Трасология

Трасология (фр. trace – із және грек. logos – ілім) — іздер туралы криминалистикалық ілім. Криминалистикалық техниканың құрамдас бөлігі. Адамның (аяғының, қолының, тістерінің, ерінінің, аяқ киімінің), жануарлардың, көлік құралдарының, қылмыс құралының іздерін, олардың пайда болу механизмін, із арқылы анықтау және салыстыру тәсілдерін зерттейді. Іздің пайда болу заңдылықтарын, із түсіруші және із қабылдаушы объектілердің қасиеттерін анықтайды.

Аяқ-киімнің ізі

Көліктің ізі

XX ғасырдың ортасынан бастап трасология әдістері археологиялық зерттеулерде қолданыла бастады. Археологиялық трасология — іздерді зерттеу арқылы адамның өткен кездегі іс-әрекетін тану әдісі: тастан, сүйектен, металдан немесе басқа материалдардан жасалған ежелгі құралдарда, сондай-ақ осы құралдарды қолдану іздері.

Трасология жүйесі

Трасологияда із қалдыратын объектілерді жіктеуге негізделген үш үлкен тармақ бар: адамның іздері (гомеоскопия), құрал-сайман іздері және көлік құралдарының іздері.

Трасология бөлімі дактилоскопия — адам саусақтарының тырнақ фалангтарының жастықшаларындағы өрнектері бойынша адамды идентификациялау әдісі туралы ғылым. Трасология алақандағы папиллярлық сызықтарды зерттеумен де айналысады. Саусақтардың папиллярлық сызықтары идентификацияның өте сенімді әдісі болып саналады, өйткені олар әр адам үшін жеке-дара және жеткілікті түрде тұрақты. Аяқ іздері адам қозғалысының бағыты мен қарқыны туралы, жүріс ерекшелігі, сондай-ақ аяқ киімнің ерекшеліктері туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ адамды тіс іздері бойынша идентификациялауға болады. Тырнақтардың іздері жеткілікті түрде айқын белгілерге ие емес, сондықтан олар идентификацияға жарамсыз, бірақ олар оқиғаның мән-жайы туралы ақпарат бере алады.

Механоскопия — бұзу құралдарының, өндірістік механизмдердің, құлыптардағы, пломбалардағы іздерді зерттеуге арналған трасологияның бір бөлімі. Оқиға орын алған жерде құрал іздерін зерттеу бұзу механизмін, қолданылған құралдың түрін, қылмыскерлердің саны мен физикалық сипаттамаларын, құралмен жұмыс жасауда белгілі бір дағдының болуын анықтауға мүмкіндік береді.

Егер іздерді көлік құралы (автомобиль, мотоцикл, велосипед дөңгелектері және тағы басқа) қалдырған жағдайда, із қозғалыс бағыты, көлік құралының түрі (маркасы) немесе оның жүріс бөлігі туралы сұраққа жауап беру үшін зерттеледі. Көлік құралының бөлінген бөлшектері де трасология объектісі болуы мүмкін (мысалы, әйнек сынықтары, бояу бөлшектері).