Уинстон Черчилль

Сэр Уинстон Леонард Спенсер-Черчилль (ағылш. Sir Winston Leonard Spencer-Churchill, (30 қараша 1874 жыл, Бленһайм, Оксфордшир Англия – 24 қаңтар 1965 жыл, Лондон, Англия) — көрнекті британиялық мемлекет қайраткері, екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Құрама Патшалыққа жүргізген жетекшілігі арқылы белгілі. 1940-1945 және 1951-1955 жылдары Құрама Патшалықтың премьер-министрі қызметін атқарған, сонымен бірге көрнекті саясаткер, шешен, әскери офицер, тарихшы, Нобель сыйлығына ие болған жазушы және әуесқой суретші ретінде де танымал.

Сэр Уинстон Леонард Спенсер-Черчилль
Лауазымы
Ту Құрама Патшалықтың премьер-министрі
1951 жылғы қазанның 26-сы — 1955 жылғы сәуірдің 7-сі
Монарх	VI-шы Георг II-ші Елизавета
Ізашары	Клемент Эттли
Ізбасары	Энтони Иден
1940 жылғы мамырдың 10-ы — 1945 жылғы шілденің 27-сі
Монарх	VI-шы Георг
Ізашары	Невилл Чемберлен
Ізбасары	Клемент Эттли
Қазынашылық канцлері
1924 жылғы қарашаның 6-сы — 1929 жылғы маусымның 4-і
Премьер-Министр	Стэнли Болдуин
Ізашары	Филип Сноуден
Ізбасары	Филип Сноуден
Ту Ішкі істер министрі
1910 жылғы ақпанны 19-ы — 1911 жылғы қазанның 24-і
Премьер-Министр	Герберт Герни Асквит
Ізашары	Герберт Гладстоун
Ізбасары	Реджинальд МакКенна
Өмірбаяны
Партиясы	консервативті (1900–1904, 1924–1964) либералды (1904–1924)
Мамандығы	Парламент мүшесі, әскери, жазушы
Азаматтығы	британиялық
Діні	англикан
Дүниеге келуі	30 қараша 1874 (1874-11-30) Бленһайм, Оксфордшир Англия
Қайтыс болуы	24 қаңтар 1965 (1965-01-24) (90 жас) Гайд парк, Лондон, Англия
Жерленді	Әулие Мартин шіркеуі, Блейдон
Жұбайы	Клементин Черчилль
Балалары	ұлы: Рэндольф қыздары: Диана, Сара, Маригольд және Мэри
Марапаттары	Әдебиет саласындағы Нобель сыйлығы (1953)

Өмірбаяны

Уинстон Черчилль 1874 жылдың 30 қарашасында Blenheim сарайы, Мальборо герцогтардың (Спенсер әулеті) атақонысы Бленһайм сарайында (Оксфордшир, Англия) дүниеге келген. Черчилльдің әкесі - лорд Рэндольф Генри Спенсер Черчилль, Мальборо әулетінің 7-ші герцогының үшінші ұлы, атақты саясаткер болған: ол консервативтік партиясының қауымдар палатасының мүшесі және Қазынашылық канцлер қызметін атқарған. Ана - леди Рэндольф Черчилль, қыз кезінде Дженни Джером (ағыл. Jennie Jerome), бай америкалық бизнесменнің қызы болған.

Черчилль,1900 жыл

Әскери қызметін атқару барысында Черчилль Британия Үндістаны, Судан және екінші бур соғыстарында әскери қимылдарға қатысқан. Ол соғыс тілшісі ретінде және сол соғыстар туралы жазған кітаптары туралы кең танымалдылыққа ие болды. Ол қысқа уақыт бірінші дүниежүзілік соғыстың батыс майданында қызмет етіп, корольдық шотланд мылтықшыларының 6-шы батальонын да басқарған.

Саясатпен алпыс жыл дерлік айналысқан ол көптеген саяси және үкіметтік лауазымдарға ие болған. Бірінші дүниежүзілік соғысқа дейін ол 1905-1915 жылдары сауда комитетінің төрағасы, ішкі істер министрі, Адмиралтействоның (әскери-теңіз министрлігі) бірінші лорды қызметтерін атқарды. Соғыс кезінде сол бірінші лорд қызметін зор жеңіліс және сәтсіздікпен біткен Галлиполи операциясына дейін атқарды. Үкіметтен сол үшін кетуге мәжбүр болған Черчилль кейінірек қайтып келіп, әскери жабдықтар министрі, әскери министр, әскери әуе күштері министрі қызметтерімен айналысты. Екі дүниежүзілік соғыстың арасында ол консервативті үкіметтің құрамында қазынашылық канцлері болған.

Екінші дүниежүзілік соғыстың басталуымен Черчилль қайтадан адмиралтействоның бірінші лорды болып тағайындалды. 1940 жылғы мамырдың 10-да Невилл Чемберленнің отставкаға кетуімен ол премьер-министр болып тағайындалды. Оның жетекшілігіндегі Ұлыбритания соғыста Германия мен оның одақтастарын жеңе білді. Әрқашан өзінің шешендік өнерімен белгілі болған Черчилль сөйлеген сөздері арқылы британия халқына және одақтастар әскерлеріне зор рух беріп отырды.

1945 жылы болған сайлауда партиясы жеңілген Черчилль оппозиция жетекшісіне айналды. 1951 жылы ол қайтадан премьер-министр болып сайланып, 1955 жылы түбегейлі отставкаға кетті. Ол 1965 жылы қайтыс болып, мемлекеттік жерлеу рәсімімен жерленді. Оған көптеген елдерден мемлекеттік қайраткерлер келіп қатысып, Черчилльді соңғы сапарына шығарып салысты.

Әскери қызмет және алғашқы әдеби тәжірибелер

Бұл атақ алғаннан кейін Черчилль 4-ші Король Мәртебелі Гусарлар қатарына қабылданды. Бәлкім, сол кезде ол әскери мансап ол үшін аса тартымды емес екенін түсінді: «Мен неғұрлым ұзақ қызмет етемін, соғұрлым мен қызмет етуді ұнатамын, бірақ бұл мен үшін емес екеніне сенімдімін», - деп жазды ол анасына.

