайымдылығымен ерекшеленетін сүйір арка – басты кіреберіс жағы. Қабырғаларында кішігірім ойықшалар, нақышты әрленім әлі күнге дейін ерекше көркем жазбалардың ізін сақтап келеді. Жалпы алғанда, Іңкәрдариядағы Сырлытамның архитектуралық құрылымы ортағасырлық ортаазиялық сәулет өнеріне тән болып табылады.
Аймақта мынандай аңыз бар, кесене иесінің есімі Баршын (кесене қабырғаларында мұнда Бану шешек жатқандығы жазылған (Баршын басқа транскрипцияда)) деп аталды. Отандық түркітанушылардың белгілі бір тобының арасында әңгіме аты аңызға айналған Алпамыс батырдың жары туралы айтылады деген пікір бар. Батырдың жары Гүлбаршынмен байланысты танымал эпостың топонимикасы көбіне Сырдария облысына қатысты. Сонымен бірге, "Қорқыт атамның кітабы" эпикалық шығармалар қатарына енетін ерте ортағасырлық "Бамсы Байрақ пен Бану шешек" атты оғыз эпосы Сырдария аймағында бұдан да ерте Алпамыс батыр туралы көне эпос негізінде құрастырылған.
1960 жылы ескерткішті С.П. Толстов жетекшілік еткен Хорезмдік археологиялық экспедиция ашып зерттеген.
2000-жылдары кесене қайта жаңартылды.^[1]

Дереккөздер

↑ Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9

[1] Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9

[1]