Уикипедия

Қазақстан және БҰҰ

Қазақстан Республикасы 1992 жылғы 2 наурызда Біріккен Ұлттар Ұйымының мүшесі болды. Қазақстан 2017-2018 жылдарға БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің мүшесі болып сайланды. БҰҰ Бас хатшысы Антонио Гутерриш БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінде сөйлеген сөзінде Қазақстанның әлемді жаппай қырып жоятын қарудан арылту жөніндегі жұмысын және таратпау жөніндегі жаһандық күш жігерін мойындады. [1][2][3]

2018 жылғы Қазақсатнның БҰҰ Қауіпсіздік кеңесіндегі орны

Қазақстан позициясы

өңдеу
 
Қазақстан Республикасының Біріккен Ұлттар Ұйымына мүшелігінің 30 жылдығы, Қазпошта маркасы

Қазақстанның БҰҰ-дағы ұстанымы Біріккен Ұлттар Ұйымы қарайтын мәселелердің барлық спектрі бойынша Қазақстанның мүдделері негізінде қалыптастырылады. Ұйымның қолдауымен қарусыздану, экономика, экология, әлеуметтік және тұрақты даму, бейбітшілікті сақтау, халықаралық құқықты дамыту, адам құқықтарын құрметтеу, гендерлік теңдік, Терроризмге, ұйымдасқан қылмысқа және есірткінің заңсыз айналымына қарсы күрес саласындағы ынтымақтастықты нығайтуға ерекше назар аударылады.

Қазақстан Республикасының Президенті 1992 жылдан 2016 жылға дейін Нью-Йорктегі БҰҰ штаб-пәтерінде 11 рет болып, БҰҰ Бас Ассамблеясының жұмысына бірнеше рет қатысты. Мемлекет басшысы БҰҰ Бас Ассамблеясының 70-ші мерейтойлық сессиясына, сондай-ақ 2015 жылғы қыркүйекте тұрақты даму мақсаттары жөніндегі БҰҰ саммитіне қатысты.

Ауғанстан

өңдеу

БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің мүшесі ретінде және Кеңестің төрағасы ретіндегі ротация кезінде Қазақстан Ауғанстанға назар аударып, Ауғанстандағы тұрақтылық пен қауіпсіздікке қол жеткізу үшін араласуды талап ететін салаларды белгілейтін тұжырымдамалық жазбаларды таратты.[4] БҰҰ ҚК төрағасы ретінде Қазақстан 2018 жылғы қаңтарда Ауғанстандағы елшілердің 2010 жылдан бергі алғашқы делегациясын басқарды.[5] Жоғары деңгейдегі Делегация БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің барлық 15 мүшесінен, оның ішінде 11 Тұрақты өкілден тұрды.[5]

Терроризмге қарсы күрес

өңдеу

Қазақстан Біріккен Ұлттар Ұйымының халықаралық терроризмге қарсы күрестегі рөлін мойындайды. Қазақстан БҰҰ-ға мүше мемлекеттерді БҰҰ-ның терроризмге қарсы күрес жөніндегі 13 халықаралық конвенциясын қабылдауға шақырды.[6] Қазақстан-БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіне кірген алғашқы Орталық Азия елі. Қазақстанның Сыртқы істер министрі Қайрат Әбдірахманов пен Тұрақты Өкілі Қайрат Омаров 73-ші Бас Ассамблеяның аясында мүше мемлекеттер үшін Біріккен Ұлттар Ұйымының Жаһандық терроризмге қарсы стратегиясын және басқа да заңдық міндетті құжаттарды іске асыру жөніндегі міндеттеме ретінде мінез-құлық кодексіне қол қою үшін жоғары деңгейдегі іс-шара шақырды.[7]