1895 жылы Рэндольф ханымның кең ауқымды байланыстарының арқасында Черчилль жергілікті халықтың испандықтарға қарсы көтерілісін көрсету үшін Daily Graphic газетінің соғыс тілшісі ретінде Кубаға жіберілді, бірақ белсенді қызметті жалғастырды. Испан әскерлеріне қосылып, ол алғаш рет оқ астында қалды. Газет оның бес мақаласын жариялады, олардың кейбірін Нью-Йорк Таймс қайта басып шығарды. Мақалаларды оқырмандар жақсы қабылдады, ал гонорар 25 гвинеяны құрады, бұл ол кезде Черчилль үшін өте қомақты сома болатын. Испания үкіметі оны Қызыл Крест медалімен марапаттады және бұл Черчилльдің танымалдылығын жанжалды етті, өйткені бұл британдық баспасөзге тілшінің бейтараптығына күмән келтіруге негіз берді. Марапат пен әдеби атақтан басқа, ол Кубада өмір бойы онымен бірге жүретін екі әдетке ие болды: кубалық сигараларды шегу және түстен кейінгі демалыс - сиеста . Англияға қайтар жолда Черчилль алғаш рет Америка Құрама Штаттарына барды.

1896 жылы қазанда полк Үндістанға жіберіліп, Бангалорда орналасады. Черчилль көп оқиды, университеттік білімнің жетіспеушілігін толтыруға тырысады және поло эскадрильясының үздік ойыншыларының біріне айналады. Қол астындағылардың естеліктеріне сәйкес, ол офицерлік міндеттерін адал атқарды және көп уақытын гусарлар мен сержанттармен оқуға арнады, бірақ қызмет тәртібі оған ауыртпалық түсірді, ол екі рет Англияға демалысқа (соның ішінде мерекелік шараларға) барды. Королева Виктория билігінің 60 жылдығына орай) Үндістанды аралап, Калькутта мен Хайдарабадқа барды.

1897 жылдың күзінде ол өзінің жеке байланыстары мен анасының мүмкіндіктерін пайдалана отырып, тағы да Малаканд таулы аймағындағы пуштун тайпаларының (ең алдымен мохмандтардың) көтерілісін басуға бағытталған экспедициялық корпусқа жіберілді. Елдің солтүстік-батысында. Бұл науқан Кубалық науқанға қарағанда әлдеқайда қатыгез және қауіпті болып шықты. Операция кезінде Черчилль сөзсіз батылдық танытты, дегенмен жиі тәуекел қажетсіз болды, қажеттіліктен гөрі батылдық себеп болды. Анасына былай деп жазды: «Мен бұл дүниеде бәрінен де батыл адамның беделіне ұмтыламын».

Әжесіне, Марлборо герцогинясына жазған хатында ол екі тарапты да қатыгездігі үшін және науқанның мағынасыз болғаны үшін бірдей сынға алады:

Паштун тайпаларының адамдары жаралыларды азаптап, өлгендерді кесіп тастайды. Сарбаздар қарсыластарын қолына түссе, жаралы болсын, жараланбасын, ешқашан тірі қалдырмайды. Дала госпитальдары мен науқастар колонналары жауға арнайы нысана ретінде қызмет етеді, біз жазда судың жалғыз көзі болып табылатын су қоймаларын жойып, оларға қарсы оқтарды - жаңа Doom-dum оқтарын қолданамыз ... олардың жойқын әсері жай ғана қорқынышты.

Майдан хаттарын Daily Telegraph басып шығарды және науқанның соңында оның «Малаканд далалық күштерінің тарихы» кітабының 8500 данасы жарық көрді. Басып шығаруға асығыс дайындалғандықтан, кітапта көптеген типографиялық қателер пайда болды, Черчилль 200-ден астам қателерді санады және содан бері әрқашан терушілерден жеке тексеру үшін дәлелдемелерді тапсыруды талап етті.Малакандтан аман-есен оралған Черчилль Судандағы махдисттік көтерілістің басылуын қамту үшін бірден Солтүстік Африкаға сапар шеге бастады. Кезекті журналистік сапарға бару ниеті бұйрықтың түсінігіне сәйкес келмеді және ол тікелей премьер-министр лорд Солсбериге хат жазады, бұл сапардың себептері тарихи сәтті көрсетуге деген ұмтылыс пен мүмкіндік екенін шынайы мойындайды. кітапты басып шығарудан жеке, соның ішінде қаржылық пайда алу. Нәтижесінде, әскери кафедра оны лейтенанттың артық лауазымына тағайындау туралы өтінішті қанағаттандырды, тағайындау тәртібінде жарақат алған немесе қайтыс болған жағдайда Министрліктің қаражатынан төлемдерге сене алмайтыны ерекше атап өтілді. Көтерілісшілер жағында сандық басымдық болғанымен, одақтас ағылшын-египет армиясының басым технологиялық артықшылығы болды - көп зарядталған атыс қаруы, артиллерия, зеңбіректік қайықтар және сол кездегі жаңалық - Максим пулеметтері. Жергілікті фанаттардың табандылығын ескере отырып, зор соққы алдын ала қорытынды болды. Омдурманның жалпы шайқасында Черчилль британ әскерінің соңғы атты әскер шабуылына қатысты. Оның өзі бұл эпизодты сипаттады (қолындағы ақауға байланысты ол офицерге арналған әдеттегі ұрыс қаруымен қаруланбаған, бұл оның ерліктеріне көп көмектесті):

Мен тротқа шығып, жеке [қарсыластарға] қарай жүгірдім, олардың беттеріне тапаншамен атып, бірнешеуін өлтірдім - үшеуін, екеуін әрең, тағы біреуін - өте күмәнді.

Баяндамаларда ол британ әскерлерінің қолбасшысы, оның министрлер кабинетіндегі болашақ әріптесі генерал Китченерді тұтқындар мен жаралыларға қатыгездікпен қарағаны үшін және жергілікті әдет-ғұрыптарды құрметтемегені үшін, атап айтқанда, басты жауының құлпытасы үшін сынға алды. «Ол ұлы генерал, бірақ оны әлі ешкім ұлы джентльмен деп айыптаған жоқ», - деді Черчилль жеке әңгімесінде ол туралы, орынды сипаттама, дегенмен тез арада көпшілікке танымал болды. Сын негізінен әділ болғанымен, оған деген жұртшылықтың пікірі әрқилы, публицист пен хабаршы лауазымы кіші офицердің қызметтік міндетіне сәйкес келмеді.

