Туполев КБ

«Туполев» Конструкторлық Бюросы — авиациялық жобалаушы бюро, 1999 жылы құрылған ААҚ «Туполев» ішіне кіреді.

ААҚ «Туполев»
Түрі	Ашық Акционерлік Қоғам
Құрылды	1922
Орналасуы	Ресей: Мәскеу
Басты адамдары	Николай Савицких (генеральный директор)
Саласы	Авиақұрылыс
Өнімі	Азаматтық ұшақтар, Арнайы және әскери ұшақтар
Айналым	2458,537 млн руб. (2011)
Таза табыс	залал 56,554 млн руб. (2011)
Басшы компания	ОАО «ОАК»
Сайты	www.tupolev.ru

«Туполев» Мәскеудегі негізгі ғимараты

90 жыл жұмыс нәтижесінде Туполев КБ-сы 300 ден астам ұшу аппараттарының жобалары жасалған, 90 жобасы жүзеге асырылды, 40-тан астамы сериялы өндірілген. 18 мың ұшақ жасалған.

ААҚ «Туполев» ұшақтардың жасалуымен, өндіруімен, техникалық қызметпен, ұшақтарды жөндеуімен айналысады. Қазіргі уақытта компания жұмыстары екі негізгі бағытта жүруде: біріншіден компания Ту-204СМ ұшағын нарыққа жылжытуда, екіншіден Ту-214 ұшағының арнайы нұсқаларын тапсырыс берушілерге тапсыруда. Қолданыстағы ұшақтардың техникалық жөндеуі мен жақсарту жұмыстары және жаңа авиациялық соққы комлекстерінің жобалауы жалғастырылуда. 2009 жылдан бастап алыс авиацияның перспективалық авиациялық комплексі (АА ПАК) бойынша жұмыстар жүргізілуде.

Әлемдегі ең үлкен әскери бомбылаушы Ту-160 ұшағы Туполев КБ-сімен жобаланған

Туполев Ту-160, Энгельс RP105801

Тарихы

1909 жылы Мәскеу Патшалық техникалық училищесінде Николай Егорович Жуковский «Әуеде ұшу» лекциялар курсына оқып бастады және студенттік әуеде ұшу үйірмесін басқарды. Осы лекциялардың тыңдаушыларды арасында Андрей Николаевич Туполев те болған.

Жуковский мен оның студенттері әуе ғылымындағы жетістіктеріне сүйеніп, ұшақ құрылысының алдағы дамуына ғылыми-зерттеулік база керектігін түсінді. Осылай аэрогидродинамикалық институтты құру туралы ой пайда болды. Бұл ой В. И. Лениннің қолдауына ие болып, 1918 жылы ұшақ құрылысының ғылыми базасы — Орталық аэрогидродинамикалық институт құрылды (ОАГИ).

Институтты Н. Е. Жуковский басқарды, ал оның аға көмекшісі мен авиациялық бөлімнің бастығы болып А. Н Туполев тағайындалды. Өздерінің атқарған жұмыстарының арқасында институт ғылыми ұсыныстар беріп қана қоймай, елдегі авиациялық сала тікелей басқаруға да қатысып отырды. ОАГИ-да қрылған кезден бастап әр түрлі ғылыми бағыттар дамыды: жеңіл авиациялық құймалар мен оларды коррозиядан сақтау; авиациялық қозғалтқыштар туралы; авиациялық конструкцияларды беріктігі; ұшу сынақтарының әдістемелері мен т.б. Нәтижесінде осы ғылыми бағыттар болашақта мамандандырыған институттар ретінде жұмысын жалғасытарды; мысалы, Жалпыкеңестік авиациялық материалдар иституты (ЖАМИ), Орталық аваициялық моторқұрылысы институты, Ұшу-зерттеу институты (ҰЗИ).

1918 жылы ОАГИ-да Туполев басқарған инженерлік қызметтің негізі болған авиациялық бөлім құрылды. Бұл коллектив болашақ конструкторлық бюроларды негізі болатын.

Н. Е. Жуковский қайтыс болған соң, институт коллегиясын басқаруына А. Н. Туполев пен С. А. Чаплыгин тағайындалды. Олар ОАГИ-дің кеңейтілуі мен дамуы бағытындағы жұмыстарын жалғастырды. А. Н. Туполев негізгі болған конструкторлық қызметімен қоса эксперименталыд базаны құруға қатысты. Сол кездегі әлемдегі ең үлкен аэродинамикалық құбыр Т1 — ТП Туполев 1915 жылы жасаған сызба бойынша жасалды. Оның бастамасымен тәжірибелік бассайн-гидроканал, авиациялық конструкцияларды статикалық зерттеу зертханасы, ұшақтарды қолдану (эксплуатация), ұшу зерттеулері мен ұшақты ретке келтіру бөлімі (орыс. ОЭЛИД — отдел эксплуатации, летных испытаний и доводки самолетов) және т. б. бөлімшелер құрылды. Өмірінің соңына дейін Туполев ОАГИ мен басқа да институттардың эксперименталды базаларының дамуту жұмыстарына белсене қатысып келді.

1920-жылдары

Азаматтық соғыс кезінде Қызыл әскерге қалың қар арқылы әскер мен қару-жарақты тасымалдай алатын өздігінен жүретін құрылғылар керек болды. Еңбек пен Қорғаныс кеңесі (ЕҚК) Қызыл әскерге аэрошана жасап беру туралы ОАГИ-ға ұсыныс жасады. ОАГИ коллегиясы бұл ұсынысты қабылдады.

