Тау-кен институты

Тау-кен институты, Д.А. Қонаев атындағы – мемлекеттік қазыналық кәсіпорын. ҚР Индустрия және сауда министрлігінің қарамағында. Институт 1944 ж. 6 желтоқсанда КСРО ҒА Қазақ бөлімшесінің құрамында құрылған.

Құрамында 16 лаборатория (қатты пайдалы қазылымдарды өндіру технологиясы теориясының негіздері, жер асты кен орындарын игеру технологиясы, тау қысымы, жер қойнауын игерудің арнайы тәсілдері, кен қазбаларын және кешендік жыныстарды жылжудан қорғау, жер асты кен жұмыстарын механикаландыру және роботтандыру, кен тастық аэрология, жер қойнауын кешенді игеру, т.б.), 2 бөлім (жобалық-құрастырылымдық және ақпараттық-патенттік), механикалық шеберхана мен тәжірибе полигоны бар. Тау-кен институтының негізгі ғылыми бағыты пайдалы қазылымдар қорын сақтайтын, тиімді, қауіпсіз және экологиялық жағынан таза технологиялар жасау; тиімді жұмыс істеуге арналған және пайдалы қазылымдардың табиғи және техногендік кен орындарын игерудегі кен байыту кешенін тұрақты жетілдіретін құрал-жабдықтар жасап шығару.

Институт ғалымдары “Гипротүстіметалл” кәсіпорнымен бірігіп жасаған этажды еріксіз қопарып қазу жүйесін өндіріске енгізу нәтижесінде Лениногор (Риддер) полиметалл комб-ның кеніштерінде кен өндіру 4 есеге артып, өнімнің өзіндік құрамынын екі есеге кемітті. Институттың кеңесімен 2000 – 02 ж. Батыс Жезқазған кеніштерінің құлау аймағынан құрамында 5 мың т мысы бар 440 мың т кен игерілген. Сонымен қатар кен массасын бұрғылауға, уатуға, тиеуге және тасуға арналған электр қуатымен жүретін кен машиналарының кешенін жасап, өндіріске енгізді. Кен өндіретін кәсіпорынның ішкі жүйесі және жұмыс процесін тиімді жоспарлау және басқару, бағалы кендері бар кен орындарының қорын компьютерлік технологиялар тәсілімен басқару, т.б. мақсатымен матем. модельдеу теориясының ғылыми негізі жасалды. Жер қойнауындағы металдарды ерітінділеуге арналған өндірудің жаңа ғылыми бағыты қалыптастырылды. Институт ғалымдарының ғылыми жұмыстарының нәтижелері шет елдерде де қолдау тауып, кейбіреулері өндіріске енгізілген.

Институт ғалымдары жаңа техника мен технологиялар жасауда 100-ден аса авторлық куәлік мен патентке ие болды (56-сы шетелдік).

Институтта Қазақстан ғылым академиясының академиясы: Д.Қонаев, А.Попов, Ө.Байқоңыров, Ш.Алтаев, Ш.Балғожин, Е.Рогов, корреспондент мүшелері: А.В. Бричкин, Ж.Қаңлыбаева, А.Мұстафина, Т.Ермеков, Ә.Мусин, техникалық ғылымдар кандидаты А.Жақыпбаев, В.Береза т.б. жұмыс істеді.