Науқан аяқталғаннан кейін Черчилль полодан ұлттық турнирге қатысу үшін Үндістанға оралды. Англиядағы қысқа аялдама кезінде ол консерваторлардың митингілерінде бірнеше рет сөйлейді. Оның командасы қыңыр финалдық матчта жеңіске жеткен турнир аяқталғаннан кейін бірден 1899 жылы наурызда зейнетке шықты.

Саясаттағы дебюті

Зейнеткерлікке шыққан кезде Черчилль белгілі бір ортада танымал журналист болды, ал оның Судан науқаны туралы кітабы «Өзен соғысы» бестселлерге айналды.

1899 жылы шілдеде ол Олдхэмнен консервативтік партиядан парламентке түсу туралы ұсыныс алды. Қауымдар палатасында орын алудың бірінші әрекеті Черчилльдің кінәсінен емес, сәтсіз аяқталды: округте конформист еместер басым болды және сайлаушылар жақында қабылданған консерваторлар бастамашы болған «Клерикалдық ондық заң жобасына» наразы болды, ол қаржыландыруды қамтамасыз етті. Жергілікті салықтардан англикан шіркеуіне. Сайлау науқаны кезінде Черчилль заңмен келіспейтінін мәлімдеді, бірақ бұл әсер етпеді және Олдхэмнің екі мандаты да либералдарға берілді.

Бірінші дүниежүзілік соғысқа дейінгі саяси мансабы

1900 жылдың шілдесінде Черчилль Англияға оралды және көп ұзамай Олдхэмнен (Ланкашир) өзін қайта ұсынды. Батырдың беделі мен сайлаушылардың уәдесіне қоса, оған көмектескен инженер Дуценаптың Олдхемдік болып шығуына септігін тигізді, ал Черчилль бұл туралы өзінің үгіт-насихат сөздерінде айтуды ұмытпады. Ол либералдық кандидаттан 222 дауыс артық болды және 26 жасында алғаш рет Қауымдар палатасының мүшесі болды. Сайлауда консерваторлар басым дауысқа ие болып, билеуші ​​партия болды.

Сол жылы ол өзінің жалғыз ірі көркем шығармасы – «Саврола» романын жариялады. Көптеген Черчилль өмірбаяншылары мен әдебиетшілері романның басты кейіпкері Савроланың бейнесінде автор өзін бейнелеген деп есептейді.

1901 жылы 18 ақпанда ол Қауымдар палатасында Оңтүстік Африкадағы соғыстан кейінгі реттеу туралы алғашқы сөзін айтты. Ол жеңіліске ұшыраған бурларға мейірімділік танытуға, «оларға жеңіліспен келісуге көмектесуге» шақырды. Сөйлеу әсер қалдырды және «егер мен бур болсам, мен ұрыс даласында шайқасқан болар едім деп үміттенемін» деген сөзді кейіннен көптеген саясаткерлер қайта-қайта қолданды.

13 мамырда ол күтпеген жерден соғыс министрі Бродрик ұсынған әскери шығындарды ұлғайту жобасын өткір сынға алды. Өз партиясы құрған министрлер кабинетін сынап қана қоймай, Черчилльдің Morning Post газетіне сөйлеген сөзінің мәтінін алдын ала жібергені де ерекше болды. Жас парламентарий мен оның партиясы арасындағы кикілжіңдер мұнымен біткен жоқ. 1902-1903 жылдары ол еркін сауда (Черчилль астыққа импорттық баж салығын енгізуге қарсы болды) және отаршылдық саясатқа қатысты келіспеушілігін бірнеше рет білдірді. Осының аясында оның 1904 жылы 31 мамырда Либералдық партияға ауысуы әбден қисынды қадам болып көрінді.

1905 жылы 12 желтоқсанда Уинстон Черчилль Кэмпбелл-Баннерман үкіметінің колония істері жөніндегі орынбасары болып тағайындалды (Лорд Элгин министр болып қызмет етті), осы қызметте ол жеңіліске ұшыраған бур республикалары үшін конституцияны әзірлеуге қатысты.

1908 жылы сәуірде денсаулығының күрт нашарлауына байланысты Кэмпбелл-Баннерман премьер-министр қызметін атқара алмады және кабинетте бірқатар өзгерістер болды: Қазынашылық канцлері қызметін атқарған Герберт Асквит үкімет басшысы болды, оның орнын бұрынғы Сауда және өнеркәсіп министрі болған Дэвид Ллойд Джордж алды, ал Черчилль бұл қызметті 12 сәуірде алды. Ллойд Джордж да, Черчилль де үкіметті, атап айтқанда, әскери шығындарды қысқартуды жақтады. Олардың күш-жігері әрқашан сәттілікке әкелмеді, әскери кеме жасау бағдарламасымен танымал эпизодты Черчилль сипаттады: Шешім бір уақытта қызықты және тән болды. Адмиралтейт алты кемені талап етті, экономистер төртеуін ұсынды, соңында біз сегізге келістік.Черчилль Асквиттік кабинет жүргізген әлеуметтік реформаларды табанды жақтады, 1908 жылы ең төменгі жалақы туралы заңның бастамашысы болды. Басым көпшілігінің заңы Англияда бірінші рет жұмыс уақыты мен жалақыны белгіледі.

