Халифа-түл-Мәсіх

Халифа-түл-Мәсіх (араб.: خليفة المسيح‎‎‎; урду: خلیفہ المسیح‎; қазақша аудармасы «Мәсіхтің Мұрагері» немесе «Мәсіхтің ісін жалғастырушы Орынбасары»), кейде жәй ғана халиф делінеді, - ол, бүкіл әлемдік Ахмадия Мұсылман Жамағатының рухани басшысы және Мырза Ғұләм Ахмед Қадианидің ісін жалғастырушы орынбасары болып табылады. Ахмадия Мұсылман Жамағатының сенімі бойынша, Халифа-түл-Мәсіхті Құдайдың өзі таңдайды. Жамағат мүшелері оны «Амирүл-муминин» (яғни, Мүміндердің әміршісі) деп атайды. Қазіргі уақытта Халифа-түл-Мәсіх лауазымы Мырза Масрур Ахмедке тиесілі.

Мырза Ғұләм Ахмед қайтыс болған соң, оның орынбасарлары Ахмадия жамағатын Қадианнан басқарып отырды. 1947 жылға дейін Қадиан елді мекені жамағаттың орталығы болды. Пәкістан мемлекеті құрылған кезде Ахмадия жамағатының орталығы Рабваға ауыстырылды. Рабва қаласы, Пәкістанда, 1948 жылы Ахмадия жамағаты сатып алған жерге жаңадан тұрғызылған қала болатын. 1984 жылы Пәкістан үкіметі №ХХ-ші қаулысын қабылдады, бұл қаулы бойынша Халифа-түл-Мәсіх өз міндетін атқара алмайтын болды. Сол бір заманда Хилафат институтына (яғни, Уәделенген Мәсіх әрі Имам Мәһдидің (ісін жалғастыратын) Орынбарлықтың рухани Институтына) қауіп төне бастады. Сол себепті Төртінші Халифа-түл-Мәсіх Мырза Таһир Ахмед Пәкістаннан көшіп, Англияның Лондон қаласына қоныс тепті. Осылайша, Ахмадия Мұсылман Жамағатының басты орталығы уақытша Лондонға, «Әл-Фазыл» мешіті тұрған жерге ауыстырылды.^[1]

Қысқаша шолу

Ахмадия жамағаты мүшелерінің сенімі бойынша, Ахмадия хилафаты – ізгілікті Хилафаттың ("Хулафаур-Рашидин") қайта жаңғырған түрі. Олардың пікірі бойынша, ізгілікті Хилафат Мырза Ғұләм Ахмедтің келуімен қайта орнатылған^[2], өйткені ол, ахмади-мұсылмандарының сенімі бойынша, үмметке уәде етілген Мәсіх әрі Имам Мәһди болғанды. Ахмадилердің айтуы бойынша, осы тақырыпқа қатысты Құран аяттары мен көптеген хадистердегі мәліметтерге сай, Халифатты орнату ісі - тек Алла Тағаланың құзырындағы іс. Бұл, Алланың қалауына мойынсұнған, әрі Құдайдың Бірлігін нығайтқан, әрі ізігі амалдар жасаған пенделеріне берілген Құдайдың нығметі болып саналады. Ал кімде кім, Алланың қалауынсыз, тек адами күш-ынталарына сүйеніп, өз араларынан Халифті сайлау арқылы Халифат орнатуға талпынатын болса, Алла Тағала оларға ұзақ жетістік әсте бермейді. Олардың тағдыры жалған пайғамбарлар мен олардың жақтастарының тағдырын қайталайтын болмақ.

Ахмадилердің пайымы бойынша, Халифке әлбетте мемлекет басшысы болу міндет емес. Халиф, ең бірінші кезекте, исламды нығайту және оны жер жүзіне тарату мақсатында, сонымен қатар Мұхаммед пайғамбардың ﷺ орнатқан әлемдік үмметі аясында жоғарғы рухани және ахлақтық қағидаттарды жандандыру үшін қызмет ететін рухани-діни лауазым. Өйткені, Мұхаммед пайғамбардың ﷺ өзі, жәй ғана саяси лидер болып қойған жоқ, ол бірінше кезекте – діни лидер болған. Егер Халифке мемлекет басшысы болып қызмет ету міндеті жүктелетін болса, онда бұл, оның Халиф ретіндегі жалпы функциясына тек қосымша міндет болып қосылады.^[3]^[4]

Ахмади-мұсылмандарының сенімі бойынша, Алла Тағаланың берген уәдесіне сай, Хилафат, олардың ізгіліктігі мен Құдайға деген имандарына қарай, Қиямет күніне дейін жалғасын таппақ. Бүкіл Жамағаттың өркендеуі үшін, Халиф бірлік пен қауіпсіздікті қамтамасыз етеді және ахлақи бағыт-бағдар береді. Халиф өзінің міндетін "Шура" (кеңес беру органының) мүшелерімен ақылдасу негізінде атқарады. Дегенмен, ол кеңес мүшелерінің пікірлерін қабылдауға міндетті емес. Халифа-түл-Мәсіх барлық діни және ұйымдастырушылық сұрақтарды шешуге өкілетті. Ол Құран мен Сүннетке сай шешім шығарып, әрекет етуіге міндетті.

