Құлбек Марат

Құлбек Марат (28.5.1949 жылы туған, Түркістан облысы Отырар ауданы Шәуілдір ауылы) – ғалым, технология ғылымының доктры (1998), профессор (1992). ҚазМУ-ді бітірген (1971). Алматы құрылыс материалдары ғылымы және жобалау институтында (1973 – 85), 1985 жылдан қазіргі Абай атындағы ҚазҰПУ-де ғылыми-педагогикалық жұмыстар атқарды. Негізгі ғылыми еңбектері құрамында отын бөлшектері бар полифазалық керамикалық материалдардың күйдіру теориясы мен практикасына арналған. Осы бағытта ол 1976 жылдан полифазалық жүйелердегі жылу-физикалық және физикалық-химиялық процестерді зерттеумен, қор үнемдегіш көп функциялы жаңа керамикалық материалдарды жасау проблемаларымен айналысады; бейстатикалық термодинамиканың, жылу және масса алмасу теориясының озық әдістерін орынды пайдалана білді. Құлбек әлемдік практикада ең алғаш Қазақстанда ойлап табылған жаңа керамикалық “золокерам” материалдарының технологиясын жасаушы негізгі авторлардың бірі болды (ҚР Мемлекеттік сыйлығы, 2003). “Золокерам” материалдары Қазақстанда, шетелдік өндірісте кеңінен қолданыс тапты. Құлбектің жетекшілігімен ҚазҰПУ жанында “Қолданбалы жылу физикасы және жаңа технология” лабаоатория құрылып, жұмыс істейді.

Негізгі ғылыми бағыттары мен жетістіктері:

М. Құлбектің негізгі ғылыми жұмыстары құрамында отын бөлшектері бар полифазалық керамикалық материалдардың күйдіру теориясы мен практикасын жасауға бағытталған. Бұл мақсатта ол ең алғаш болып қайтымсыз процестер термодинамикасы мен жылу және массаалмасу теориясының озық әдістерін жемісті пайдалана білді. М. Құлбекұлы әлемдік практикада ең алғаш Қазақстанда ойлап табылып елімізде, шетелдерде өндіріске кеңінен енгізілген жаңа керамикалық "золокерам" материалдарының қор үнемдегіш технологиясын жасаушы негізгі авторлардың бірі.

М.Құлбекұлы 20-шы ғасырдың соңында алғаш болып тәжірибелік жолмен золокерамикалық материалдардағы жаңа көлемдік-беттік концентрлі-зоналық түрлі түсті эффектілерді ашты (сурет). Бұл құбылыстар «Түрлі-түсті Құлбек сақиналары» немесе қысқаша «Құлбек сақиналары» – деген шартты атқа ие болды. Мұндай құбылыстардың табиғаты әлі күнге дейін толық ашылмай отыр, олар зерттелу үстінде. Бұл ашылған жаңалықтың негізінде алынатын түрлі-түсті керамикалық материалдардың жасау тәсілдеріне 10 шақты авторлық куәліктер мен патенттер алынған. «Құлбек сақиналары» ғылым әлемінде белгілі «Ньютон сақиналарына», «Лизеганг сақиналарына», сондай-ақ табиғаттағы түрлі-түсті тастарға (Яшма, Агат, Сердолик, Кремень т.б.) ұқсас келеді.

М.Құлбекұлы кейінгі жылдары «Инверсиялық үдерістер», «Фазалық түрленулер теориясы» тақырыптарына да ғылыми мақалалар жариялап, ол алғаш болып қылтүтіктіқуысты материалдар технологиясында инверсиялық эффектілердің орын алу жағдайын анықтады.

М.Құлбекұлының осы жылдарда еліміздің, шетелдердің баспаларында 370-тен астам ғылыми еңбектері жарыққа шықты (монографиялар, кітаптар, оқу және оқу-әдістемелік құралдар, ғылыми мақалалар, өнертабыс жаңалықтарына берілген авторлық куәліктер мен патенттер).

М. Құлбек 1981 жылдан жоғары оқу орындарында ұстаздық қызметпен де айналысып Қазақстан Республикасында жоғары білімді, білікті мамандар дайындауға да өз үлесін қосып келеді.