Төлегетай-Қылышты ата кешені

Төлегетай-Қылышты ата кешені – Қызылорда облысының республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері тізіміне енген орта ғасырлық ескерткіш. Қазақстанның жалпыұлттық сакралды нысандар тізімінде.

Төлегетай-Қылышты ата кешені
Жалпы мәлімет
Статусы	Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші
Түрі	қала құрылысы және сәулет
Орналасуы	Қызылорда облысы, Жаңақорған ауданы
Жөнделген уақыты	1992 ж., 2005-2008 жж.
Биіктігі	4,5 м
Ғимараттың ішкі ауданы	6х6 м (ауданы)
Дизайны мен құрылымы
Сәулетшісі	Б. Ибраев

Орналасқан жері

Жаңақорған ауданы, Әбдіғаппар ауылынан оңтүстікке қарай 7-8 км жерде орналасқан.

Кезеңі

ХІ-ХІІ ғғ.

Кесене сипаты

Төлегетай бабаның бұрынғы кесенесі құлап, ұрпақтары 1992 жылы ақ қыштан өріп, темір қаңылтырлы кесене тұрғызған. Кесененің ауданы 6х6 м, биіктігі 4 м болған. Кешен танымал батырлар Төлегетай-Қылышты ата жерленген жерде 1992 жылы тұрғызылған. Авторы – сәулетші Б Ибраев.
2005-2008 жылдары ұрпақтарының демеушілігімен 2 күмбезді, 4 мұнаралы, 8 сынтасты керемет кесене қайта тұрғызылды. Кешен күйдірілген кірпіштен қаланып, ішкі құрылысы мрамордан жасалған. Қазіргі жағдайы өте жақсы, зиярат етушілерге жағдай жасалынған, айналасы абаттандырылып, гүл егілген. Қорғау тақтасы орнатылған.

Тарихи деректер мен аңыздар

Төлегетай баба туралы ең алғаш қалам тербеген адам – кезінде Орта Азия халықтарына танымал, Қазан төңкерісінің алғашқы жылдарында Түркістан автономиясының бас министрі болған Мұхаметжан Тынышбаев. Төлегетай Сүйінішұлы (шамамен XV ғасырда өмір сүрген) тарихи тұлға. Найманның шөбересі (Найманнан – Белгібай, одан – Сүйініш, одан – Төлегетай). Төлегетай баба өз заманында қол бастаған батыр, елдің қамын жеп, бірлігін ойлаған қайраткер болған. Қазақ даласында жеке ұлыс болып қалыптасқан наймандарды Төлегетай батыр билеген. Кейіннен кіші ата ру атынан шыққан Қаракерей, Матай, Садыр, Төртуыл – Төлегетайдың немерелері.
Үзінді деректерге сәйкес, Төлегетай баба – найманның ақсүйектер әулетінен шыққан. Наймандар жерді бөліп алғаннан кейін, Төлегетайдың үлесіне Сырдарияның сол жағалауындағы Өзкент қаласы тиеді. Бұл аймақтарда Төлегетай дана атанып, Қылышты батырмен танысады. Олардың достығы, құрметі мен бір-біріне деген сыйластығы ұрпақтарына үлгі боп қалды.
Қылыштың әкесі – атақты қажы Камаладдин, ал анасы – Қырөзкент қаласының билеушісінің қызы. Қылышты жігіт болғанда, оған көктен аян беріледі – көктен қылыш пен жылқы түседі. Сол кезден бастап Қылышты жылқысы желден де жүйрік, ал қылышы күннің сәулесіндей өткір жеңілмейтін жауынгер атанды.