Талисман
Талисман, тұмар, амулет, оберег — сиқыршылық бұйым, оның басты міндеті иесінің қорғанышы болу немесе оның сиқыршылық әсерлерінің тиімділігін өсіру. Тұмар сәттілік әкеліп, қауіп-қатердің алдын алып, көңіл-күйді асылдандыра алады. Сол сияқты қожайынына жаман жөнге салынған тұмар, маңызды қауіп-қатер әкелуі мүмкін,сонымен қатар бөтен тұмарлардан да сондай әсер болады.Тұмар болып кез келген бұйымды атауға болады, зергерлік әшекейлерден бастап жәй тастың бөлшегі немесе ағаштың қабығына дейін. Бірақ көбіне осы тұрғырдан оған қымбат және жартылай қымбат тастар лайық.Тастарды ерекшеліктеріне байланысты таңдаудағы кең тараған әдіс астроминерологиялық тұрғыдан гороскоп сараптамасы. Ол адамның мінезінің әр тұстарын күшейтуге немесе азайтуға бағытталған, және энергетикалық қорғаныс орнатады.
Талисман(тұмар) бұйымы өңдеу
Тұмар әлдебір кейіпкер немесе жануар болуы мүмкін. Спорттық командалар және музыкалық топтар тұмар ретінде әлдебір кейіпкерді қолданады. Сол топтардың символы, әшекейі, рухы - «тұмарда».
Тұмар ретінде адамдар артефакты қолдануы мүмкін (адам қолымен жасалған заттар, көбінесе теріні, ағашты, әшекей бұйымдарын қолданылады), сол сияқты табиғи заттарда болуы мүмкін (мысалы түбірлер, янтарьдің сынығы, қабыршақ, ерекше тастар). Кейбір тұмарлар нақты қауіп-катерлерге немесе жағдайларға (мысалы,жарыста жеңіске жетуге) жасалынады, басқалары (ладан, крестер) кез келген жағдайда көмек үшін кейбір тұмарлар дуагермен дуаланады (сиқыршымен,мыстанмен,бақсымен және тағы басқалар) немесе уағыздаушы қастерлеген, басқалары — олай емес (мысалыр,бақытқа таға).
«ТҰМАР», «Бойтұмарт», «Оберег», «Апотропей» терминдерінің айырмашылықтары өңдеу
Тұмар, бойтұмар, оберег, апотропей сөздері көбіне синоним реінде қолданады,көптеген сөздіктерде солай жазылған.Бірақ кейбір сөздіктер мағыналарын реңдете көрсетеді:
Бойтұмар(Амулет) өңдеу
Бойтұмар(Амулет) (лат. amuletum) — ырым бойынша иесін апаттардан қорғау қасиеті бар бұйым. Ожегов және Ушаков сөз мағыналық сөздіктерінде, амулет адамның бойында болуы керек.
Оберег өңдеу
Оберег — ырым бойынша иесін сиқырлық қасиетімен әртүрлі аппаттардан, жағымсыз жағдайлардан, тіл-көзден сақтайтын бұйым. Ожеговтың сөздігінде мысал бар: «Есіктің үстінде таға — үйге қорғау», ол оберег әрқашан өзімен бірге болуы тиіс деген сөз. Оберегті кеңінен қарастырсақ, оған бұйым, зат қана жатпайды, ол дуалау, үшкіру болуы да мүмкін.
Апотропей өңдеу
Апотропей (ескі грек. бәлені қайтару) — ерте заманда мал-жанды тұрғын үйлерін жамандықтан қорғайтын қасиеті бар сиқырлы бұйым. Үлкен кеңес энциклопедиясында( БСЭ) мысал ретінде адам бойында тасылатын амулет қана емес, сол сияқты аңдардың бастары бейнеленген архитектуралық рельефтерді де жатқызады.
ТҰМАР (Талисман) өңдеу
ТҰМАР (Талисман) (ескі грек. telesma — арнау,сиқырлар) — ырым бойынша бақыт, құт, береке, жақсылық әкелетін бұйым. Сол сияқты оған тән сиқырлық қасиетімен пәле-жаладан сақтандырады. Ожегов және Ушаковтың сөздіктерінде тұмарды бойда сақтау керек, немесе иесінің жанында әрқашан болу керек деп жазылмаған. Сондықтан Тұмар — жалпы ұғым: ол қорғап, сақтандырып қана қоймай, табыс та әкелуі мүмкін; тұмарлардың бірін бойында ұстайды, қалғандары басқаша болуы мүмкін (мысалы, аң тұмарлар да жиі кездеседі).
Түстерді аулайтын амулет өңдеу
Түстерді аулайтын амулет (ағыл. dreamcatcher; dream catcher; оджибве asabikeshiinh, «өрмекші» сөзінің қалпын сипаттайтын сөз ұғымы немесе bawaajige nagwaagan ‘түстерге арналған тұзақ’) — үнді халқының ойлап тапқан дәстүрлі тұмары. Ол ұйықтап жатқан адамдарды ашулы аруақтардан қорғайды. Жаман түстер арнайы жасалынған өрмекші торында шатысып өтпей қалады, ал жақсы түстер ортасындағы тесігі арқылы өтіп кетіп ұйықтаған адамға жете алады.
Әр түрлі фантастикалық, ойдан шығарылған көркем шығармалардың авторы және сиқыршылық туралы нұсқауларда осы сөздер синоним ретінде қолданылуы мүмкін. Әдетте бұл сөздердің сөздікте жазылған мағынаны білдіру міндетті түрде берілмеген, мағанасына да әртүрлі болуы әбден мүмкін. Шет тілдерде де amulet пен talisman синоним сөздер ретінде кездесуі мүмкін,бірақ та мағанасы жағынан айырмашылықтардың бар болуын да ескеру міндетті түрде кажет.
Дереккөздер өңдеу
http://www.tvoison.ru/dream_catcher.shtml
http://ec-dejavu.ru/z/Zmeevik.html Мұрағатталған 18 шілденің 2013 жылы.
http://www.mifograd.ru/egipet.html#a1 Мұрағатталған 20 наурыздың 2013 жылы.
http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/64611
http://www.soultones.com/dream.html Мұрағатталған 9 мамырдың 2013 жылы.