Қоршаған орта және климат

өңдеу

Қазақстан 1992 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының Климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясына қол қойды. Қазақстан әрқашан климаттың өзгеруіне қарсы күрестің белсенді жақтаушысы болды. 2015 жылы елімізде Еуропалық Одақ қаржыландыратын және Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму Бағдарламасы (БҰҰДБ) іске асыратын Қазақстанның Жасыл экономика моделіне көшуін қолдау жөніндегі жоба басталды. Жоба инклюзивті экономикалық дамуға ықпал ете отырып, Қазақстанның ұзақ мерзімді экологиялық тұрақтылығын арттыруға бағытталған.[8]

Әлемдік бейбітшілік және бейбітшілікті сақтау

өңдеу

Қазақстан Бас хатшыға және Қауіпсіздік Кеңесіне ресми хатында Африкадағы жан-жақты бейбітшілік пен қауіпсіздіксіз бүкіл әлемде тұрақты бейбітшілік мүмкін емес екенін мәлімдеді.[9]

Қазақстан БҰҰ-ның Таяу Шығыстағы бітімгершілік миссияларына да белсенді қатысады. Ел 2018 жылдың қазан айының соңына дейін Үндістанның бітімгершілерімен бірге БҰҰ-ның Ливандағы уақытша күштеріне 120 әскер жіберуді жоспарлап отыр.[10]

Адам құқықтары, саяси және азаматтық құқықтар

өңдеу
 
Ядролық қаруды таратпауға келіскен (жасыл) және қол қойған (сары) мемлекеттер

Қазақстан БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі кеңесінің 47 мүшесінің бірі болып табылады.[11] Қазақстан адам құқықтары декларациясына құқықтық мәртебе берген азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің қатысушысы болып табылады. 2020 жылы Қазақстан бұл жазадан ресми түрде бас тарту үшін өлім жазасын жою туралы халықаралық хаттамаға қол қойды.[12] Amnesty International мұны "маңызды қадам" деп атады.[13]

Сенімді нығайту

өңдеу

Президент Назарбаев 2018 жылдың қаңтарында Қауіпсіздік Кеңесіне төрағалық етті және мүшелер арасындағы сенімді қалпына келтіру моделі ретінде бірлескен кешенді іс-қимыл жоспарын (АӨСШК) анықтады.[14]

Ядролық қарусыздану және таратпау

өңдеу

Қазақстанның сыртқы саясатының негізі және Біріккен Ұлттар Ұйымындағы басты саяси басымдық әлемді ядролық қарудан және оның сынақтарынан арылту болып табылады. Ұлттық тәуелсіздік алғаннан және БҰҰ-ға кіргеннен кейін көп ұзамай президент Назарбаев бұрынғы Кеңес Одағынан мұраға қалған 1400-ден астам ядролық қаруды пайдаланудан шығару ниетін жариялады.[15] 2018 жылғы қаңтарда Қауіпсіздік Кеңесінің төрағасы қызметін атқара отырып, Қазақстан Елшісі Омаров таратпау мәселелері мен сенімді нығайту шаралары бойынша жоғары деңгейдегі брифингке басымдық берді.[16]

Қазақстанның негізгі халықаралық бастамалары

өңдеу
Толық мақаласы: Арал теңізі мәселелері жөніндегі келісім

Қазақстан БҰҰ Жарғысын және бейбітшілік пен қауіпсіздік, Экономикалық даму, әлеуметтік даму, Қоршаған орта, Халықаралық құқық, гуманитарлық мәселелер және денсаулық сақтау саласындағы басымдықтарды қолдайды. БҰҰ-ға мүшелігі кезінде, әр жылдары Қазақстан іске асырылған немесе іске асырылу сатысында тұрған мынадай бастамаларды ұсынды.

