Фзули, Шәмси, Сәйхали

«Фзули, Шәмси, Сәйхали...» — Абайдың 1855- 81 ж. аралығында жазған өлеңі. Ақын шығармаларының 1933 жылғы жинағында өлеңнің шығарылған уақыты 1858-59 ж. деп көрсетілген. Көлемі 4 тармақты бір шумақ. Зерттеушілердің деректеріне қарағанда 14 жастағы жасөспірім Абай Семейдегі Ахмет-Риза медресесінде оқып жүргенде жазған сияқты. Шынында да ақынның шығыс тілі мен әдебиетін дендей оқып, Шығыстың ұлы философ-ақындарының классик. туындыларымен барынша тереңірек танысатын шағы осы кезең. Сыры мол, құпиясы кеп өлең өнерін аңсап, сол бір тылсым әлемге барар жол іздеген жас ақын езі шығармаларын құмарта оқып, таусылмас нәр алған шығыс ғұламаларын әулие тұтып, медет тілейді, ақындық жолдағы жебеушім болыңдар деген ниет аңғартады. Осынау айналдырған 4 жол өлең жас Абайдың өнер, білім, талап қуған шағының өзінде-ақ, өлеңнің Фзули, Шәмси, Сәйхали, Науаи, Сағди, Фирдауси, Хожа Хафиз сияқты ұлы шеберлері туындыларымен жақсы таныс болғанын аңғартады. Бұл жолдардан жас ақынның өлең өнерінде алғашқы кезеңде сол езі сыйынған ақындар нақышын үлгі тұтқаны көрінеді. Тек шығыс ғұламаларында сөз құрауға деген құмарлық байқалады. Бір шумақ өлеңде бір ғана «бер» деген қазақ сөзі келтірілген. Бұл Абайдың ақындық жолының алғашқы кезеңіне тән қасиет. Өлең алғаш рет ақын шығармаларының 1933 жылғы толық жинағына енгізілді. Кейінгі басылымдарында ешқандай текстол. өзгеріс байқалмайды. Өлең орыс тіліне аударылған.

Өлең

Фзули, Шәмси, Сәйхали,

Науаи, Сағди, Фирдауси,

Хожа Хафиз – бу һәммәси

Мәдәт бер я шағири1 фәрияд2.

1 - Шағири (арабша) – ақын.

2 - Фәрияд (парсыша) – теңдесі жоқ, асыл.