Тибет медицинасы

Тибет медицинасы – дәстүрлі медицина түрі. Тибет медицинасы Тибет жерінде 5–7 ғасырларда кең етек алған көне қытай және үнді медицинасы (Аюрведа саласы) жетістіктерінен бастау алады. Тибет медицинасы туралы алғашқы деректер 9 ғасырда санскриттен аударылған «Чжуд-ши» («Төрт баяндама») трактаттарында келтірілген және бұл еңбек осы күнге дейін Тибет медицинасын оқып-үйренуде өз маңызын жойған жоқ. Табиғаттағы барлық тіршілік иелерінің үш бастамадан (жел, сілекей, өт) құралатыны жөніндегі түсінік – Тибет медицинасының түп негізі болып табылады. Бұл заттар үнемі қозғалыста болады. Егер бұл заттардың арасындағы сәйкестік (гармония) бұзылмаса – физиологиялық норма, ал бұзылса – патология деп есептелінеді. Олардың өзара қатынасы әрбір адамның темпераменті мен мінез ерекшеліктерін анықтайды. Тибет медицинасымен емдегенде дәрігер ауруды «көруі, естуі және зерттеуі» қажет. Ауруды «сатымен жоғары көтерілу» әдісімен емдейді, яғни әуелі кеңес беру, одан кейін организмге қажетті диета тағайындау, дәрі беру, мұның бәрі көмектеспеген жағдайда ғана пышақ қолдану. «Чжуд-ши» трактатында 400-дей аурудың түрі мен олардан туатын 1616 жаңа аурудың түрі сипатталған. Ең қиыны бала мен әйелді емдеу екені атап көрсетілген. Ежелгі Тибетте дәрігерді қасиетті, киелі адам деп есептеген. Зерттеушілер Тибетте дәрі-дәрмекті пайдаланудың 2 кезеңін бөліп көрсетеді:

1. б.з. 1-мыңжылдығының басында тропиктік белдеуде орналасқан Үндістан мен Қытай дәрілері;
2. б.з. 1-мыңжылдығының ортасында жергілікті дәрілерді пайдалану.

Сол кезде Тибет дәрілерінің тізімі 1000-нан асып кеткен. Тибет медицинасының ең негізгі бөлімі – диететика (дұрыс және таза тамақтану). Әр түрлі жануарлардың еті (құстар, сүтқоректілер, тасбақа, жылан) көптеген ауруларды емдеуге пайдаланылды. Дұрыс, бір мезгілде тамақтанатын адамдарда ас қорыту, зат алмасу процесі жақсы жүретіні, соның нәтижесінде организм қалдықтары (үлкен дәрет, несеп, тер) организмнен толық шығатыны, ал мұның өте пайдалы екені насихатталды. Сонымен қатар ұйқы, демалу, жыныс қатынасы туралы да кеңестер беріледі. 13 ғасырда Моңғолия Тибет медицинасын толықтай қабылдады. Ал Қазақстанда Тибет медицинасын оқыту Дәрігерлер білімін жетілдіру институтындағы кафедрада, Халықаралық қазақ-түрік универитетінде (Түркістан қаласы) жүргізіледі.