Ішкі істер хатшысы

1910 жылы 14 ақпанда 35 жасында Черчилль елдегі ең ықпалды лауазымдардың бірі – Ішкі істер министрі болып тағайындалды. Министрдің жалақысы 5000 фунт стерлингті құрады және ол әдеби қызметті тастап, бұл кәсіпке тек 1923 жылы оралды. 1911 жылдың жазында теңізшілер мен порт жұмысшыларының ереуілі басталды. Тамыз айында Ливерпульде тәртіпсіздіктер орын алды. 14 тамызда Черчилльдің бұйрығымен қалаға келген «Антрим» әскери кемесінің теңіз жаяу әскері жиналғандарға оқ жаудырып, сегіз адамды жаралады. 15-і күні ол ереуілге шыққан докерлердің жетекшілерімен кездесіп, Лондондағы жағдайды реттей алды, бірақ 19 тамызда теміржолшылар ереуілге қосыламыз деп қорқытты. Ереуілдер мен тәртіпсіздіктер салданған қалаларда азық-түлік тапшылығы сезіліп, тәртіпсіздік қаупі төнген жағдайда Черчилль 50 мың сарбазды жұмылдырады және армияны тек жергілікті азаматтық биліктің өтініші бойынша енгізуге болатын ережені жойды. 20 тамызда Ллойд Джорджтың делдалдықпен жалпы ереуіл қаупін болдыртпады. Черчилль Ллойд Джорджпен телефон арқылы сөйлескенде: «Бұл туралы білгеніме қатты өкінемін. Жалғастырып, жақсылап ұрып-соғу керек еді». Оның жақын досы Чарльз Мастерман былай деп жазды:Уинстонның көңіл-күйі өте қозды. Ол істерді «жұтқыншақпен» шешуге бел буады, картада әскерлердің қозғалыс бағыттарын салуды ұнатады ... ол ашуланған бюллетеньдер шығарады және қанға шөлдейді.

Лордтар палатасының басшысы лорд Лорберн көпшілік алдында Ішкі істер министрінің әрекетін «жауапсыз және ұқыпсыз» деп атады.

Сонымен бірге Германиямен қарым-қатынастың нашарлауы Черчилльді сыртқы саясат мәселелерімен айналысуға итермеледі. Әскери сарапшылардан алынған идеялар мен ақпараттардан Черчилль «континенттік проблеманың әскери аспектілері» туралы меморандум жасап, оны Премьер-министрге ұсынды. Бұл құжат Черчилльдің сөзсіз табысы болды. Атты офицерлер мектебінен алған өте қарапайым әскери білімге ие болған Черчилль бірқатар маңызды әскери мәселелерді тез және кәсіби түрде түсінетінін куәландырды.

1911 жылы қазанда премьер-министр Асквит Черчилльге адмиралтейліктің бірінші лордының лауазымын ұсынды, ал 23 қазанда ол ресми түрде осы лауазымға тағайындалды.

Адмиралтияның бірінші лорды

Ресми түрде Адмиралтейлікке көшу төмендеу болды - Ішкі істер министрлігі ең маңызды үш мемлекеттік органның бірі болып саналды. Соған қарамастан Черчилль Асквиттің ұсынысын қабылдаудан тартынбады, әрқашан британдық геосаясаттың ең маңызды құралдарының бірі болған флот осы кезеңде өз тарихындағы ең ірі модернизациялардың біріне айналды.

19-20 ғасырлар тоғысында басталып, 1906 жылы алғашқы дреднота іске қосылғаннан кейін үдей түскен теңіздегі қарулану жарысы ұзақ уақыт ішінде алғаш рет британдық флоттың сандық жағынан да артықшылығын тудырды және сапалы, дәстүрлі бәсекелестер Германия мен Францияға ғана емес, АҚШ-қа да қауіп төндіре бастады.

Әскери-теңіз күштерінің құны британдық бюджеттің ең үлкен шығыс бабы болды. Черчилльге шығындар тиімділігін арттыра отырып, реформаларды жүзеге асыру тапсырылды. Оның бастамасымен жасалған өзгерістер өте ауқымды болды: Әскери-теңіз флотының негізгі штабы ұйымдастырылды, теңіз авиациясы құрылды, жаңа үлгідегі әскери кемелер жобаланып, төселді. Сонымен, бастапқы жоспарларға сәйкес, 1912 жылғы кеме жасау бағдарламасына Темір Герцог класының 4 жетілдірілген әскери кемелері кіруі керек еді.Алайда, адмиралтияның жаңа бірінші лордтары мұндай қаруды жасау бойынша жобалау жұмыстары әлі аяқталмағанына қарамастан, негізгі калибрлі 15 дюймдік жобаны қайта құруды бұйырды. Нәтижесінде 1948 жылға дейін Ұлыбританияның Корольдік Әскери-теңіз күштерінде қызмет еткен Королева Елизавета класының өте сәтті жауынгерлік кемелері құрылды.

Ең маңызды шешімдердің бірі теңіз флотын көмірден сұйық отынға көшіру болды. Айқын артықшылықтарға қарамастан, теңіз департаменті ұзақ уақыт бойы бұл қадамға қарсы болды, стратегиялық себептерге байланысты - көмірге бай Ұлыбританияда мұнай қоры мүлдем болмады. Флотты мұнайға көшіруді мүмкін ету үшін Черчилль Ағылшын-Иран мұнай компаниясының 51% үлесін алу үшін 2,2 миллион фунт стерлинг бөлуді бастады.Таза техникалық аспектілерден басқа, шешімнің ауқымды саяси салдары болды - Парсы шығанағы аймағы Ұлыбританияның стратегиялық мүдделерінің аймағына айналды. Көрнекті британдық адмирал Лорд Фишер флотты сұйық отынға ауыстыру жөніндегі корольдік комиссияның төрағасы болды. Черчилль мен Фишердің бірлескен жұмысы 1915 жылы мамырда соңғысының Галлиполиге қонуға қатысты үзілді-кесілді келіспеушілігіне байланысты аяқталды.

Бірінші дүние жүзілік соғыс

Ұлыбритания ресми түрде Бірінші дүниежүзілік соғысқа 1914 жылы 3 тамызда кірді, бірақ 28 шілдеде Австрия-Венгрия Сербияға соғыс жариялаған күні Черчилль флотқа Англия жағалауындағы жауынгерлік позицияларға көшуді бұйырды.

5 қазанда Черчилль Антверпенге келіп, Бельгия үкіметі немістерге берілуді ұсынған қаланың қорғанысын өзі басқарды. Барлық күш-жігерге қарамастан, қала 10 қазанда құлап, 2500 сарбаз қаза тапты. Черчилль ресурстар мен өмірді ысырап етті деп айыпталды, дегенмен көпшілігі Антверпенді қорғау Кале мен Дункеркті сақтауға көмектескенін атап өтті.

