Түнеугүні

Түнеугүні Қазіргі түсінігіміздегі мағынасьі — бұдан бірнеше күн бұрын.

«Түнеугүнгі уәдесінде тұрса, Есенгелді бүгін біздің отарымызға келіп қалар» (Н. Ғабдуллин, Өмір күйі). ҚТҚЭС-інде «түнеугүні» сөзінің тәркініне талдау жүргізген автор, оның шыққан тегін тіліміздегі «ту» және «анау» сілтеу есімдіктерінің бірігуімен байланыстырады. Бұл пікірмен келіспеуіміздің басты себептері түркі тілдеріндегі басқа көптеген деректер арқылы дәлелденбек. Автор тілге тиек еткен В. Радлов сөздігіне бізде жүгінейік. Қазан татарлары тілінде «түне» — кеше; «түнегі»—кешегі; «түнегін (түне + күн)»—кеше мағыналарын түсіндірсе, сағайларда «түне»— 1, кеше; 2. ертеде, бұрын; «түнзгін (түне>күн)»—кеше мағыналарын береді. Енді басқа түркі тілдеріне зер сала келгенде: құмықтарда — тюнегюн, ноғай тілінде — туьнеғуын, туваларша — дүүн тұлғалы сөздер де қазақ тіліндегі «кеше» мағынасында жұмсалады. Осыларды жинақтай келгенде, «түнеугүнгі» сөзіміздің алғаш екі түбір екендігі, біріншісі, «кеше» мағынасындағы «түне», екіншісі, «күн» ұғымындағы «гүн» екендігі тайға таңба басқандай айқындала, анықтала түседі. Сезбе-сез түсіндірсек, «түнеугүні» — «кешегі күн» -мен мағыналас. Оның тіліміздегі қазіргі мағынасы — уақыт өтіп, қоғам дамуымен бірге езгеріске түскен түрі. Тілімізде мұндай жағдай болатынын қазіргі қолданып жүрген «кеше» тұлғасының қатысымен де дәлелдеу қиын емес. Мысалы, бұдан кеп бұрын өткен оқиғаны көрсетуде де «кешегі күні» тіркесінің бейнелеп көрсету мақсатымен қолданылып жүргенін жиі естиміз, көреміз.