Ғаббас Жұматұлы Жұматов

Ғаббас Жұматұлы Жұматов (20 қыркүйек 1918, Баянауыл ауылы, Баянауыл ауданы, Семей облысы — 14 маусым 2018, Алматы) — Қазақ Ұлттық университетінің профессоры, Қазақ КСР мен Қазақстан Республикасының қоғам қайраткері, Ұлы Отан соғысы жылдарында Брест бекінісін қорғауға қатысушылардың бірі.

Ғаббас Жұматұлы Жұматов
Туған күні	20 қыркүйек 1918 (1918-09-20)
Туған жері	Баянауыл ауылы, Баянауыл ауданы, Семей облысы
Қайтыс болған күні	14 маусым 2018 (2018-06-14) (99 жас)
Қайтыс болған жері	Алматы, Қазақстан
Азаматтығы	КСРО→  Қазақ КСР  Қазақстан
Ғылыми аясы	тарих
Жұмыс орны	ҚазҰУ
Ғылыми атағы	профессор
Альма-матер	Қазақ ұлттық университеті
Марапаттары	Құрмет ордені Достық ордені 1941-1945 жж. Ұлы Отан соғысындағы Жеңіске 50 жыл мерейтойлық медалі

Өмірбаяны

Отбасы

1918 жылы 20 қыркүйекте Павлодар облысы Баянауыл ауылында ауыл мұғалімі Жұмат Досқараевтың көп балалы (8 бала) отбасында дүниеге келген. Арғын тайпасының Сүйіндік руының Айдабол тармағынан шыққан.

Ғаббастың әкесі Жұмат Досқараев 50 жасында Ташкенттегі Орта Азия университетін бітіріп, жоғары білім дипломын алған. Кейін әкесі жоғары оқу орындарында ұстаздық қызметпен айналысты, Қазақ КСР Ғылым академиясының бөлім меңгерушісі, Қазақ КСР Ғылым академиясы Тіл білімі институтында қызмет етті.

Ғаббастың ең үлкен ағасы Әубәкір Жұматов Тимирязев атындағы ауыл шаруашылығы академиясын бітіріп, 1943-1959 жылдары Қазақ ауыл шаруашылығы институтының ректоры болды.

Ғаббастың тағы бір ағасы Жұматов Хамза Жұматұлы вирусолог-эпидемиолог, медицина ғылымының докторы (1954), профессор (1958), КСРО Медицина ғылымдары академиясының корреспондент мүшесі (1961), КСРО Министрлер Кеңесі қарамағындағы Жоғары аттестациялық комиссияның (ЖАК) мүшесі (1961), Қазақ КСР ҒА академигі (1967).

Ғаббастың інісі Сапар Жұматов ММХҚИ бітірген, КСРО Сыртқы істер министрлігінде бірінші дәрежелі кеңесші болған. Ол ұзақ уақыт Франция мен Швейцарияда жұмыс істеді. ЮНЕСКО жанындағы халықаралық комиссияның мүшесі болды.

Ғаббастың әке-шешесі

Соғысқа дейінгі кезі

Ғаббас Павлодардағы толық емес орта мектепті бітіргеннен кейін Жұматовтар отбасы Алматыға көшіп, Ғаббас 1937 жылы Байланыс техникумын бітірді. Тапсырма бойынша Үлкен Михайловка ауылында (қазіргі Қарағанды қаласының маңы) радиостанцияда техник болып жұмыс істеді. Екі жыл жұмыс істеп, Тау-кен металлургия институтының (қазіргі ҚазҰТУ) геологиялық барлау факультетіне оқуға түседі. Бірінші семестрден кейін 1939 жылдың аяғында Жұматұлы Қызыл Әскер қатарына шақырылды.

Жұматов орта білімі бар әскерге шақырылғандардың өткір тапшылығына байланысты 6-атқыштар дивизиясының 204-гаубица артиллериялық полкінің 3-дивизиясының 2-артиллериялық батареясының байланыс бөлімінің командирі қызметіне тағайындалды. Бұл бөлімше Брест бекінісінің аймағында орналасқан еді.