Құрлық кемелері комиссиясының төрағасы ретінде Черчилль алғашқы танктерді жасауға және броньды әскерлерді құруға қатысты.

1915 жылы ол одақтас күштер үшін апатты аяқталып, үкімет дағдарысын тудырған Дарданелл операциясының бастамашыларының бірі болды. Черчилль негізінен фиаско үшін жауапкершілікті өз мойнына алды және жаңа, коалициялық үкімет құрылған кезде, консерваторлар оның Адмиралтияның бірінші лорды ретінде отставкаға кетуін талап етті. Бірнеше ай бойы ол Ланкастер Герцогтігінің канцлері қызметін атқарды, ал 15 қарашада отставкаға кетті және Батыс майданға кетті, онда ол Шотландия Корольдік Фузильерлерінің 6-шы батальонын подполковник шенінде басқарды, кейде Парламентке қатысу үшін келіп тұрады. 1916 жылы мамырда ол қолбасшылықты тапсырып, ақыры Англияға оралды. 1917 жылы шілдеде ол қару-жарақ министрі, ал 1919 жылы қаңтарда соғыс министрі және авиация министрі болып тағайындалды. Ол «Он жылдық құрылу» деп аталатын доктринаның архитекторларының бірі болды, оған сәйкес әскери құрылыс пен әскери бюджет Англия соғыстан кейін он жыл бойы ірі қақтығыстарға қатыспайды деген негізде жоспарлануы керек. соғыстың соңы.

Черчилль «большевизмді бесікте тұншықтыру» қажеттігін жариялап, Ресейге интервенцияның негізгі қолдаушылары мен негізгі бастамашыларының бірі болды. Интервенция премьер-министрдің қолдауына ие болмаса да, Черчилль үкіметтегі әртүрлі фракциялар арасындағы саяси маневр тактикасының және уақытты кейінге қалдырудың арқасында британ әскерлерінің Ресейден шығарылуын 1920 жылға дейін кейінге қалдыра алды.

Соғыстар болмаған уақыт аралығы

Консервативті партия дегенге қайта келу

1921 жылы Черчилль колониялар жөніндегі мемлекеттік хатшы болып тағайындалды, осы қызметте ол ағылшын-ирландық шартқа қол қойды, оған сәйкес Ирландияның еркін мемлекеті құрылды. Қыркүйекте консерваторлар үкіметтік коалициядан шықты, ал 1922 жылғы сайлауда Либералдық партиядан үміткер Черчилль Данди округінде жеңілді. Сондай-ақ, 1923 жылы Лестерден парламентке кіру әрекеті сәтсіз аяқталды, содан кейін ол тәуелсіз кандидат ретінде Вестминстер округінің аралық сайлауында сәтсіз аяқталды (сонымен қатар, ресми консервативті кандидатқа қарсы шықты, бірақ қолдауымен) оның саяси суға батып бара жатқан либералдардан шұғыл оралуын қалайтын консервативті партияның бір бөлігі) және тек 1924 жылғы сайлауда ол Қауымдар палатасындағы орнын қалпына келтіре алды. Келесі жылы ол ресми түрде Консервативтік партияға кірді. Біраз уақыттан кейін ол оны тастап кетеді.

Қазынашылық канцлері

1924 жылы Черчилль өзі үшін күтпеген жерден штаттағы екінші орынды - Стэнли Болдуин үкіметіндегі қазынашылық канцлерді алды. Бұл позицияда қаржылық мәселелерге бейімділігі де, оны басқа жағдайларда жиі жасайтындай табанды және табанды түрде зерттеуге деген ұмтылысы да жоқ, сондықтан кеңесшілердің үлкен әсеріне ұшыраған Черчилль британдық экономиканың алтынға сәтсіз оралуын бағыттады. стандартты және фунт стерлингтің соғысқа дейінгі деңгейге дейін қымбаттауы. Үкіметтің әрекеттері дефляцияға, британдық экспортқа бағаның көтерілуіне, өнеркәсіпшілердің жалақыға тиісті жинақтарды енгізуіне, экономикалық құлдырауға, жаппай жұмыссыздыққа және нәтижесінде 1926 жылғы жалпы ереуілге әкелді, мемлекеттік билік оны басып-жаншып, айтарлықтай қиындықпен тоқтата алды.

Саяси оқшаулану

1929 жылғы сайлауда консерваторлар жеңілгеннен кейін Черчилль консерваторлар жетекшілерімен сауда тарифтері мен Үндістанның тәуелсіздігіне қатысты келіспеушіліктерге байланысты партияның басқару органдарына сайлауға ұмтылмады. 1931 жылы Рэмси Макдональд коалициялық үкіметті құрған кезде Черчилль кабинетке кіру туралы ұсыныс алған жоқ.

Келесі бірнеше жыл ол әдеби шығармаларға арнады, сол кезеңнің ең маңызды жұмысы болып саналады «Марлборо: Оның өмірі мен уақыттары» (ағыл. Marlborough: His Life and Times) - оның атасы Джон Черчилльдің өмірбаяны, Марлборо герцогы 1-ші.

Парламентте ол «Черчилл тобы» деп аталатын – Консервативтік партияның ішіндегі шағын фракцияны ұйымдастырды. Фракция қатаңырақ сыртқы саясат үшін, атап айтқанда Германияны қайта қаруландыруға белсендірек қарсы тұру үшін Үндістанға тәуелсіздік, тіпті үстемдік мәртебесін беруге қарсы болды.

Соғыс алдындағы жылдары ол Чемберлен үкіметі жүргізген Гитлерді тыныштандыру саясатын қатаң сынға алды.

Екінші дүниежүзілік соғыс

Үкімет дегенге қайта келу

1939 жылы 1 қыркүйекте Германия Польшаға басып кірді - Екінші дүниежүзілік соғыс басталды. 3 қыркүйекте таңғы сағат 11-де Ұлыбритания ресми түрде соғысқа, ал 10 күннің ішінде бүкіл Британдық Достастыққа кірді. Сол күні Уинстон Черчилль Әскери кеңесте дауыс беру құқығымен бірінші адмиралтейлік лорд лауазымына шақырылды. Мұны білген Ұлыбритания Корольдік Әскери-теңіз күштерінің кемелері мен әскери-теңіз базалары: «Уинстон қайтып келді» деген мәтінмен хабарлама алмасты деген аңыз бар. Бұл хабарламаның шын мәнінде жіберілгенін растайтын құжаттық дәлел әлі табылған жоқ.

