Тамды 1
Тамды 1 – Жамбыл облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері тізіміне енген археологиялық ескерткіш, орта ғасырдағы қала.
Географиялық орны
өңдеуТалас ауданы Қаратау қаласының батыс жағында, Тамды өзенінің оң жағалауында орналасқан.
Кезеңі
өңдеуVІ-VІІІ ғасырлар.
Тарихи деректер
өңдеуЕскі қала атауын өзі жағалауында орналасқан аттас өзеннен алады. Қаланың бой көтеруі б.з. VІ-VІІІ ғасырлар. Тұрік қағанаты дәуіріне сай келеді, кейінгі ғасырларда қала құлдырап, моңғол мерзімінен кейін өз өмірін тоқтатты. Кейбір жазба көздеріндегі ескі қаланың орны ежелгі Берукент (Паркент) қаласымен байланыстырылады. Тамды – Ұлы Жібек жолының бойында орналасқан орта ғасырлық ескі қала орындарының бірі, бұл Ираннан, Қытайдан, Согдианнан, Византиядан және Парсыдан табылған, сонымен қатар, жергілікті өндірістен шыққан суармалы және суарылмайтын керамикадан жасалған олжалармен расталады.
Ескі қаланың орны жердің төрт бұрышына бағдарланған, ескі жоспары бойынша екі қабатты тікбұрышты төмпешік түрінде болып келеді. Төмпешік мұнара іздері бар үйінді топырақпен қоршалған. Қимасында тақтатастан жасалған қабырға қаланы қоршап тұрған, өзенге келіп қабысатын солтүстік бөлігінде ғана қоршау болмаған. Шахристан да кішігірім үйінді топырақпен қоршалған.
Қазіргі уақытта қорған дуалының оңтүстік бөлігі мен қамал бөлігі бұзылған. Қамалға дәл солай төмен үйінді топырақпен қоршалған шахристан келіп қабысады. Бір кездері ескі қала ежелгі керуен жолында маңызды рөл атқарған, ал қазір 6елгілі туристтік пункттердің бірі болып табылады.[1]
Зерттелуі
өңдеу1941 жылы Жамбыл археологиялық пункті (жетекшісі Г.И. Пацевич), 1947 жылы Оңтүстік Қазақстан археологиялық экспедициясы (жетекшісі А.Н. Бернштам), 2000 жылы Оңтүстік Қазақстан кешенді археологиялық экспедициясы (жетекшісі К. Байпақов, Д.И. Лобас) зерттеген.
Сипаты
өңдеуҚала орнының биіктігі 1 м, аумағы оңтүстігі 300 м, солтүстігі 285 м тікбұрышты төбе. Онда қорған қалдықтары мен мұнаралары жартылай дуал сақталған. Қазба барысында табылған саз балшықтан жасалған ыдыстарға қарағанда қаланы тұрғындар 6-13 ғасырларда мекен еткен.[2]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9
- ↑ Қ18 Қазақстан ғылымы: Энциклопедия./ Бас.ред. Б.Ө. Жақып. – Алматы: "Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2010. Т.2.– 544 бет. ISBN 9965-893-30-1