Сіреспе

Сіреспе (лат. tetanus) — бұл малдың қиында немесе адамның дәретінде болатын микробтардың жарақат арқылы организмге түсуі салдарынан пайда болатын ауру. Микроб терең немесе лас жараларға түссе аса қауіпті.

Мына жарақаттарда сіреспенің болуы мейлінше ықтимал:

• Хайуандардың қауып тістеуі, әсіресе ит пен шошқаның.
• Оқ тиюден және пышақтан болған жарақат.
• Лас иненің кіруі.

Сіреспенің жаңа туған нәрестеде болу себептері:

• Сіреспенің микробы сақтық шараларын жасамаған жағдайда нәрестенің организміне кіндігі арқылы түседі. Егер кіндік денеден қашық кесіпсе, сіреспенің бопу қаупі басым болады.

Сіреспенің болу қаупі мына жағдайларда басым болады:

• Кіндікті тазартылмаған аспаппен кескенде;
• Кіндік денеге жақын кесілген кезде;
• Немесе кесіпген кіндік тегіс жабылып қалса немесе құрғақ болмаса

Сіреспенің белгілері

• Инфекция түскен жара (кейде жара болмайды);
• Жұтынғанда қолайсыздық сезініп, қиналу,
• Жақ қатаяды, сонан соң мойынның және дененің басқа бөліктері қатая бастайды. Адамның қалыпты жүруі бұзылады
• Дене ауырып құрысады (кенет жақ, сонан соң бүкіл дене тартылады). Мұндай адамға қол тигізген кезде немесе оны ауыстырып жатқызғанда күтпеген спазма — құрысу пайда болады.

Күтпеген шуылдан немесе өткір жарықтан нақ осындай құрысу болады.

Жаңа туған нәрестеде сіреспенің алғашқы белгілері туғаннан кейін 3—10 күннен соң пайда болады. Бала қоймай жылай бастайды және еме алмайды. Көбіне кіндігіне инфекция түседі немесе ол лас болады. Бірнеше сағаттан немесе күннен кейін сіреспенің қалған белгілері көрінеді.

Сіреспенің алғашқы белгісі білінісімен-ақ емдеуді бастау өте маңызды. Сіреспе болуы мүмкін деген сезік болса, (егер бала үдайы жылай берсе немесе еме алмаса) төмендегідей анализ (тексеру) жасауға болады:

Тізе рефлексі арқылы тексеру

• Тізенің үстіне тізені бос салып тұрып, тізенің кірісін қолдың қырымен ұру керек.
• Егер аяқтың басы жеңіл шоршып кетсе, реакция қалпында болғаны.
• Егер аяқ жоғары шоршып кетсе, онда бұл сіреспе, менингит, улану сияқты аурулардың бар екенін білдіреді.

Бұл тексеру жаңа туған нәрестеге диагноз қою кезінде ерекше пайдалы.

Сіреспенің белгісі пайда болған жағдайда не істеу керек Сіреспе — бұл бірден өлтіріп жіберетін ауру емес. Алғашқы белгілері байқалысымен-ақ дәрігер шақыртыңыз. Дәрігер келгенше мыналарды жасаңыз:

• Науқастың денесіндегі жарақаттарға инфекция түскен-түспегенін тексеріп шығыңыз. Мұндай жара көбінесе іріңдеп тұрады. Жараны ашып, сабынмен және қайнатылған салқын сумен мұқият жуыңыз, жарадағы барлық кірді, іріңді, қабықтарды және т. б. жайлап алып тастап, перекисьпен тазалап жуыңыз;
• 1 млн ед. пенициллин прокаинін бірден және әрбір 12 сағат сайын шанышыңыз. Жаңа туған балаға пенициллин кристалын шанышыңыз. Пенициллин болмаған жағдайда басқа антибиотикті, мысалы тетрациклинді пайдаланыңыз;
• Егер қолда болса, 5000 ед адам иммуноглобулинін немесе 40—50 мың ед сіреспеге қарсы антитоксинді шанышыңыз. Адам иммуноглобулині аллергиялық реакция тұрғысынан алғанда онша қауіпті емес, бірақ өте қымбат, оны табу қиын.
• Адам жұта алғанға дейін оған бөліп-бөліп жұтқызып, жиі-жиі нәрлі сұйық беріңіз.
• Дененің құрысуын болдырмау үшін фенобарбитал немесе диазепам шанышыңыз: ересектерге: алғашында 10-нан 20 мг дейін, қажеттігіне қарай дәрі мөлшерін бірте-бірте көбейту қажет.
• Мүмкіндігінше, науқасты көп мазаламау үшін оны қозғамаңыз, тиіспеңіз, шуыл мен қатты жарықтан аулақ ұстаңыз;
• Қажет болған жағдайда мұрыны мен тамағындағы сілекейді сорып алу үшін шприцке бекітілген катетерді (резина түтікшені) пайдаланыңыз. Бұп тыныс жолдарын тазартады.
• Жаңа туған сәби сіреспе болған жағдайда дәрігер немесе медицина қызметкері балаға мұрын мен асқазанды байланыстыратын түтікше қоюға тиіс және сәбиді ана сүтімен тамақтандыру қажет. Бұл бір жағынан балага тамақ болса, екінші жағынан инфекциядан қорғайды.

Сіреспенің алдын алу

Тіпті жақсы аурухананың өзінде сіреспемен ауырғандардың жартысы өліп кетеді. Сіреспені емдегеннен гөрі алдын алу әлдеқайда жеңіл.

• Вакцинация (алдын-ала егу). Бұл сіреспеден қорғанудың ең сенімді жолы. Балаларды да, ересек адамдарды да сіреспеге қарсы еккізу қажет. Барлық отбасы мүшелері оны жақын маңдағы сауықтыру мекемесінде салғызуға тиіс. Толық сақтану үшін вакцинациялауды әр 10 жылда бір қайталап тұру қажет. Екіқабат әйелдерді еккізу арқылы жаңа туған сәбиде сіреспенің алдын алуға болады.
• Егер жарақат өте үлкен, терең және лас болса дәрігер шақыртыңыз. Егер сіз осы кезге дейін сіреспеге қарсы еккізбеген болсаңыз пенициллин қабылдаңыз. Сондай-ақ сіреспеге қарсы антитоксин шаныштырудың мүмкіндігін ойластырыңыз.
• Жас сәбиде сіреспенің алдын алу үшін тазалықтың рөлі айрықша зор. Кіндікті кескен аспап стерилденген болуға тиіс, кіндікті қысқа етіп кесу қажет және кесілген жер таза әрі құрғақ болуға тиіс.