Темір (қала)
Темір – Ақтөбе облысы Темір ауданындағы қала (1928 жылдан), Темір қалалық әкімдігі орталығы.
| Қала | |
| Темір | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Облысы | |
| Ауданы | |
| Ауылдық округі | |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
49°08′ с. е. 57°07′ ш. б. / 49.133° с. е. 57.117° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 49°08′ с. е. 57°07′ ш. б. / 49.133° с. е. 57.117° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты |
1868 |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
2 214[1] адам (2023) |
| Сандық идентификаторлары | |
| Автомобиль коды |
04 |
Темір шекарасы
| |
 Ортаққордағы санаты: Темір | |
Басқа мағыналар үшін Темір (айрық) деген бетті қараңыз.Географиялық орныӨңдеу
Аудан орталығы – Шұбарқұдық кентінен шығысқа қарай 50 км жерде, өзімен аттас өзен бойында орналасқан.
ХалқыӨңдеу
ТарихыӨңдеу
Іргесі 1868 жылы әскери бекініс ретінде қаланған. 1869 жылы қазақ даласын басқару жөніндегі патша үкіметінің . Қалада осы жылы 99 үй, 913 адам тұрған, 2 дәрігерлік орын, бір кластық орыс-қазақ мектебі, қоғамдық кітапхана, пошта бөлімшесі, мешіт, шіркеу жұмыс істеген.
ЖәрмеңкеӨңдеу
1900 жылдан бастап маңызды сауда орталығы болды. Мұнда жылына 2 рет жәрмеңке өткізіліп тұрды. Саудагерлер Ташкент, Бұхара, Үфі, Орынбор, Қазан қалаларынан келіп тұрған.
Уезд кезіндеӨңдеу
1922 жылы құрамында 31 болыс болды. 1928 жылы аудан орталығына айналды. 1976 жылы тұрғыны 5,0 мыңға жуықтады. Қалада 1996 жылға дейін май зауыты, құрылыс мекемелері, ауданы тұрмыс қажетін өтеу комб, т.б. кәсіпорындар мен мекемелер болған. Уақытша Ережесіне сәйкес құрамында 17 болысы бар (қазіргі Темір, Ойыл, Байғанин, Мұғалжар аудандары) уезд орталығы болған
Ауыл шаруашылығыӨңдеу
Олардың негізінде Темірде шаруа қожалықтары, ӨК, ЖШС-лар ұйымдастырылды. Ірілері: “Қарақамыс”, “Балдысай”, “Темір”, “Толғанай”, “Қоныс” ЖШС-лары.
ИнфақұрылымыӨңдеу
Қалада Сақтаған Бәйішев атындағы орта мектеп, кітапхана, отбасылық-дәрігерлік амбулатория, фельдшер-акушерлік пункт, т.б. әлеуметтік-мәдени мекемелер орналасқан. Қала маңында Сырлытам бейіті, Ишан ата, Әндірдің мешіті, Темірдің өзінде Ахмет Қалпе мешіті бар.[2]
Ауыл суреттеріӨңдеу
ст.Темір. Жалпы көрінісі
ст.Темір.
ДереккөздерӨңдеу
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том