Поляк армиясы талқандалып, Польша тапсырылғаннан кейін құрлықта белсенді ұрыс қимылдары болмағанына, «біртүрлі соғыс» деп аталатын соғыс жүріп жатқанына қарамастан, теңіздегі ұрыс қимылдары бірден белсенді кезеңге өтті.

Премьер-министр

1940 жылы 7 мамырда Қауымдар палатасында Норвегия шайқасында жеңіліске байланысты тыңдау өтті, келесі күні үкіметке сенім білдіру мәселесі бойынша дауыс беру өтті. Ресми сенім дауысын алғанына қарамастан, Чемберлен кабинет саясатының өткір сынына және дауыс берудегі шағын (81 дауыс) көпшілікке байланысты отставкаға кетуге шешім қабылдады. Черчилль мен лорд Галифакс ең қолайлы үміткерлер деп саналды. 9 мамырда Чемберлен, Черчилль, лорд Галифакс және парламенттік үкімет ұйымдастырушысы Дэвид Марджессон қатысқан жиналыста Галифакс отставкаға кетті және 1940 жылы 10 мамырда Джордж VI ресми түрде Черчилльді премьер-министр етіп тағайындады. Черчилль бұл лауазымды сайлауда жеңіске жеткен партияның көшбасшысы ретінде емес, төтенше жағдайлардың үйлесуі нәтижесінде алды.

Көптеген тарихшылар мен замандастар оның кабинетінің бірқатар мүшелері, соның ішінде Сыртқы істер министрі лорд Галифакс нацистік Германиямен келісімге келу әрекетін жақтағанына қарамастан, Черчилльдің соғысты жеңіске дейін жалғастыруға бел байлауының ең маңызды еңбегі деп санады. 13 мамырда премьер-министр ретінде Қауымдар палатасында сөйлеген бірінші сөзінде Черчилль:Менің [британдықтарға] қан, қажырлы еңбек, көз жасы мен терден басқа ұсынар ештеңем жоқ.

Премьер-министр ретіндегі алғашқы қадамдардың бірі ретінде Черчилль бұрын әртүрлі министрліктерге бағынатын Әскери іс-қимылдарға басшылықты және Әскери-теңіз күштері, Армия және Әскери-әуе күштері арасындағы үйлестіруді бір қолға шоғырландыра отырып, Қорғаныс министрі қызметін құрды және қабылдады.

Шілде айының басында Ұлыбритания шайқасы басталды - немістердің жаппай әуе шабуылдары, алдымен әскери қондырғыларға, ең алдымен аэродромдарға, содан кейін британдық қалалар бомбалау нысанасына айналды.

Черчилль жарылыс болған жерлерге жүйелі түрде барды, зардап шеккендермен кездесті, 1940 жылдың мамырынан 1941 жылдың желтоқсанына дейін радиода 21 рет сөйледі, оның сөздерін британдықтардың 70 пайыздан астамы тыңдады. Черчилльдің премьер-министр ретіндегі танымалдылығы бұрын-соңды болмаған жоғары болды; 1940 жылы шілдеде халықтың 84 пайызы оны қолдады және бұл көрсеткіш іс жүзінде соғыстың соңына дейін сақталды.

Гитлерге қарсы коалиция

1941 жылы 12 тамызда Черчилль мен Рузвельт Принц Уэльс әскери кемесі бортында кездесті. Үш күн ішінде саясаткерлер Атлантикалық хартия мәтінін әзірледі.

1941 жылы 15 тамызда Черчилль мен Рузвельт Сталинге КСРО-ны аса қажетті материалдармен қамтамасыз етуге уәде берді.

1942 жылы 13 тамызда Черчилль Сталинмен кездесіп, Гитлерге қарсы хартияға қол қою үшін Мәскеуге ұшады.

1943 жыл – Тегеран конференциясы.

1944 жылдың 9 қазаны мен 19 қазаны аралығында Черчилль Мәскеуде Сталинмен келіссөздер жүргізді, оған Еуропаны ықпал ету аймақтарына бөлу ұсынылды, бірақ кеңестік тарап келіссөздер стенограммасына сүйене отырып, британдық ұсыныстарды ескере отырып, бұл бастамаларды қабылдамады. КСРО үшін жеткіліксіз.

Соғыстан кейін

Германияны жеңетіні анық болған кезде, оның әйелі мен туыстары Черчилльге атақ-даңқының шыңында саяси қызметін тастап, зейнетке шығуға кеңес берді, бірақ ол 1945 жылдың мамырына жоспарланған сайлауға қатысуға шешім қабылдады. Соғыстың аяғында экономикалық мәселелер алға шықты, Ұлыбританияның экономикасы ауыр зардап шекті, сыртқы қарызы көбейіп, шетелдегі отарлармен қарым-қатынасы күрделенді. Сайлау науқаны кезінде нақты экономикалық бағдарламаның және сәтсіз тактикалық жүрістердің болмауы шілдеде консерваторлардың жеңіліске ұшырауына әкелді. 5 сайлау. 26 шілдеде дауыс беру қорытындылары жарияланғаннан кейін бірден қызметінен кетті. Дегенмен, ол ресми түрде корольді Клемент Этлидің мұрагері ретінде ұсынды және «Гартер» орденімен марапаттаудан бас тартты (сайлаушылардың оны аяқ киім орденімен марапаттап қойғанын алға тартты). 1946 жылы 1 қаңтарда король Джордж VI Черчилльге еңбегі үшін орденін табыс етті.

Сайлауда жеңілгеннен кейін Черчилль ресми түрде оппозицияны басқарды, бірақ іс жүзінде белсенді емес және Палатаның отырыстарына үнемі қатыспады. Сонымен бірге ол әдеби қызметпен қарқынды айналысты; жаһандық атақты мәртебесі Life журналы, Daily Telegraph және New York Times сияқты мерзімді басылымдармен және бірқатар жетекші баспалармен бірқатар ірі келісімшарттарды жеңіп алуға көмектесті. Осы кезеңде Черчилль өзінің негізгі естеліктерінің бірі Екінші дүниежүзілік соғыспен жұмыс істей бастады, оның бірінші томы 1948 жылы 4 қазанда сатылымға шықты.

