Тұз күмбездері

Тұз күмбездері - тұз тектоникасы әсерінен платформалардың ірі ойыстары мен бөктерлік ойпаңдарында қалыптасатын құрылым.

Тұз күмбездері тұз массаларының жоғары қарай “ағуы” нәтижесінде қалыптасқан тұзды массив (шток) және дөң тәрізді көтерілген беткі тау жыныстары құрылымынан тұрады. Олардың дөңгелек және сопақша келген түрлері болады. Ауданы 1 км²-ден 100 км²-ге дейін, биіктігі 100 м-ден бірнеше км-ге, ал тұз бетіндегі тау жыныстарының еңістігі 10-тан 60 – 70-қа дейін жетеді.

Басты түрлері:

• сақталған (жабық) тұз күмбездерінде тұз ядросы беткі тау жыныстары кешенін тесіп өтпейді;
• бұзылған тұз күмбездеріндегі беткі тау жыныстарын тұз ядросы тесіп өтеді;
• шайылған тұз күмбездері тұз массасының өсуінен немесе аймақтық жер қыртысы көтеріліп, эрозияға ұшырауынан пайда болады;
• таяз Тұз күмбездерінде беткі тау жыныстары жұқа (1500 м-дей) болып келеді.

Сақталған тұз күмбездері ембілік, украиналық және солтүстік америкалық болып бөлінеді. Қазақстанның Каспий маңы синеклизасы өңіріндегі тұз күмбездері сақталған типке жатады.