Қылқұйрық бұлдырық
Қылқұйрық бұлдырық, қылаңтөс (лат. Syrrhaptes paradoxus) — кептертәрізділер отряды, бұлдырық тұқымдасына жататын құс.
| Қылқұйрық бұлдырық | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Амандық күйі | ||||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||||||
| Syrrhaptes paradoxus (Pallas, 1773) |
Ежелгі қазба қалдықтары Францияда жоғары эоцен қабатынан табылған. Қылқұйрық бұлдырық Қазақстанда Еділ — Жайықтан бастап Зайсанға дейінгі аралықта кездеседі. Көбіне сазды, сортаңды, қиыршық тасты жерлерді мекендейді. Дене пішіні кептердей, тауық тұмсықты, сұңқар төсті. Салмағы 250 — 300 г, қанат құлашының ұзындығы 44 — 50 см. Басқа бұлдырықтарға ұқсас, бірақ құйрығы өте ұзын әрі үшкір (аталуы осыған байланысты) келеді. Аяғының үш саусағы бірігіп кеткен, аң табаны тәрізді. Түсі ақшыл сұр, қызғылт, түрлі өрнекті. Қорегі — өсімдік тұқымдары, жемістері, түрлі жәндіктер.
Қылқұйрық бұлдырық — жыл құсы. Наурыз — сәуірде жұп құрып, 2 — 3 жұмыртқасын мекиені мен қоразы кезек шайқайды, кейін балапандарын бірігіп қоректендіреді. Бір жерге топтанып (көбіне 30 — 40-тан, кейде 100-ден), кейде жұбымен ғана ұялайды. Жылына 2 рет балапан өргізеді. Қылқұйрық бұлдырық ағашқа, бұтаққа қонбайды, жерде тез жүгіреді. Қыстау үшін қазан айында Қазақстанның оңтүстігіне және Жем өзені өңіріндегі құмдарға, Моңғолияға, Солтүстік Қытайға ұшып кетеді. Қылқұйрық бұлдырыққа тән ерекшеліктердің бірі — басқа жаққа жаппай қоныс аударатындығы. Мысалы, 1859 — 1944 ж. Еуропаға қарай жаппай ұшып кетуі 16 мәрте, ал шығысқа қарай қоныс аударуы 1860 — 1923 ж. 10 мәрте қайталанған. Саны жылдан жылға азаюда. Қазақстанда 20 ғ-дың 70 — 80-жылдарында 3 — 10 мың Қылқұйрық бұлдырық болса, 1982 ж. Оңтүстік Балқаш өңірінен 30 — 40 дарабасы, 1983 ж. Бетпақдаланың батысынан 1100-дей ғана кездескен. 1991 жылдан Қылқұйрық бұлдырықты аулауға тыйым салынған. Қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітапына” енгізілген (1996).[1]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Syrrhaptes paradoxus |