1946 жылы 5 наурызда Фултон (Миссури, АҚШ) Вестминстер колледжінде Черчилль қырғи-қабақ соғыстың бастау нүктесі болып саналатын әйгілі Фултон баяндамасын жасады.

19 қыркүйекте Цюрих университетінде сөйлеген сөзінде Черчилль бұрынғы жаулары – Германия, Франция және Ұлыбританияны татуласып, «Еуропа Құрама Штаттарын» құруға шақырды.

1947 жылы жеке әңгімесінде ол сенатор Стайлс Бриджді АҚШ президенті Гарри Трумэнді КСРО-ға қарсы алдын ала ядролық соққы беруге көндіруге шақырды, бұл Кремльді «жоятын» және Кеңес Одағын «кіші проблемаға» айналдырады. Әйтпесе, оның ойынша, КСРО атом бомбасын алғаннан кейін 2-3 жылда АҚШ-қа шабуыл жасаған болар еді.1966 жылдан бері белгілі бұл сөз 2014 жылы журналист Томас Майердің «Арыстандар арқылдағанда» кітабы жарияланғаннан кейін танымал болды. Черчилльді зерттейтін тарихшы Р.Лэнгворт атап өткендей, Черчилль ешқашан КСРО-ны бомбалау туралы ресми ұсыныс жасамаған және оның реакциясын тексеру үшін сұхбаттасушыға ой тастайтын әдеті идеяның өзін етістікпен де сипаттамауы керек.

1949 жылы тамызда Черчилль алғашқы микроинсульт алды, ал бес айдан кейін 1950 жылғы шиеленісті сайлау науқаны кезінде «көзіне тұман» шағымдана бастағанда, оның жеке дәрігері оған ми тамырларының спазмы деген диагноз қойды.

1951 жылдың қазан айында, Уинстон Черчилль 76 жасында қайтадан премьер-министр болған кезде оның денсаулығы мен өз міндеттерін атқара алуы үлкен алаңдаушылық тудырды. Ол жүрек жеткіліксіздігінен, экземадан және дамып келе жатқан кереңдіктен емделді. 1952 жылдың ақпанында ол тағы да инсульт алып, бірнеше ай бойы үйлесімді сөйлеу қабілетінен айырылды. 1953 жылы маусымда шабуыл қайталанып, бірнеше ай сол жағы сал болып қалды. Осыған қарамастан, Черчилль отставкаға кетуден үзілді-кесілді бас тартты немесе, ең болмағанда, лордтар палатасына ауысудан бас тартты, премьер-министр лауазымын тек номиналды түрде сақтап қалды.

1952 жылы 6 ақпанда Ұлыбритания королі Джордж VI қайтыс болды. Оның үлкен қызы Элизабет таққа отырды. 1952 жылы 30 қазанда Ұлыбритания АҚШ пен КСРО-дан кейінгі үшінші ядролық держава болып, алғашқы ядролық сынақтарын өткізді.

1953 жылы 24 сәуірде патшайым Елизавета II Черчилльге сэр атағына ие болған Гартер рыцарьлық орденінің мүшелігін берді.

1953 жылы Черчилль әдебиет саласындағы Нобель сыйлығымен марапатталды («Тарихи-өмірбаяндық сипаттағы шығармалардың жоғары шеберлігі, сондай-ақ ең жоғары адами құндылықтар қорғалған тамаша шешендігі үшін») Бұл ретте бір қызығы, биылғы жылы Нобель комитетінің қарауына екі кандидат ұсынылды – Уинстон Черчилльдің өзі және Эрнест Хемингуэй; Британдық саясаткерге артықшылық берілді және Хемингуэйдің әдебиетке қосқан зор үлесі бір жылдан кейін атап өтілді.

1954 жылы қазанда Уинстон Черчилльдің туғанына 80 жыл толуы салтанатты түрде атап өтілді, оның құрметіне Букингем сарайында мерекелік банкет өтті.

1955 жылы 5 сәуірде Черчилль жасына және денсаулығына байланысты Ұлыбританияның премьер-министрі қызметінен кетті (6 сәуірде үкіметті Энтони Иден басқарды).

1964 жылы 27 шілдеде ол Қауымдар палатасының отырысына соңғы рет қатысты.

Өлім және жерлеу

Черчилль 1965 жылы 24 қаңтарда инсульттан қайтыс болды. Оны жерлеудің жоспары «Үміт жоқ» операциясы код атауымен көп жылдар бойы алдын ала сахнаның артында жасалған Патшайым Елизавета II және Букингем сарайының қызметтері жерлеуді ұйымдастыруды өз қолдарына алып, Даунинг-стритпен әрекеттерін үйлестіріп, Уинстон Черчилль отбасымен кеңесіп бұйрық берді. Мемлекеттік жерлеуді ұйымдастыру туралы шешім қабылданды. Бұл құрметке Ұлыбритания тарихындағы Черчилльге дейін корольдік отбасының мүшелері болып табылмайтын он көрнекті адам ғана берілді, олардың арасында физик Исаак Ньютон, адмирал Нельсон, Веллингтон герцогы, саясаткер Гладстоун болды.