Қудрату-с-Санийя (Құдай құдіретінің екінші көрінісі)

Ахмадилердің пікірі бойынша, Уәделенген Мәсіхтің Халифалық тізбегі Құдай құдіретінің екінші көрінісі болып табылады екен. Бұл жайында Мырза Ғұләм Ахмед өзінің «Әл-Уәсийят» атты өсиет кітабында былай деп жазады^[5]:

О, қымбатты жандарым! Байырғы заманнан бері Құдай Тағаланың сүннетінде (яғни, әдетінде) келесідей әрекет бар, Ол, қарсыластардың екі түрдегі жалған қуаныштарын жоқ қылу үшін, өз құдіретінің екі көрінісін паш етеді. Демек, Құдай Тағала өзінің байырғы әдетінен кенеттен бас тартады деуге негіз жоқ. Сондықтан, айтқандарыма бола қайғы жұтпаңдар, жүректеріңді мұң баспасын. Сендерге Құдайдың құдіретінің екінші көрінісін көру өте маңызды, бұл сендер үшін берекелі болмақ, өйткені оның көрінісі мәңгілік және Қиямет күніне дейін оның тізбегі үзілмейді. Бұл, екінші құдіреттің көрінісі, мен кетпейінше келмейді. Мен (өмірден) қайтқанда, Құдай сендерге өзінің құдіретінің екінші көрінісін жібереді, бұл көрініс, «Барахийн-и-Ахмадия» атты кітапта Құдай Тағаланың берген уәдесіне сай, сендермен мәңгі қалмақ. Бұл уәде маған қатысты емес, сендерге қатысты берілген. Құдай Тағала маған былай деген: «Мен, Қияметке дейін, сенің ізбасарларыңның Жамағатына жеңіс беремін». Сондықтан, менімен қошайтысар күннің келуі маңызды, өйткені содан кейін сендерге мәңгілікке берілген уәде күні келіп орнығады.

— «Әл-Уәсийят»

Дегенмен, «Лахорлық Ахмадия қозғалысы» деген атаумен белгілі тағы бір ахмадилік топ бұл ұстанымды жақтамайды. Олардың пайымы бойынша, дәл осы кітапта сипатталған жетекшілік жоғарғы кеңеске бағынуы керек.

Құран мен хадистердегі негіз

Ахмади-мұсылмандарының сенімі бойынша, Құранда Құдай Тағала ізгілікті адамдар үшін Өзінің халифасын тағайындауға уәде берген. Бұған қатысты, Құранның Нұр сүресінде^[6] былай делінген:

«Алла сендерден иман келтіріп, ізгі іс істегендерге; өздерінен бұрынғы өткендердей жер жүзіне мұрагер (араб.: халифа) қылуды уәде етті. Сондай-ақ олар үшін өзі разы болған дінін нығайтып, қауіп-қатерден кейін бейбітшілікке айналдырады. Олар, Маған құлшылық қылады. Маған еш нәрсені серік қоспайды. Кім бұдан кейін қарсы келсе, міне солар, бұзақылар».

— Құран Кәрім, Нұр сүресі (24), 55 аят.

Ізгілікті Хилафаттың қайтадан қалпына келуі жайындағы Мұхаммед пайғамбардың ﷺ көріпкелдігі «Мұснад Ахмедте»^[7] баян етілген.

«Пайғамбарлық сендерде Алланың қалаған уақытына дейін сақталады. Сосын Алла Тағала оны алып алады да, пайғамбарлық жолмен басталатын халифат орнатады, ол Алланың қалаған уақытына дейін сақталады; сосын Алла бұл игілікті де алып алады; сосын күшті-мықты патшалықтың дәуірі келеді, ол Алланың қалаған уақытына дейін сақталады, сосын Алла бұл патшалықты да алып алады, сол кезде қатыгез және зұлым биліктің уақыты келеді, содан кейін қайтадан пайғамбарлық жолмен басталатын халифаттың дәуірі орнайды. Содан кейін (Алланың Елшісі ﷺ) үн қатпады».

