Франций

Франций (лат. Francіum; Fr) — элементтердің периодтық жүйесінің X тобындағы хим. элемент, ат. н. 87, ат. м. 212; ат. м. 217-ден 224-ке дейін болатын 9 радиоактивті изотопы белгілі. Ең ұзақ өмір сүретін изотопы 223F (Т^1/2=21,8 мин). Оны француз ғалымы М.Пер ашқан (1939).

87 Радон ← Франций → Радий Cs ↑ Fr ↓ Uue Периодическая система элементов 87Fr
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі	Франций, 87
Топ типі	Сілтілік металдар
Топ, период, блок	1-топ: сутегі және сілтілік металдар, 7, s
Атомдық масса (молярлық масса)	[223] 223,0197 м. а. б. (г/моль)
Электрондық конфигурация	[Rn] 7s1
Қабықшалар бойынша электрондар	2, 8, 18, 32, 18, 8, 1
Атом радиусы	290 пм
Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус	260 пм
Ван-дер-Ваальс радиусы	348 пм
Ион радиусы	(+1e) 179 пм
Электртерістілігі	0,7 (Полинг шкаласы)
Электродты потенциал	Fr←Fr+ −2,92 В
Тотығу дәрежелері	+1 (Қатты негіз оксиді)
Иондалу энергиясы (бірінші электрон)	393 кДж/моль (эВ)
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза	Қатты дене
Тығыздық (қ.ж.)	2,3—2,5 г/см³
Балқу температурасы	18—21 °C
Қайнау температурасы	640—660 °C (910—930 К)
Сыни межелі	(есептелген) 1980 ± 50 К, ? МПа
Балқу жылуы	~2 кДж/моль
Булану жылуы	~65 кДж/моль
Молярлық жылусыйымдылық	31,6 Дж/(K·моль)
Қаныққан бу қысымы P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000 T (К) 404 454 519 608 738 946
Жай заттың кристаллдық торы
Тор құрылымы	кубтық көлемдік орталықтанған
Басқа да қасиеттері
Магниттік құрылымы	Парамагнитті
CAS нөмірі	7440-73-5

Франций Fr

Тығызд. 2,3 — 2,5 г/см³, балқу t 18 — 21°С, қайнау t 640 — 660°С, ерітінділерінде сілтілік металдар сияқты және кристалдану кезінде цезий тұздарымен бірге тұнады. Басқа элементтерден экстракция немесе хромотография әдісі арқылы бөліп алады. Тұрақты тотығу дәрежесі +1, химиялық қасиеттері цезий элементіне ұқсас. 227Ас изотопын анықтау үшін және қосылыстары медицинада қолданылады.

Франций — ең сирек элементтердің бірі. Жер қыртысында үнемі бар элементтердің арасында астат аз мөлшері бар. Барлық табиғи франциялар радиогенді болып табылады, оның радиоактивті ыдырауы уран-235 және торий-232 ыдырауының аралық өнімдері ретінде франция Жаңа атомдарының бір мезгілде пайда болуымен өтеледі. Жер қыртысындағы франция жалпы құрамы 340 граммға бағаланады.

Табиғатта кездесуі

Франций - сирек кездесетін элементтердің бірі. Жер қыртысында үнемі болатын элементтердің ішінде тек астатиннің мөлшері төмен. Барлық табиғи франций радиогендік болып табылады, оның радиоактивті ыдырауы уран-235 және торий-232 аралық ыдырау өнімдері ретінде жаңа франций атомдарының бір мезгілде пайда болуымен өтеледі. Жер қыртысындағы Францияның жалпы мөлшері 340 граммға бағаланады.