Черчилльді жерлеу Ұлыбритания тарихындағы ең ірі мемлекеттік жерлеу рәсімі болды. Үш күн ішінде ағылшын парламенті ғимаратының ең көне бөлігі Вестминстер Холлда орнатылған марқұмның денесі салынған табытқа кіру мүмкіндігі ашылды. 30 қаңтар күні таңғы сағат 9:30-да жерлеу рәсімі басталды. Мемлекеттік тумен жабылған табыт күймеге қойылды (бұл 1901 жылы Королева Викторияның денесі тасымалданған вагон болды), оны 142 матрос пен британдық әскери-теңіз күштерінің 8 офицері көтерді. Марқұмның отбасы мүшелері табыттың соңынан ерді: қара жамылғыға оранған Леди Черчилль, балалары - Рэндольф, Сара, Мэри және оның күйеуі Кристофер Сумс, немерелері. Ерлер жаяу жүрді, әйелдер арбаға мінді, олардың әрқайсысында алты бұғаз бар, ал қызыл түсті киім киген жаттықтырушылар. Алдында үлкен барабан ұстаған отбасының соңынан салтанатты киім киген атты гвардияның атты әскері, қызыл шакос киген артиллериялық оркестрдің музыканттары, британ флотының өкілдері және Лондон полициясының делегациясы шықты.Шеруге қатысушылар минутына алпыс бес қадамнан аспай, өте баяу алға жылжыды. Маршты басқарған Британдық әуе күштерінің оркестрі Бетховенді жерлеу маршын ойнады. Шеру жолында тәртіпті жеті мың сарбаз бен сегіз мың полицей ұстады.

Ұзындығы бір жарым шақырымға жеткен жерлеу шеруі Лондонның бүкіл тарихи бөлігін басып өтіп, алдымен Вестминстерден Уайтхоллға дейін, содан кейін Трафальгар алаңынан Әулие Павел соборына дейін өтті. Таңғы сағат 9:45-те жерлеу рәсімі Уайтхоллға жеткенде, Биг Бен соңғы рет соғып, түн ортасына дейін үнсіз қалды. Әулие Джеймс саябағында марқұмның өмірінің әр жылы үшін бір минуттық интервалмен тоқсан зеңбіректен оқ атылды.

Трафальгар алаңы, Странд және Флит көшелері арқылы жерлеу рәсімі жерлеу рәсімі өткен Әулие Павел соборына барды. Соборға патшайым Елизавета II және бүкіл король отбасы келді: Ана патшайым, Эдинбург герцогы, ханзада Чарльз, сонымен қатар патшалықтың бірінші тұлғалары: Кентербери архиепископы, Лондон епископы, Вестминстер архиепископы, Премьер-министр Гарольд Вилсон, үкімет мүшелері және елдің қарулы күштерінің қолбасшылығы.

Салтанатты жиынға 112 елдің өкілдері келді, көптеген елдердің мемлекет және үкімет басшылары, соның ішінде Франция президенті де Голль, Батыс Германия канцлері Эрхард болды, тек ҚХР өкілін жібермеді. Кеңес Одағынан құрамында КСРО Министрлер Кеңесі Төрағасының орынбасары К.Н.Руднев, Кеңес Одағының Маршалы И.С.Конев және КСРО-ның Ұлыбританиядағы Елшісі А.А.Солдатов бар делегация болды. Жерлеуді Еуропада 350 миллион адам, оның ішінде Ұлыбританияда 25 миллион адам тамашалаған көптеген телекомпаниялар көрсетті; тек Ирландиядағы теледидар тікелей эфирде көрсетілмеді.

Саясаткердің тілегіне сәйкес ол туған жері – Бленхайм сарайының маңындағы Блейдондағы Әулие Мартин шіркеуінің зиратындағы Спенсер-Черчилль отбасының отбасылық бейітіне жерленді. Табытты Темзадағы корольдік баржаға тиеп, құрметті эскорттың сүйемелдеуімен Блейдонға жерлеу пойызына апару үшін станцияға барды. Өзен бойындағы айлақ тырналары аза тұту белгісі ретінде жебелерін түсірді, әскери ұшақтардың эскадрильялары баржаның үстінен ұшып, Мұнарадан қоштасу сәлемі берілді.

Блейдондағы жерлеу рәсімі бұрын Черчилльдің өзі жазған сценарий бойынша өтті. Жерлеу отбасы мен бірнеше жақын достарының тар шеңберінде өтті. Блэйдонға кіре берісте, арбаны әрқайсысы үлкен шамды көтеріп, айналадағы ауылдардың балалары қарсы алды. Приход шіркеуінің пасторы литияға қызмет етті, содан кейін табыт қабірге түсірілді, оған көрші алқаптан жиналған раушан, гладиоли және лалагүлдер шоқтары қойылды. Гүл шоқтарының лентасындағы қолжазба жазуда: «Алғысты туған елден және Британдық Ұлттар Достастығынан. Елизавета патшайым».

1965 жылы Вестминстер аббаттығында Рейнольдс Стоунның Черчилльге ескерткіші орнатылды.

Неке және балалары

1908 жылы 12 қыркүйекте Әулие Маргарет шіркеуінде сэр Уинстон Спенсер-Черчилл (1874-1965) мен Клементин Хозиердің (1885-1977) үйлену тойы өтті. Клементин - ханым Бланш Генриетта Огилви мен сэр Генри Монтегу Хозиердің қызы.

Олардың бес баласы болды:

• Диана (1909-1963), екі рет үйленді, Дункан Сэндиспен екінші некеден 3 бала дүниеге келді: Джулиан (1936-1997), Эдвина (1938 ж.т.), Селия (1943 ж.т.)
• Рэндольф (1911-1968), Памела Берил Дигбимен 1939 жылдан 1946 жылға дейін бірінші неке, 1948 жылдан бастап Джун Осборнмен екінші неке. Екі некеде де бала дүниеге келді.
• Сара (1914-1982), үш рет үйленді, бірінші неке ажырасумен аяқталды, екінші және үшінші - жесірлік; балалары болмады.
• Мариголд (1918-1921) - екі жасында қайтыс болды;
• Мэри (1922-2014), 1947 жылы консервативті саясаткер Кристофер Сумсқа үйленді, 5 баласы бар.

Таңдаулы шығармалары

• The Story of the Malakand Field Force, 1898
• The River War, 1899
• London to Ladysmith via Pretoria, 1900
• Savrola, 1900
• Ian Hamilton’s March, 1901
• The World Crisis, 1921—1923 жж., 5 тт.
  • The Unknown War: The Eastern Front, 1931
• My Early Life, 1930
• Thoughts and Adventures, 1932
• Great Contemporaries, 1937
• Marlborough: His Life and Times, 1933—1938, 4 тт.
• The Second World War, 1948—1954, 6 тт.
• A History of the English-Speaking Peoples, 1956—1958

Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Winston Churchill