Сайлау жүйесі

Ахмадия Мұсылман Жамағатының сенімі бойынша, Хилафат институты атадан балаға мирас болып қалатын жүйе емес, дегенмен, әзірге Бірінші Халифтен басқа, барлық Халифтер Мырза Ғұләм Ахмедтің тікелей ұрпақтары болып келеді. Сайлау комиссиясының мүшелері дауыс беру арқылы Халифті сайлайды. Бұлайша сайлаудың түрін Мырза Бәшируддин Махмұд Ахмед орнатып кеткен. Халифтің тірі кезінде, сайлау комиссиясының мүшелері оның жетекшілігінде болады. Алайда, Халиф қайтыс болған соң, сайлау комиссиясының мүшелері тәуелсіз органға айналып, Уәделенген Мәсіхтің келесі Халифін (Орынбасарын) сайлайды. Сайлау кезінде Халиф болуға лайықты адамдардың есімдері ұсынылады, сол кезде сайлау комиссиясының мүшелері қолдарын көтеріп, ұсынылған есімдерге дауыстарын береді.

Ахмадия Мұсылман Жамағатының Халифтері

Рухани лауазымы және есімі	Өмір сүрген кезі	Басшылық еткен кезі	Қосымша деректер
Халифа-түл-Мәсіх I. Хәкім Мәулви Нұруддин	1841—1914	1908—1914	Мырза Ғұләм Ахмедтің көрнекі серіктесі, ол исламды насихат ету үшін Ұлыбританияға алғаш миссионерлерді жіберген. Сондай-ақ ол жамағаттың ішкі келіспеушіліктерін сәтімен шеше білген.^[8]^[9]^[10]
Халифа-түл-Мәсіх II. Мырза Бәшируддин Махмұд Ахмед	1889—1965	1914—1965	Мырза Ғұләм Ахмедтің ұлы, 25 жасында Халиф болып сайланған. Ахмадилердің пайымы бойынша, ол, Құдай Тағаланың Мырза Ғұләм Ахмедке беремін деп «уәде еткен ұлы». Ол Ахмадия Мұсылман Жамағатының ұйымдық құрылымын құрастырған және Үндістан субконтинентінен тысқары жерлерде уағыз-насихат жүргізу жұмыстарын кеңінен қолға алған.^[11]^[12]
Халифа-түл-Мәсіх III. Мырза Нәсир Ахмед	1909—1982	1965—1982	Бұл кісі, Пәкістанның Ұлттық ассамблеясында Ахмадия жамағаты тарапынан сөз сөйлеген. Ол, Пиреней түбегінен мұсылмандар қуылған заманнан 750 жыл өткен соң, Испанияда тұрғызылған ең алғашқы мешіттің ірге тасын қалаған.^[13] Ол, Ахмадия Мұсылман Жамағатының негізін құрған Мырза Ғұләм Ахмедтің көрген аян-түстерін, уахиларын және әңгімелерін жинап топтастырған.^[14].
Халифа-түл-Мәсіх IV. Мырза Таһир Ахмед	1928—2003	1982—2003	Бұл кісі, Ахмадия жамағатына қатыгез қудалаушылық заманында басшылық еткен. Жамағаттың орталығын уақытша Рабвадан Лондонға көшірген. Ең алғашқы мұсылмандық жерсерікті «МТА International» арнасын (яки, Мұсылмандық Ахмадия Телеарнасын) іске қосқан.^[15]
Халифа-түл-Мәсіх V. Мырза Масрур Ахмед	1950-	2003- осы уақытқа шейін	Бұл кісі, жамағатқа, қазіргі әлем жұртшылығы Исламға үрке қараған заманда басшылық етіп келеді. Ол татулық орнату мақсатында бейбіт түрдегі конференциялар мен симпозиумдарды жиі өткізеді. Біртектес «МТА-2» және «МТА-3 әл-Арабия» жерсерікті арналарын іске қосқан.^[16]

Хилафаттың жүзжылдығы

Ахмадия Хилафатының 100 жылдығына арналған эмблема. Үстінде арапшадан аударғанда: "Алла сендерден иман келтіріп, ізгі іс істегендерге; өздерінен бұрынғы өткендердей жер жүзіне мұрагер қылуды уәде етті" -деп жазылған.

2008 жылдың 27 мамырында, Ахмадия мұсылман жамағатының мүшелері Ахмадия Хилафатының жүзжылдық мерейтойын атап өтті.^[17] Осыған орай, Лондонның (Англия) «Эксел» орталығында өткен Ахмадия жамағаты мүшелерінің үлкен жиналысында Хазірет Мырза Масрур Ахмед үндеу жасады. Сол жерде халықаралық масштабта барша әлемде тұратын ахмади-мұсылмандарының адалдық анттын беру рәсімі орыналды.^[18]^[19] Бұл рәсім МТА International (Эм-Ти-Эй интернейшнл) жерсерікті арнасы арқылы дүниежүзіне көрсетілді, және рәсім Мырза Ғұләм Ахмедтің туған жері Қадианмен (Үндістан)және Рабвадағы (Пәкістан) екінші орталықтарымен тікелей қосылған телемост түрінде болды.^[20]^[21]^[22]