  • Орталық Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңесті (АӨСШК) шақыру. Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев алғаш рет АӨСШК-ны 1992 жылғы 5 қазанда БҰҰ Бас Ассамблеясының 47-ші сессиясы кезінде ұсынды.[17][18]
  • Біріккен Ұлттар Ұйымының Орталық Азия экономикаларына арналған арнайы бағдарламасы;
  • Арал теңізі мен Семей экологиялық апат аймақтарын оңалту;
  • БҰҰ Өңірлік комиссияларының (ЭСКАТО және БҰҰ ЕЭК) екі конференциясында және Біріккен Ұлттар Ұйымының Рио+20 орнықты даму жөніндегі конференциясында қолдау тапқан "Жасыл көпір" серіктестік бағдарламасы;
  • Негізгі компоненттері Біріккен Ұлттар Ұйымының Рио+20 орнықты даму жөніндегі конференциясының қорытынды құжатында көрсетілген жаһандық энергетикалық және экологиялық стратегияны әзірлеу;
  • 29 тамызды Халықаралық ядролық сынақтарға қарсы іс қимыл күні деп жариялау;[19]
  • 2013 жылғы 4 қыркүйекте Қазақстан Біріккен Ұлттар Ұйымына ядролық қаруды сынауды тоқтату жөніндегі жаһандық науқан - "АТОМ" жобасын ұсынды.
  • 2010 және 2013-2022 жылдарды халықаралық жыл және мәдениеттерді жақындастырудың халықаралық онжылдығы деп жариялау;
  • Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың терроризмге қарсы күрес және зорлық-зомбылық экстремизміне қарсы іс-қимыл жөніндегі бастамаларын іске асыру мақсатында БҰҰ-ның терроризмге қарсы бөлімшелерімен және мүше мемлекеттермен бірлесіп бастаманың негізгі постулаттарын ұйым қызметіне енгізу және оларды БҰҰ құжаттарында көрсету бойынша жұмыс жүргізілуде.
  • Мемлекет басшысының "бейбітшілік. ХХІ ғасыр" БҰҰ басшылығына жіберілді және БҰҰ-ға мүше барлық мемлекеттер арасында алты ресми тілде Бас Ассамблеяның құжаты ретінде А/70/818 және Қауіпсіздік Кеңесінің құжаты ретінде s/2016/317 тіркеу нөмірлерімен таратылды.
  • Халықаралық құқық қағидаттарын растау жөніндегі жоғары деңгейдегі БҰҰ конференциясын шақыру, Астанада БҰҰ қамқорлығымен жасыл технологиялар мен инвестициялық жобаларды дамыту жөніндегі БҰҰ орталығын құру, тұрақты даму мақсаттарын қаржыландыру үшін БҰҰ-ға мүше мемлекеттердің қорғаныс бюджетінің бір пайызын БҰҰ-ның арнайы қорына жыл сайын аудару, ЭКОСОС реформаларын жаһандық даму жөніндегі кеңеске аудару жөніндегі бастамалар.
  • Алматыда Орталық Азия мен Ауғанстан үшін БҰҰ Өңірлік орталығын құру жөніндегі бастама.
  • БҰҰ Бас Ассамблеясы өзінің 73-ші сессиясында ядролық қарудан азат әлем құру туралы жалпыға бірдей декларация қабылдады. Жалпыға бірдей декларацияны Қазақстан ұсынды.[20]
  • БҰҰ мен Қазақстан 2016 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге даму мақсатында әріптестіктің ресми шеңберін жасасты.[21]