1921 жылы сырқатынан емделгеннен кейін ОАГИ-дің авиациялық бөліміне қайтып келген А. Н. Туполев осыған дейін жасалынған аэрошаналардың конструкциясына метал элементтерін енгізе бастады. Өзінің есептеулерімен Туполев аэрошана салмағының 20-30 %-ға кемігенімен қоса конструкциясының берік болатынын дәлелдеді. 1919—1920 жылдары жасалған алты шанаға метал шаңғы орнатылды. Осыдан кейінгі жылдары Туполев тұтас металдан жасалған аэрошаналарды жобалауды бастады, сонымен қатар ол комиссия алдында тұрған тұтас металдан жасалған ұшақ конструкциясына байланысты сұрақтарды да шешті.

Гидроұшақтар өндірісін маңызды деп тапқан А. Н. Туполев алюминийден жасалған металл бөлшектерін теңіз суы әсерінен болатын коррозиядан қорғау және су өткізбейтін қосылыстар технологиясын жасау сияқты қиын мәселелерді шешумен айналысты.

1921 жылы қазанда Туполевтің басшылығымен алғашқы ағаштан жасалған төрт орынды ГАНТ-1 глиссерінің құрылысы басталды. Оны кішігірім ағаш кемелерге сәйкес сызба бойынша жасады. Сол жылы қарашада Туполев глиссердің сынақтарын Мәскеу өзенінде өзі жасап өткізді.

Кейінрек толықтай металдан жасалған ГАНТ-2, елдегі алғашқы торпедалы катер ГАНТ-3, сосын ГАНТ-4 пен ГАНТ-5 (Г-5) жасалып шығарылды.

1922 жылы қазанда Халық Шаруашылығының Жоғарғы Кеңесі Госпромцветмет ұсынысы бойынша металдан жасалған ұшақтар жасау жұмыстары бойынша комиссия құру туралы шешім қабылдады, ал комиссия төрелігіне А. Н. Туполев тағайындалды. Кейінрек, КБ-ның 25-жылдық мерейтойы қарсаңында Туполев конструкторлық бюроның құрылған уақыты қылып 1922 жылдың 22 қазан күнін есептеуді ұсынған.

1922 жылы сәуірде ОАГИ-дің авиациялық бөлімінде бірорынды АНТ-1 ұшағының жобалау жұмыстары басталып кеткен болатын. АНТ-1 кішкентай спорттық араас конструкциялы еркін тасушы моноплан ретінде жасалынған болатын. АНТ-1 алғаш ұшуы 1923 жылы 21 қазанда болды.

Аэрошаналар, глиссерлер мен ұшақ конструкциясының элементтерін жасаудан жиналған тәжірбиенің арқасында Туполев өз жақтастарымен толықметалды АНТ-2 ұшағын жасап шығарды. Оны 1924 жылы 26 мамырда ұшқыш Н. И. Петров алғаш әуеге көтерді.

А. Н. Туполев АНТ-2-нің алғаш ұшуы туралы былай деген:

“

1924 жылдың 26 мамыр күні кеңестік авиация тарихында әділетті түрде ерекше белгіленуі керек. Бұл күні Орталық аэродромда түңғыш кеңестік толықметалды ұшақ алғаш рет әуеге көтерілді.

”

1925 жылы Туполевтің кезекті ұшағы — АНТ-3 (Р-3) екіорынды барлаушы ұшағының құрылысы бітті. Меңгерілген сериялық технология бойынша Р-3 (АНТ-3) ұшағының 100 данасы өндірілді. Осы кезден А. Н. Туполев конструкторлық бюросы мен ОАГИ халықаралық деңгейде танылды. АНТ-3 ұшағының Еуропа мен Жапонияға триумты сапарларынан кейін әлем КСРО-ның да металдан ұшақ жасай алатынын білді.

Кейінрек Туполев АНТ-4 екімоторлы бомбылаушы ұшағын жасап шығарды. Ұшақ монопланды сызбамен, қалың қанат профилімен және оған жүктелетін қозғалтқыштар мен жанармаймен жасалды. Әлемде алғаш рет А. Н. Туполев тәжірбие жүзінде қанат профилі құрылыс биіктігінен үлкен, қозғалтқыштары қанат ұштарында орналасқан еркінтасушы толықметалды монопланды жасау мүмкіндігін тек ғылыми түрде дәлелдеп қана қойған жоқ, сонымен қатар осындай ұшақты жасап шығарды. Он жылдан кейін осы сызба ауыр авиацияда қолданылатын негізгі сызбаға айналады, себебі ол ажродинамикалық жағынан ең жақсысы болды.

Үшмоторлы АНТ-9 Туполевтің ең алғаш жолаушы ұшағы болыды. Ол тоғыз жолаушыны тасымалдауға арналған болатын. «Крылья Советов» аталған сериялық ұшақтың бірі сегіз жолаушысымен Мәскеу-Берлин-Париж-Рим-Марсель-Лондон-Париж-Берлин-Мәскеу бағытында үлкен әуе сапары жасалынды. Сапар нәтижелері АНТ-9 ұшағының өзі санатындағы үздік шетелдік ұшақтарымен бәсекеле алатын бірінші дәрежелі ұшақ екенін көрсетті. Бұрыннан келе жатқан авиациялық журналдардың бірі — Flight АНТ-9 ұшағы туралы келесіні жазған: «Ұшақ конструкторлар мен Кеңестік Ресейге құрмет көрсетуде».

Тағы қараңыз

• Ту-160
• Ту-95

Сыртқы сілтемелер

• «Туполев» ААҚ ресми сайты Мұрағатталған 10 ақпанның 2007 жылы.