Дереккөздер

↑ Khilafat, the Successorship of Prophethood — The Guided Khilafat — Khilafat-e-Ahmadiyya
↑ Хилафат начатый путём Пророчества. youtube.com
↑ http://www.alislam.org/library/books/Khilafat-e-Rashida.pdf Khilafat-e-Rashidah
↑ http://www.alislam.org/egazette/updates/the-islamic-khilafat-its-rise-fall-and-re-emergence/ The Islamic Khilafat — Its Rise, Fall, and Re-emergence
↑ Ahmad Ghulam The Will.
↑ A Passage from the Quran on Khilafat.
↑ Prophecy of the Holy Prophet Muhammad.
↑ Hazrat Al-Haaj Hakeem Maulana Nooruddin
↑ Review of religions — V75 p172 1980 „The Promised Messiah passed away in 1908 and was succeeded by his foremost votary and closest companion, Hazrat Hafiz Haji Hakim Maulvi Noor-ud- Din as Khalifa-tul Masih I. After his death in 1914, the Promised Son of the Promised Messiah…“
↑ Hazrat Al-Haaj Maulana Hakeem Nooruddin (1841-1914)
↑ Hazrat Mirza Bashir-ud-Din Mahmood Ahmad (1889-1965)
↑ https://www.alislam.org/library/mahmood1.html
↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Basharat_Mosqu
↑ https://www.alislam.org/library/nasir1.html
↑ Muslim Television Ahmadiyya (MTA) Live Streaming
↑ MTA International | MTA3 Al-Arabia daily program schedule
↑ Independent Мұрағатталған 24 сәуірдің 2009 жылы., UK - 27 мамыр 2008
↑ Centenary Khilafat Ahmadiyya1908 – 2008. Мұрағатталған 10 қазанның 2012 жылы. The Message from Hadhrat Mirza Masroor Ahmad Khalifatul Masih V.
↑ Столетие Ахмадийского Хилафата (27.05.2008). Церемония обета верности. youtube.com
↑ Return of the Caliphate Мұрағатталған 19 қыркүйектің 2008 жылы., Times Online, 27 мамыр 2008
↑ Times Online Мұрағатталған 5 қазанның 2011 жылы., UK - 26 мамыр 2008
↑ Birmingham Post Мұрағатталған 29 ақпанның 2012 жылы., UK

[1] Khilafat, the Successorship of Prophethood — The Guided Khilafat — Khilafat-e-Ahmadiyya

[2] Хилафат начатый путём Пророчества. youtube.com

[3] ttp://www.alislam.org/library/books/Khilafat-e-Rashida.pdf Khilafat-e-Rashidah

[4] ttp://www.alislam.org/egazette/updates/the-islamic-khilafat-its-rise-fall-and-re-emergence/ The Islamic Khilafat — Its Rise, Fall, and Re-emergence

[5] Ahmad Ghulam The Will.

[6] A Passage from the Quran on Khilafat.

[7] Prophecy of the Holy Prophet Muhammad.

[8] Hazrat Al-Haaj Hakeem Maulana Nooruddin

[9] Review of religions — V75 p172 1980 „The Promised Messiah passed away in 1908 and was succeeded by his foremost votary and closest companion, Hazrat Hafiz Haji Hakim Maulvi Noor-ud- Din as Khalifa-tul Masih I. After his death in 1914, the Promised Son of the Promised Messiah…“

[10] Hazrat Al-Haaj Maulana Hakeem Nooruddin (1841-1914)

[11] Hazrat Mirza Bashir-ud-Din Mahmood Ahmad (1889-1965)

[12] ttps://www.alislam.org/library/mahmood1.html

[13] ttp://en.wikipedia.org/wiki/Basharat_Mosqu

[14] ttps://www.alislam.org/library/nasir1.html

[15] Muslim Television Ahmadiyya (MTA) Live Streaming

[16] MTA International | MTA3 Al-Arabia daily program schedule

[17] Independent Мұрағатталған 24 сәуірдің 2009 жылы., UK - 27 мамыр 2008

[18] Centenary Khilafat Ahmadiyya1908 – 2008. Мұрағатталған 10 қазанның 2012 жылы. The Message from Hadhrat Mirza Masroor Ahmad Khalifatul Masih V.

[19] Столетие Ахмадийского Хилафата (27.05.2008). Церемония обета верности. youtube.com

[20] Return of the Caliphate Мұрағатталған 19 қыркүйектің 2008 жылы., Times Online, 27 мамыр 2008

[21] Times Online Мұрағатталған 5 қазанның 2011 жылы., UK - 26 мамыр 2008

[22] Birmingham Post Мұрағатталған 29 ақпанның 2012 жылы., UK

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]