Шалғам

Шалғам (Raphanus satіvus) — орамжапырақ тұқымдасына жататын көкөніс; крестгүлділер тұқымдасына жататын көкөніс.

Шалғам

Бір жылдық шалғам (еуроп. сорт) сепкен жылы тамыртүйнек салады, тұқым береді. Екі жылдық шалғам (қыстық сорт) сепкен жылы тамыр-түйнек, келесі жылы тұқым береді. Көбіне бір жылдық шалғам өсіріледі. Жапырағы аздап тілімделген, тамыржемісі ұсақ (7 — 20 г), түсі қызыл, алқызыл, ақ, күлгін, сары. Тамыржемісінде 25 — 30 мг%, жапырағында 50 — 60 мг% С витамині бар. Тамыржемісі жастай тағамға пайдаланылады. Гүлі ақ, қызғылт. Сепкеннен кейін 50 — 70 тәулікте гүлдейді. Суыққа төзімді, айқас тозаңданады. 20°С-та сабақтанып, тамыржеміс түзеді. Құрамында органикөлі заттар мол, борпылдақ, құмдақ топырақта жақсы өседі. Шалғам жылыжайда, ашық жерлерде өсіріледі. Шалғамның Заря, Йыгева 169, Новинка 515, Красный великан, Дүнген 12/8, тағы басқа сорттары бар. Шалғам Қазақстанның оңтүстік облыстарында көп өсіріледі. Негізгі зиянкестері: крестгүлділер бүргесі, орамжапырақ шыбыны, аурулары: альтернариоз, жалған ақұнтақ кеселі.

Өсімдік туралы

Шалғам – орамжапырақтылар туысына жататын біржылдық немесе екіжылдық өсімдік. Шалғам жеуге жарамды, көптеген елдерде өсірілетін көкөніс. Латын тіліндегі «radix» сөзі «тамыр» деген мағынаны береді. Жеуге тамыры жарамды, және тамыр қалыңдығы 3 см, сырты жұқа қызыл түсті болады. Шалғам ерте өсетін көкөністер қатарына жатады. Шалғам өте тез өсетіндіктен, оны аса үлкейтпей, жас кезінде жеген дұрыс. Құрамында қыша майының көптігінен өткір дәм береді. Жылы аймақтарда шалғамды жылына 2-3 мәрте егіп, өнім алуға болады. Тіпті бір бөлігін ерте көктемде жылыжайда, ал көктемнің екінші жартысында бақшада, үшінші рет жаздың басында егіп, шалғамды жеу маусымын ұзартуға болады. Жеке жанұя өзіне ғана пайдаланған жағдайда шалғамды көп мөлшерде егуге болмайды, себебі ол тез ұрықтанып, тамыр сабағы жеуге жарамсыз болып қалады.

Қолданылуы

Тағамға шалғамның тамыр сабағы ғана емес, жапырақтары да қолданылады. Құрамында бағалы дәрумендер болуына байланысты көптеген аймақтарда иммунитетті көтеру үшін жейді. Тағамнан тыс, шалғамды бақша ішіне қатар ажырату үшін (мысалы, пияз бен сәбіздің арасына) егеді.

Сілтемелер

• Гүлстан, өсімдіктер туралы сайт Мұрағатталған 20 ақпанның 2012 жылы.

Дереккөздер

Қ 74 Құлжабаева Г.Ә.;«Өсімдіктер әлемі» оқу-әдістемелік кешені, Көкөністер: Дидактикалық материал.- Алматы, 2011. - 16 б, ISBN 978-601-7237-33-2