Соғыс

1941 жылы 22 маусымда кіші сержант Жұматовтың әскери қызметі аяқталып (ол кездегі жоғары оқу орындарынан шақырылғандар бір жарым жыл қызмет еткен), әскерден қайтпақшы болған. Германияның КСРО-ға шабуылының алғашқы сағаттарынан бастап Жұматов Брест бекінісін қорғауға қатысты. Бірнеше күн бекіністі қорғағаннан кейін 204-ші гаубицалық артиллериялық полктің штаб бастығы Иван Лукьянчиков шегінуді ұйымдастырып, Жұматовпен бірге қоршаудан Гомел аймағындағы майдан шебіне дейін әскери қызметкерлердің үлкен тобын шығара алды. Жаңадан құрылған артиллериялық бөлімшеде әскери борышын өтеуге міндетті жергілікті тұрғындардың арасынан Жұматов 76 мм зеңбірек батареясының басқарма взводының командирі болып тағайындалды. Біраз уақыттан кейін Жұматов Можайск бағытында Мәскеуді қорғауға қатысқан Бас командалық резервтің 573-зеңбірек артиллериялық полкіне қызметке ауыстырылды. Осы полк құрамында Жұматов 1941 жылы 7 қарашада Қызыл алаңда өткен әскерлер шеруіне қатысты.

Мәскеу үшін шайқасқа қатысқаны үшін «Ерлігі үшін» медалімен марапатталды.

1942 жылы желтоқсанда Жұматов Томбы қаласына көшірілген Днепропетровск артиллерия училищесіне оқуға жіберілді. 1943 жылдың жазында техникумды бітіргеннен кейін лейтенант Жұматов 5-гвардиялық Дон казактары Қызыл Тулы атты әскер корпусының 150-гвардиялық танкіге қарсы жойғыш полкінің атқыш взводының командирі болып тағайындалды.

Жұматов 5-корпустың құрамында Украина, Молдова, Румыния, Югославия, Мажарстандағы ұрыс қимылдарына қатысты. Будапешт маңында жараланған. Соғыс қимылдарының соңында аға лейтенант атағын алып, батарея командирі қызметіне тағайындалды. Жұматов 1946 жылы әскери қызметтен босатылды.

Соғыстан кейінгі кезең

Әскери борышын өтегеннен кейін Жұматов Қазақ мемлекеттік университетінің (қазіргі Қазақ ұлттық университеті) тарих факультетіне оқуға түсіп, оны үздік бітірді. Университетте марксизм-ленинизм кафедрасының аспиранты ретінде қалып, 1953 жылы оқытушылық қызметке кірісіп, соңында доцент, кейін профессор атағын қорғайды. Ол КОКП тарихын оқытуға маманданған. Университеттің ғылыми кеңесінің мүшесі болды.

Ғылыми қызметтің негізгі бағыты Қазақстандағы тарихи қайта құру мәселелері болды.

Жұматов Қазақ КСР КП ОК және КОКП Алматы облыстық комитетінің штаттан тыс оқытушысы ретінде бүкіл Қазақстанды дерлік аралап, дәріс оқыды.

1979 жылы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Төралқасы Жұматов Ғаббасқа «Қазақстан жоғары мектебінің еңбек сіңірген қызметкері» құрметті атағын берді.

1984 жылдан Қазақ мемлекеттік университетінің Еңбек және Ұлы Отан соғысы ардагерлері қоғамын басқарды. Ол сондай-ақ Алматы қаласы Калинин ауданы (қазіргі Бостандық ауданы) Еңбек және Ұлы Отан соғысы ардагерлері қоғамы төралқасының мүшесі болды. Белсенді қоғамдық қызметі үшін әр жылдары Бүкілодақтық соғыс ардагерлері комитетінің Құрмет дипломдары және мақтау қағаздарымен марапатталған. 10 жылдан астам Алматы қалалық соғыс ардагерлері кеңесінің идеологиялық комиссиясын басқарды, Республиканың соғыс ардагерлері істері жөніндегі орталық кеңесінің мүшесі болды.

1960-1990 жылдар аралығында Жұматов Францияға, Болгарияға, Югославияға, Мажарстанға, Италияға және басқа да бірқатар елдерге Екінші дүниежүзілік соғыс туралы дәрістермен бірнеше рет барды. Франциядағы Қарсыласу қозғалысының бұрынғы мүшелерімен конференцияларға қатысты.

2018 жылы 14 маусымда жүз жылдық мерейтойына 3 ай жетпей Жұматов Ғаббас Алматы қаласында қайтыс болды. 15 маусымда әскери құрметпен Кеңсай зиратына жерленді.

Осылайша, 2018 жылдың 14 маусымына дейін Жұматов Ғаббас Брест қамалының ең соңғы тірі қорғаушысы болды.

Ғаббас ағасы Хамза және бауыры Сапармен бірге

Отбасы

Әйелі — Мақашева Раиса Кәрімқызы. Медицина ғылымдарының докторы. профессор. 1991 жылы қайтыс болды.

Қызы — Гүлнар, медицина ғылымдарының докторы. Қызы Майра мен ұлы Жайнар — медицина ғылымдарының кандидаты.