БҰҰ ұйымдары мен комиссияларына қатысу

өңдеу

Қазіргі уақытта БҰҰ-ны Қазақстандағы 20-дан астам ұйым ұсынады: БҰҰДБ (Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму Бағдарламасы), ЮНИСЕФ (Біріккен Ұлттар Ұйымының Балалар қоры), БҰҰ БЖКБ (Біріккен Ұлттар Ұйымының Есірткі және қылмыс жөніндегі басқармасы), БҰҰ БЖКБ (Біріккен Ұлттар Ұйымының Адам құқықтары жөніндегі Жоғарғы Комиссары Басқармасы), ЮНФПА (Біріккен Ұлттар Ұйымының БҰҰ (Біріккен Ұлттар Ұйымының Еріктілер Бағдарламасы), ХЕҰ (Халықаралық Еңбек Ұйымы), ЮНЕСКО (Біріккен Ұлттар Ұйымының білім, ғылым және мәдениет жөніндегі Ұйымы), ДДҰ (Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы), ДБ (Дүниежүзілік банк), ХВҚ (Халықаралық валюта қоры), ЮНЭЙДС (Біріккен Ұлттар Ұйымының АИТВ/ЖИТС бойынша біріккен бағдарламасы), ДОИ (Қоғамдық ақпарат Департаменті басқармасы), МКҚК (Біріккен Ұлттар Ұйымының Гуманитарлық мәселелерді үйлестіру басқармасы), ЭСКАТО (Азия және Тынық мұхиты үшін экономикалық және әлеуметтік комиссия), БҰҰ ЕЭК (Біріккен Ұлттар Ұйымының Еуропалық экономикалық комиссиясы), БҰҰ ХҚКО (БҰҰ-ның апаттар қаупін азайту жөніндегі халықаралық стратегиясы) және "БҰҰ-әйелдер".

Қазақстан Үкіметінің БҰҰ-мен ынтымақтастығы

өңдеу

Қазақстан Үкіметі салауатты өмір салты, Жасыл экономика, нарықтық экономика саласындағы қоғамдық бастамаларды дамыту және экономикалық, әлеуметтік және саяси жаңғырту арқылы азаматтық қоғамды тарту мақсатында БҰҰ-ның Ұлттық бөлімшелерімен ынтымақтасады.[22]

Ынтымақтастық 2016-2020 жылдарға арналған даму мақсатында әріптестіктің негіздемелік бағдарламасы шеңберінде жүзеге асырылады. Жаңа бағдарламалық циклдің басымдықтарының ішінде орнықты даму, қоршаған ортаның жай-күйін жақсарту, АИТВ/ЖИТС және туберкулездің алдын алу, гендерлік теңдік және Мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттыру мәселелерін бөліп көрсетуге болады. Су ресурстарын тиімді пайдалану және шөлейттенуге қарсы күрес мәселесі бірлескен ынтымақтастықтың басты назарында. Бұрынғы Семей сынақ полигоны мен Арал теңізінің аудандарына ерекше назар аударылатын болады.

Дереккөздер

өңдеу
  1. ↑ Secretary-General's remarks at Security Council session on non-proliferation and confidence-building measures.
  2. ↑ Kazakhstan admitted to UN - minutes of 46th Session - 82nd Plenary. United Nations.
  3. ↑ Kazakhstan Wins Seat on UN Security Council.
  4. ↑ Debate on Afghanistan and Central Asia and Security Council Visiting Mission to Afghanistan.
  5. ↑ a b UN Security Council delegation visits Afghanistan under Kazakhstan's presidency.
  6. ↑ "A/60/910"
  7. ↑ High-level Side Event on Counter-Terrorism. United Nations.
  8. ↑ Supporting Kazakhstan's transition towards Green Economy model.
  9. ↑ Policy address to the Security Council by the President of the Republic of Kazakhstan, Nursultan Nazarbayev. United Nations.
  10. ↑ Kazakhstan increases number of military personnel participating in UN missions abroad.
  11. ↑ Membership of the Human Rights Council. UN Human Rights Council.
  12. ↑ Kazakhstan joins international protocol on abolition of death penalty.
  13. ↑ Facebook Twitter Kazakhstan takes important step towards abolishing death penalty.
  14. ↑ Nazarbayev Speech to UNSC. Kazakhstan MFA.
  15. ↑ Letter to Sec Gen/Address by the President to all citizens dated 26 May 1995. United Nations.
  16. ↑ S/2018/107. United Nations.
  17. ↑ Declaration of the Second Summit of the Conference on Interaction and Confidence Building Measures in Asia II, IV. United Nations.
  18. ↑ CICA.
  19. ↑ (A/RES/64/35). United Nations.
  20. ↑ UN RES/70/57.
  21. ↑ Partnership Framework for Development 2016-2020. UN.
  22. ↑ United Nations Country Team objectives.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Қазақстан_және_БҰҰ&oldid=3244738» бетінен алынған