Қалқам-ай, мен үндемей жүремін көп...

Қалқам-ай, мен үндемей жүремін көп... - 1898ж. Абай тәржімелеген туыңды. Әрқайсысы 4 тармақты 4 шумақтан тұрады, Көлемі 16 жол. Бұл өлең М. Ю. Лермонтовтан аударылған шығармалардың қатарына қосылып жүрді, бірақ түпнұсқасы көрсөтілмей келді. Дұрысында бұл өлең Лермонтовтан аударма емес, басқа бір ақынның шығармасынан аударылған. Өлеңнің академик 3. Ахметов тапқан түпнұсқасы мынау:

И ты думаешь, будто я хладен и нем?
Малютка, под этим молчанием
Таится ужасная буря, зачем Вырываться наружу ей тяжким рыданием?
Что я гордо смотрю на презренных людей,
Ты за то ли упрекаешь?
Но те люди торгуют рукою твоей,
Твоим сердцем хотят торговать. Ты их знаешь...
Дай мне руку твою! Посмотри мне в глаза! Я без слез горько плакать умею;
Тебе легче - ты можешь в слезах выливать Муки сердца, а я!
Я родился Мужчиной, я должен безмолвно страдать:
Своих собственных слез я б невольно стыдился.
Но поверь, если б ты вдруг меня поняла
И вгляделась в бесслезные очи:
Ты б от ужаса плакать забыла, и я
За тебя стал плакать все дни и все ночи.

Бұл текст Лермонтовтың жаңадан табылган шығармасы деп саналып, 19 ғасырдың 90 жылдары ақын шығармаларының жинақтарында басылып жүрді, бірақ кейін оның шығармасы емес екендігі анықталды. «Қалқам-ай, мен үндемей жүремін көп» өлеңі Абайдың аударуында айрықша сыршылдық сипат алып, ұлы ақынның өз сезімдері, толғаныстарынан нәр алып, өте әсерлі лирикалық шығарма болып шыққан. Абай өлеңінде жүрегіндегі қайғы-наланы сыртқа шығармай, іштей тебіренетін байсалды, ұстамды адамның бейнесі әсіресе айқын көрінеді. Орысша тексте лирикалық кейіпкер жүрегін толқытқан жалынның себебін ғашығына «олар сені саудаға салып жүр, сенің жүрегіңді сатпақшы» деп түсіндіреді («Те люди торгуют рукою твоей, твоим сердцем хотят торговать»), Ал Абай:

Жүрегімді кескілеп сатып жүрген,
Арсыздарды досым деп неге аяймын? » -

дейді. Мінеки, мұнда өлеңнің мағыналық жүгі, негізгі салмағы лирикалық тұлғаның, яғни ақынның өз басына ауысқанын байқаймыз. Бұл Абайдың «Жүрегім менің қырық жамау қиянатшыл дүниеден» деп толғанатынын еске түсіреді. Орысша «сердцем хотят торговать» дегенге қарағанда Абайдың өлеңінде «Жүрегімді кескілеп сатып жүрген» болуы да мүмкін (сатып деген сөз салып деп оқылған десек). Бірақ бұл сөз қалай оқылса да, өлеңнің мағынасына одан келетін өзгеріс аз ғана. Өлең 11 буынды қара өлең ұйқасы өрнегімен кестеленген. Алғашқы рет 1909ж. Санкт-Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны ИбраҺим Құнанбайұғылының өлеңі» атты жинақта жарияланған. Өлең басылымдарында аздаған текстологиялық өзгерістер кездеседі. 1945 жылғы басылымда 2-шумақтың 1-жолы «Антұған ел көзіне тек қараймын» деп басылған. Кейінгі жинақтарда бұл 1909 жылғы басылым және Мүрсейіт қолжазбалары негізінде «Антұрған ел көзіне тік қараймын» болып басылып келеді. Абайдың бұл аударма өлеңіне композитор К. Күмісбеков романс жазды.